wożytnego społeczeństwa. I mimowoli przypomina się dawna słuszna uwaga, że rozwój imperium rzymskiego rozsadził dawną konstytucyę Rzymu i przerósł ją; dziś rozwój wielu zagadnień i potrzeb ludzkich przerasta ramy i siły państwa, a tem więcej czyni nieuprawnionem i niedostatecznem ograniczanie się tylko do państwa w nauce polityki.
Teoretyczne, zarówno jak praktyczne względy skłoniły mnie też, aby już w wydanej wspólnie z prof. Czerkawskim polityce ekonomicznej odrzucić jej ograniczenie do działalności państwa, a uwzględnić ogół czynników, mających wpływ na gospodarcze życie i dobrobyt społeczeństwa[1]. Tylko w ten sposób, łącząc w jednej nauce ogół zadań świadomego, celowego czynu społecznego, można wyczerpująco zbadać i przedstawić całość tego zagadnienia.
A chociażby nawet w nauce innych narodów utrzy-
- ↑ Milewski-Czerkawski: Polityka ekonomiczna, Kraków 1905, tom I, str. 13—20. Podobne stanowisko zajmuje też w polityce Benoist: Politique, w polityce ekonomicznej Philippovich. I tak pisze Charles Benoist, La politique (str. 95): »La vie de l' homme dans la societé, la vie de la societé, telle est la matière de la politique. Dans nos societés très denses, très volumineuses, très complexes et prodigieusement vivantes, le champ de la politique, son domaine est très vaste. Au moins peut on soutenir que toutes les formes de la vie sociale rentrent par quelque côté touchent au domaine de la politique«. Philippovich zaś pisze w przedmowie: »meine Ansicht wonach die wissenschaftliche Politik sich nicht darauf beschränken dürfe, das Verhältniss des Staates zur Gesselschaft klarzulegen, sondern allgemein das bewusste Eingreifen der Menschen in die gesellschaftliche Ordnung zum Gegenstande der Darstellung nehmen müsse«, a zgodnie z tem definiuje politykę ekonomiczną (§ 1): »Gesammtheit jener Handlungen, Anstalten, Einrichtungen, durch welche die Menschen als Einzelne oder in Organisationen in bewusster Weise die Entwicklung der Volkswirtschaft zu fördern bestrebt sind«.
