Strona:Ignacy Radliński - Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie.djvu/198

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

z przekładu części II wydał Mai w Nova collectio scriptorum veterum, 1828. Przekładu na niemiecki tych przekładów dokonał Jolowicz; przekład na francuski wszedł jako dodatek do Ascension du Prophète Isaie w Dictionaire des Apocryphes.
Znaczenia w pierwotnem piśmiennictwie chrześcijańskiem tego apokryfu dowodzą liczne o nim wzmianki i powoływania się nań przedniejszych pisarzów z owych czasów.
Justyn, pisarz chrześcijański z II w., w znanem dziele pod tytułem: Rozmowa z Żydem Tryfonem (CXX), wzmiankuje o śmierci Izajasza według podania, zapisanego w tym apokryfie, kiedy twierdzi, że obył on piłą drewnianą przecięty na dwie części«. Tertuljan, żyjący pod koniec owego wieku, w traktacie swoim De patientia (XV), wśród wielu przykładów pobożności i cierpliwości, powołuje się na Izajasza i mówi: »His patientiae viribus secatur Esajas et de Domino non tacet«. Te słowa jego stosują się do następnych z tego utworu: » Wówczas, kiedy go piłowano, Izajasz nie krzyczał i nie płakał; głosem wciąż przemawiał do Ducha Świętego, aż został na dwie części przepiłowany« (V, 14). Orygines, w III stuleciu, utrzymuje, że Paweł apostoł, pisząc te słowa: »Drudzy zasie, pośmiewisk i biczowania doświadczyli, nadto i więzów i więzienia; byli kamionowani, piłą przecierani, kuszeni, mieczem zabijani, chodzili w owczych i kozich skórach: byli w niedostatku, w ucisku, w niewczasach« (Do Żydów, XI, 36, 37) — miał na względzie nasz apokryf, jako zawierający opis śmierci Izajasza (In Matthaeum, XV, i Epistola ad Africanum).

Również o tym utworze znajdują się wzmianki w Epifanjuszu (Adversus haereses, XL: De Archonticis; LXVII: De haeresi Hieracitarum), u Ambrożego, Jana Chryzostoma, Potamjusza, Hieronima. W wiekach średnich Cedrenus, cytując z niego kilka wierszy, nazywa go Testamentem Ezechjasza, a Eutymjusz — Widzeniem Izajasza.