Strona:J. Grabiec - Syonizm niepodległościowy przeciw Państwu Polskiemu.pdf/6

rozpatrzyć, jako pewien prąd polskiej myśli politycznej ostatnich czasów.
 Hasło kompromisu polsko-rosyjskiego nie było nowością w okresie, gdy podjęła je Narodowa-Demokracya. Odzywa się ono raz po raz od czasów rozbiorów i, trzeba dodać, zawsze prowadzi za sobą klęski dla Polski, z których ostatnią był pogrom Powstania Styczniowego, sprowokowanego przez próby kompromisowej polityki „Margrabiego“. Po powstaniu też, a zwłaszcza po ustaleniu się sytuacyi międzypaństwowej w Europie po 1871 roku, kompromis polsko-rosyjski stał się hasłem pewnych żywiołów zachowawczych, na których czele stało właśnie pokolenie, pokonane w 1863 roku.
 Uzasadniano i propagowano hasło polityki kompromisu w szeregu pism, wśród których cechy konsekwentnie przemyślanego i starannie opracowanego programu miały zupełnie dziś niesłusznie zapomniane: „Aspiracye porozbiorowe“ A. Wrotnowskiego. Program ten sprawę polską traktował jako międzynarodową i dawał bardzo mądre i bardzo ostrożne wskazania. Uznając niepomyślny dla sprawy naszej układ stosunków międzynarodowych i niemożliwość zwycięstwa polskiego w razie nowego powstania, program ten wyrzekał się polityki powstańczej. Bynajmniej jednak konserwa nasza nie wyrzekała się w nim dążności niepodległościowych, rozumianych jako odbudowanie państwa polskiego. Co więcej, przewidując kiedyś, w odległej przyszłości, starcie pomiędzy mocarstwami rozbiorczemi, program „Aspiracyi“ zastrzegał narodowi na ten wypadek wolną rękę.
 Tak kompromisową politykę polską wyobrażało sobie pokolenie, zwyciężone na całej linii, zarówno w polu, jak w dyplomacyi w 1863/4 roku. Uznawano fakty, patrzano na dokonywające się przeobrażenia, konstatowano klęskę własną i zarządzano odwrót. Odwrót ten jednak starano się odbyć w ten sposób, ażeby nic nie uronić z ideowego bagażu: nie rzucano w popłochu broni, nie