Strona:Iza Moszczeńska - Wielkopolska w niewoli.pdf/42

 Założenie uniwersytetu w Poznaniu jest pierwszym i najważniejszym krokiem do zdrowia.
 Tam wykształcą się nauczyciele dla polskich szkół, a te zaszczepią w szerokich masach zamiłowanie i zrozumienie piękności mowy ojczystej. Przez odgrodzenie ich od Polaków z za kordonu granicznego dokazali Niemcy tego, że Wielkopolanie żyli — niby w jakimś zabitym deskami zaścianku. Całkowicie pochłonięci swą codzienną, zmudną walką o każdą morgę gruntu na wsi, o każdą kamienicę lub sklepik w mieście, nauczyli się cenić wagę rzeczy drobnych, ale może zamało odczuwali wielkie zagadnienia, które w tym czasie świat poruszały. Ich walka nie miała charakteru męczeństwa i bohaterstwa, jak pod rządem rosyjskim, gdzie każdy, kto się ośmielił w ten lub inny sposób przeciwstawić carskiej przemocy, na rażał się na szubienicę, katorgę lub zesłanie na Sybir. Mogąc się bronić otwarcie, prawnemi środkami, dochodząc do wszystkiego drogą zmudnego, szarego, codziennego wysiłku, nie rozumieli tej strasznej szarpaniny, w jakiej się szamotali ich rodacy, nie uznawali potrzeby ryzyka i ofiary. Wyobrażali sobie nawet, że droga legalnej obrony