długów z zapisu 39,562,229!! Jak szalenie rośnie w ogóle zadłużenie własności ziemskiéj, można widzieć ztąd, że długi własności włościańskiéj w Przedlitawii wrosły z 1500 milionów guldenów w r. 1870 w ciągu ośmiu tylko lat t. j. w r. 1878 już na 2078 milionów. W sześciu wschodnich prowincyach królestwa pruskiego długi dóbr rycerskich w ciągu 20 lat od r. 1837—57 podwoiły się, tak że w r. 1857 wynosiło obdłużenie przeciętne 160 prc. wartości wsi z r. 1837. A czyż wartość ziemi wzrosła istotnie do tyla, aby mogła takie ciężary utrzymać? Zgubne skutki zadłużenia, powstającego w tak przeważnéj większości wypadków z zapisywania działów, wykazują najlepiéj cyfry sprzedaży. I tak zmienia własność ziemska w Westfalii co lat 29, w Saksonii co lat 17.9, wschodnich Prusach i Pomorzu 15, u nas zaś już co lat 14. W Austryi zostało sprzedanych drogą subhasty:
| w r. | 1875 | majątków | 5005 | i przyniosły | 15 | milionów | guldenów |
| „ | 1876 | „ | 6342 | „ | 26 | „ | „ |
| „ | 1877 | „ | 7981 | „ | 31 | „ | „ |
| „ | 1878 | „ | 10264 | „ | 34 | „ | „ |
| „ | 1879 | „ | 12360 | „ | 36 | „ | „ |
W saméj Galicyi wzrosła liczba subhast i to tylko gospodarstw włościańskich z 164 w r. 1867, na 740 w r. 1875, a wynosiła już 1209 w r. 1877, 1347 w r. 1878, 1403 w r. 1879! Zaiste wszystkie powyższe cyfry są tak wymowne, że nic już tu dodać nie potrzeba.
Chcąc należycie poznać skutki wolności zapisów, mianowicie w naszéj dzielnicy, powinniśmy się o specyalną do tego postarać statystykę. Nie mamy swego rządu, ale mamy swe władze, t. j. nasze Towarzystwa rolnicze i włościańskie. Niechby za inicyatywą ludzi trzymających w ręku ster tych Towarzystw, pozbierano tu i owdzie dokładne dane, jaki dochód osiąga ziemia, jak dawno w ręku rodziny, ile na niéj ciężarów, jakie to ciężary i z jakich powstały przyczyn, a już z takiéj, choć ułamkowéj pracy, dowiedzielibyśmy się bardzo wiele. Dziś nie mamy jeszcze gotowych cyfr, ale już z tego co Skarbek w swym czasie przytaczał, z tego się w koło nas działo i dzieje, możemy być przekonani, że co najmniéj 50 prc. zadłużenia, 50 prc. sprzedaży tj. ekonomicznego upadku byłych dzie-
