Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/230

chają Ojczyznę, gotowe żyć dla niej, pracować, cierpieć, znosić niedolę, poświęcić mienie i życie, ale polityka narodowa liczyć się musi z tem, że do tej miary obywatelskiej cnoty nie wszyscy dorośli. Są liczne koła, dla których kwestya indywidualnego bytu jest tak piekącą, że przygnębieni niedolą i ciemnotą, która znów częstokroć jest następstwem ich niedoli, interes własnego bytu najwyżej stawiają. A w tej gonitwie za chlebem i dachem nad głową mogą być zagnani aż tam, gdzie staną się stratą, może nawet szkodą narodu. Im zarzutu robić nie można, jakoby byli wyznawcami zasady: »ubi bene ibi patria«, głód ciała osłabił wrażliwość ich serca, zacieśnił horyzont duszy. Chleb jest warunkiem bytu, nie dziw ani grzech, że troska o chleb jest dyrektywą ich działania. I stąd niebezpieczeństwo, że pójdą tam, gdzie znajdą chleb, pójdą za tym, kto im da chleba, a przynajmniej współczucie dla ich niedoli okaże, walkę o chleb dla nich obieca. To też wytworzenie ludzkich warunków bytu, zaznaczenie troski o dolę uciśnionych niedolą, przełamanie beznadziejności ich położenia, jest nietylko moralnym obowiązkiem miłości bliźniego, lecz i warunkiem rozkrzewienia świadomości narodowej, liczebnego wzrostu narodu, utrzymania narodowego charakteru kraju. I te koła winny matkę widzieć i czuć w Ojczyźnie, nie macochę tylko. Wtedy i one będą żywym składnikiem narodu, opoką świadomości, bytu, władania ziemią narodu. A na to, aby poczuły matczyną opiekę, uczuły się solidarne z narodem, potrzeba, aby warstwy uświadomione pracą, radą, groszem współdziałały w instytucyach, poświęconych poprawie doli warstw biednych i ciemnych, aby wytwarzały takie instytucye. Tylko pracą społeczną zyskuje się wpływ trwały i ulepsza stosunki, podnosi się kraj i lud, tylko stając samemu w szeregu pomnaża się kadry narodowe.
 Utrzymanie bytu narodu nie da się osiągnąć samem tego pragnieniem, lecz na to potrzeba sił i ich świado-