wspomnijmy tu o Aryanach, Bazylidyanach, Eutychyanach, Gnostykach, Jakobitach, Karpokracyanach, Kollirydyanach, Marcyonitach, Maryonitach, Nestoryanach, Sabellianach, Walentynianach. Z tych Maryonici uważali Trójcę za złożoną z Boga Ojca, Boga Syna i Boga Najświętszej Panny; Kollirydyanie czcili Bogarodzicę jak bóstwo, składając jej ciasta w ofierze; Nestoryanie, jak wiemy, przeczyli, iżby Bóg miał „matkę“; szczycili się oni, że byli spadkobiercami i przedstawicielami wiedzy starożytnej Grecyi. Chociaż jednak w rzeczach wiary sekty te ani słyszeć o zgodzie nie chciały, w jednem zgadzały się przecież: w nieprzejednanej ku sobie nienawiści i chęci wzajemnego prześladowania. Arabia, kraj wolny, niepodbity, ciągnący się od oceanu Indyjskiego aż ku pustyni syryjskiej, udzielał im wszystkim przytułku, gdy zmienna kolej losu szukać go wskazywała. Działo się tak od najdawniejszych czasów. Tam liczny zastęp Żydów szukał schronienia, gdy Rzymianie zagarnęli Palestynę; tam też usunął się ś. Paweł zaraz po swem nawróceniu, jak sam to mówi w liście do Galatów. Stepy arabskie obecne pełne były pustelników chrześciańskich, którzy ponawracali niemało krajowców, w różnych pokoleniach. Gdzieniegdzie pobudowano nawet kościoły. Południową zaś Arabią, zwaną Jemenem, rządzili władcy Abisynii wyznania nestoryańskiego. Z ust mnicha Bahiry Mahomet poznał główne zasady nestoryani-
