Zapisywanie równych działów i to ma jeszcze zgubne następstwo, że zwiększając popyt na własność ziemską, zwiększa w nieumotywowany wewnętrznemi powodami sposób jej cenę. Wygórowanie ceny ziemi ten zaś ma smutny skutek, że myślimy, iż ta cena jest oznaczeniem istotnéj wartości, że nam wieś 5 prc. swéj ceny przyniesie, i na téj podstawie mieszając cenę z wartością, zapisuje spadkodawca pozornie równe działy, niedziedziczący bracia kupują drogo majątki, co wszystko ich w tem trudniejszém stawia położeniu, tém rychléj do upadku prowadzi.
Nie chcąc się tu zapuszczać w szczegóły nauki o kredycie, trzeba jednakże zauważyć, że długi hipoteczne powstające z zapisów, są nie użyciem, lecz nadużyciem kredytu, gdyż nie dopomagają nic przyszłym wytwórcom, a nakładają na nich ciężary, są więc antycypacyą przyszłości i ztąd tylko szkodliwe skutki, zgubne następstwa są zdolne wywołać. Obecnie téż coraz więcéj uznania zyskuje zdanie, że kredyt, a raczéj nadużycie tj. nie na polepszenie produkcyi użycie kredytu, rólnictwu więcéj szkody, niż pomocy przyniosło i w publicystyce więcéj się pojawia projektów, jak dzisiejsze długi znieść i tworzeniu się nowych na przyszłość przeszkodzić, aniżeli głosów zdążających do rozszerzenia jeszcze więcéj hipotecznego kredytu. Pomnikową pracę w téj dziedzinie ogłosił Rodbertus[1], piszący w czasie gdzie pieniężne kapitały głównie do ulokowania się w przemysłowych przedsiębiorstwach akcyjnych dążyły i gdzie wartość ziemi i jéj dochody rosły rok rocznie, umożliwiając przez to i oprocentowanie i amortyzacyą dawniejszych zobowiązań, i dla tego dąży on więcéj do zniesienia pretensyi prywatnych i wypowiedzialnych, aniżeli do ograniczenia długów hipotecznych w ogóle. Chcąc rolników pozbawić kosztów i kłopotów spowodowanych wypowiedzialnością kapitałów, proponował on nadanie długom hipotecznym charakteru i prawa stałéj renty i odpowiednio do tego zmianę ksiąg gruntowych, w których nie miałyby już więcéj być sumy długów, lecz tylko wysokość renty rocznej zapisywaną; onaby tylko stanowiła zobowiązanie. Dla przeprowadzenia tego winny być wydane brzmiące na roczną wysokość renty, papiery na okaziciela, niewypowiedzialne przez wierzycieli. Amortyzacya mogłaby następować dowolnie, w miarę chęci i możności właściciela przez nabywanie w obiegu się znajdujących papierów rentowych.
- ↑ Zur Erklärung der heutigen Creditnoth des Grundbesitzes r. 1868.
