Strona:Józef Piotrowski - Katedra ormiańska we Lwowie w świetle restauracyj i ostatnich odkryć.djvu/034

O jakiemś okopceniu framugi i „zeszkleniu” cegły wskutek pożaru, wogóle mowy być nie może, bo w takim wypadku po malowidłach nie byłoby nawet śladu. Wręcz przeciwnie nowsza warstwa czystej cegły, którą wyłożono całe wnętrze framugi (3•34×1•88×1•25 m), zaś na jej wyprawie, prawdopodobnie drugiej z rzędu wykonano odkryte malowidła temperowe, wykazuje, że musiano ją przemurować po jakimś silnym pożarze, który zniszczył pierwotny mur kamienny wraz z dawnem obramieniem okna. Pewne ślady okopceń wyprawy pod malowidłami wskazują, że wykonano je na nowym pobiale po jakimś mniejszym pożarze. I tu właśnie wyłania się ów bardzo trudny do rozwiązania wspomniany problem z jakiego czasu może pochodzić owa okładzina ceglana, całej wnęki okiennej, a tem samem i wykonane na niej malowidło. Mogą być brane pod uwagę dwie, a nawet trzy znane daty zasadnicze. Najwcześniej mogło się to stać bezpośrednio po pożarze w roku 1381, czemu jednak zaprzecza do pewnego stopnia kształt i układ nowszej cegły w okładzinie, oraz późnogotyckie obramienie okna. Drugą datą byłoby zupełne wykończenie odbudowy i polichromji katedry około połowy wieku XV i wreszcie ponowna jej rekonstrukcja po pożarze w roku 1494, albo aż po roku 1527. Nie jest wykluczone, że wówczas już zamurowano okno od zewnątrz z powodu przykrycia krużganku wyższym dachem. To mogło być przyczyną, że polichromja framugi ocalała przy pożarach późniejszych.
 Nie zawsze mogą być miarodajne, co do ścisłego datowania malowideł bizantyńskich ich styl i technika wykonania, gdyż, jak zaznaczyłem poprzednio, identyczność form i techniki powtarza się w tej sztuce przez kilka wieków. Różnice znaczniejsze występują dopiero w wieku XVI, XVII i XVIII pod wyraźnym i silnym wpływem malarstwa zachodniego. Jednakże zdarzają się wypadki, że np. obrazy cerkiewne w Małopolsce i malowidła freskowe w cerkwiach bukowińskich wykonywano jeszcze w XVIII stuleciu, ściśle według dawnych wzorów bizantyńskich. W trudnem oznaczaniu malowideł bizantyńskich, co do czasu ich powstania mogą raczej być pomocne, pewne odchylenia od surowych przepisów ikonograficznych, oraz motywy i sposób wykonania ornamentów. Znamiona te występują na malowidłach w odkrytej framudze zupełnie wyraziście. Nie bez znaczenia jest też odkrycie drugiej kotwi sprzęgającej sklepienie krużganku z murem katedry na prawo obok południowego portalu gotyckiego. Kotew ta była ukryta w murze pod zaprawą pokrytą temi samemi malowidłami, których resztki ocalały nad ziemią obok framugi okiennej. Zupełnie podobne jest też malowidło pokrywające kotew w wymienionej framudze, Ponieważ nie ulega żadnej wątpliwości, że dzisiejsze sklepienie krużganka dobudowano później, przy końcu wieku XV, lub prawdopodobniej do-