Strona:Józef Milewski - O kredycie rolniczym.pdf/25

każe badać, czy dłużnik należy istotnie do ludzi umiejących się liczyć z groszem, umiejących wytwórczo pracować, świadomych swojego celu, powodu długu i przyjętych przez to nowych, ciężkich zobowiązań.
 Nie da się zaprzeczyć, że istotnie wzgląd ten przy udzielaniu pożyczek w interesie gospodarstwa społecznego i społecznéj produkcyi więcéj niż pierwszy panować powinien. Przez nieproduktywne bowiem zużycie kapitału, choćby i wierzyciel na tém nic nie stracił, traci społeczeństwo, a ono ma prawo kontrolować jednostki, by one mu szkody nie wyrządzały.
 Odpowiednio do 3 rodzajów kapitału użytego w gospodarstwie może rólnik potrzebować trojakiego kredytu, by swój kapitał niedostateczny w którymkolwiek kierunku zasilić, a zasilenia tego może się okazać potrzeba tak dla kapitału zakładowego na postawienie nowych budynków, drenowania i t. p. jak dla kapitału użytkowego na zwiększenie siły roboczéj, maszyn, jak wreszcie kapitału obrotowego na ziarno, na siew i t. p.
 W zasadzie nie można nic przeciw temu kredytowi powiedzieć, owszém nadmieniliśmy już, że skoro zachodzi istotna potrzeba zwiększenia tkwiącego w gospodarstwie kapitału, natenczas posłużenie się w tym celu kredytem jest ze stanowiska produkcyi słuszném i nakazaném; wszakże kredyt ma właśnie być „le moyen qui permet aux capitaux de se porter partout où leur besoin se fait sentir.” Ale innymi częstokroć od interesów produkcyj są interesa rólnika; on nie na to ma zważać, czy otrzymawszy i używszy wytwórczo pożyczkę, zwiększy wydajność wsi, lecz czy może znaleść kredyt pod odpowiednimi t. j. zwiększającymi jego czysty dochód warunkami. Dlań rozchodzi się kwestya właśnie o te warunki stawiane przez obcy kapitał, i kredyt pomimo produktywnego zużycia może go zgubić, jeżeli postawione przez wierzyciela warunki nie są zgodne z charakterem produkcyi rolniczéj. Kapitał bowiém zużyty w rólnictwie ma trwale w niém pozostać, i bez straty nie może być z niego naraz wyco-