Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/149

po stu latach wnukowie ścięli i użyli, ten nigdy uznania nie znajdzie w oczach wyznawców oportunizmu i Machiawelizmu politycznego. A jednak bez takich siewców na przyszłość kraj mieć nie będzie dębowych lasów. I tak w każdej dziedzinie. Między zasiewem a plonem zawsze mija czas. Kto o zbieraniu plonów jedynie myśli, ten zużywa owoce pracy starszych pokoleń, ale swym następcom smutną przyszłość gotuje. Nieraz już i sobie, gdy wraz z owocem zrywa i gałąź, co owoce dawała. I zniszczy przyszłe plony, kto rozpuści szkodniki. A takim szkodnikiem jest demoralizowanie przez złe środki. Racya stanu powoływa się zwykle na natychmiastową konieczność, salus rei publicae ma być suprema lex, ale negacya salutis rei publicae jest patrzenie tylko na bieżącą chwilę. A trwałego pożytku ze złych środków nie można się spodziewać; jednostka może je mieć, nie kraj, gdy polityka ma dbać nie o ambicye i apetyty jednostek, klik, grup, lecz o kraj, o naród, o całość, to też ona — jak Schäffle, Roosevelt, Dunajewski i tylu innych — potępić bezwzględnie musi niemoralny oportunizm i Machiawelizm w doborze środków. Do uczciwego celu uczciwemu trzeba chodzić drogami, tylko one naprawdę prowadzą do celu.
 Współczesne życie polityczne powiększyło ryzyko rozszerzania się machiawelistycznych metod działania. Zdemokratyzowały się prawa i ambicye, szersze koła, niż dawniej, chcąc żyć z t. zw. polityki, chcą dorobić się na polityce. Ilościowy ten wzrost konkurencyi podziałał na zaostrzenie i jakościowe obniżenie metod walki. I dalszy jeszcze czynnik pchał znów do demoralizacyi. Pod parciem wzrosłem konkurencyi o mandaty, o portfele, nabrały te stanowiska cechy krótkotrwałości, stąd dążność wyeksploatowania ich na gawłt, gonitwa za sukcesem chwili. I nie brak przykładów postępowania, przypominającego rabunkową gospodarkę chwilowego posesora. A całe koszta takiej gospodarki płaci społeczeństwo. Posłuchu wielu