Strona:Józef Piotrowski - Katedra ormiańska we Lwowie w świetle restauracyj i ostatnich odkryć.djvu/009

szematyzmu, roku 1183 (może 1283) był już za nikły i nie odpowiadał godności, oraz powadze tronu biskupiego. Data 1183 nie jest bez znaczenia dla historji początków osiedla lwowskiego, zwłaszcza w związku z datowanym ewangeljarzem ormiańskim z roku 1198, przywiezionym w owych czasach z Armenji do Lwowa.
 Cóż jednak oznaczać może powtarzający się stale rok 1390 jako data rozpoczęcia budowy katedry ormiańskiej na miejscu pierwotnego kościoła drewnianego, jak wspomina dawny zapisek kronikarski? Będzie to przypuszczalnie data gruntownej odbudowy świątyni Doringa, po ogromnym pożarze w roku 1381. Rok śmierci pierwszego biskupa orm. Jana Grzegorza nie jest znany, a tem samem niepewna też jest data objęcia tronu biskupiego przez jego następcę Grzegorza I Wielkiego, wahająca się między rokiem 1384 a 1389. Więc między innemi przyczynami, jak brak funduszów, mała ilość i zubożenie parafjan i t. p., także opóźniony wybór nowego biskupa orm. mógł wpłynąć na rozpoczęcie odbudowy katedry dopiero w 9 lat po pożarze. Nabożeństwa pontyfikalne podczas tej długiej przerwy mogły się odbywać, jak w takich wypadkach zwykle się działo, w prowizorycznej kaplicy drewnianej, albo w którymś innym kościółku ormiańskim. Daty powstania innych, lwowskich, dziś nieistniejących kościołów orm., mianowicie św. Krzyża, św. Anny i św. Jakóba, a zwłaszcza pierwszego z nich, najstarszego, (wiek XIV—XV), bynajmniej nie są ustalone.
 Wobec braku i niepewności źródeł piśmiennych, tem konieczniejsze i donioślejsze jest skrupulatne i gruntowne badanie wszystkich najdrobniejszych szczegółów świątyni samej wraz z jej całem urządzeniem (sprzęty, obrazy i t.p.). Mury same wraz z warstwami tynków i polichromij opowiedzieć muszą możliwie pewnie i dokładnie całą swą przeszłość dziejową. Każdy szczegół ich wątku od fundamentów do sklepienia i dachu, każdy fragment architektoniczny i rzeźbiarski, oraz każdy centymetr polichromji i zaprawy wapiennej może przyczynić się do wyświetlenia niejednej wątpliwości, do ustalenia chwiejnych dat i jak często bywa, nawet do sprostowania, uchodzących za pewne, źródeł piśmiennych. Takie dokładne badanie danego budynku jest oczywiście możliwe, tylko przy sposobności jego gruntownej restauracji od podstaw do kończyn dachu. Środkami pomocniczemi mogą być sprzęty urządzenia wewnętrznego, oraz dawne przedmioty służące do celów kultu, jak paramenty kościelne, szaty liturgiczne, obrazy, stare księgi, ewangeliarze, krzyże, kadzielnice, świeczniki i t. p. przybory rytualne, określające swym stylem, albo uwidocznionemi datami czas swego pochodzenia i mogące niejednokrotnie przyczynić się do wyświetlenia dziejów danej świątyni.
 Oprócz dwóch oryginalnych ewangeljarzy i kilku cenniejszych obrazów, o czem niżej, zachowały się w skarbcu katedry orm., pod względem