Strona:Józef Birkenmajer - O tytułach cesarza i króla.djvu/8

610

Józef Birkenmajer

kesar, przeszła ta forma i to brzmienie także i do ksiąg liturgicznych w języku starocerkiewnosłowiańskim, gdzie (zwłaszcza w przekładach tekstów ewangelicznych) spotyka się wyraz кєсарь (kesar’). Nie potrafię powiedzieć, kiedy ta postać została tu wprowadzona, czy już w przekładach dokonywanych przez Cyryla i Metodego czy dopiero później. Także nierozstrzygniętą jeszcze ostatecznie pozostaje, pomimo wszystkiego co o tym pisano, kwestia, w jaki sposób utworzyły się inne postacie tego tytułu czy nazwiska na gruncie słowiańskim.
 Prof. Brückner, obyczajem swoim nie podając żadnych objaśnień ani argumentów, jeszcze w II wydaniu swych Dziejów języka polskiego apodyktycznie głosił, że słowiańskie nazwy ‘cesarza’ pochodzą ‘z języków romańskich’, przy czym ani słowa nie napomknął, które z tych języków, włoski, portugalski, francuski czy rumuński, ma na myśli. Nie czuł się widocznie pewnym swego, skoro w następnym wydaniu Dziejów już tę informację milczkiem poprawił, czyli poprostu skasował, a w swym Słowniku etymologicznym wprost samemu sobie zaprzeczył, pisząc dla odmiany (już jaśniej i nieco trafniej): „cesarz, cesarski, cesarstwo, pożyczka z 4—5 wieku (jak wtórna przemiana gardłowej k- w c- dowodzi), z gockiego kaisar, z łacińskiego caesar, wymawianego jeszcze kaisar...“.
 Wywód szeregu słowiańskich nazw ‘cesarza’ od gockiego kaisar wziął prof. Brückner milczkiem od Berneckera. A właśnie w tym samym czasie, gdy ukazał się Słownik etymologiczny, wywód Berneckera starano się podważyć.
 Oto w lublańskich Razprave izdaja Znanstveno družstvo za humanistične vede z r. 1926 ukazała się rozprawa prof. Piotra Skoka Lat. Caisar = Caesar, w której zaprzeczono gotyckiemu pochodzeniu form owego tytułu w językach słowiańskich, a wysunięto zgoła odmienną hypotezę. Oto, podane przeze mnie w przekładzie polskim, wyjątki z dokonanego przezeń streszczenia francuskiego własnej pracy: „Formy słowiańskie (sc. wspomnianego tytułu) oznaczały pierwotnie cesarza byzantyńskiego. Fakt ten zgoła nie potwierdza poglądu tych, którzy źródło tego wyrazu upatrują w gockim káisar. Raczej należało by je skojarzyć z przymiotnikiem caesareus, widocznym w angielskim cásére...“.