Strona:Ignacy Radliński - Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie.djvu/118

 W taki więc sposób Enoch staje przed nami jeszcze i w drugiej postaci, a mianowicie, jako pierwszy w dziejach wieszcz i prorok.
 Do niemniej ważnych doprowadza wyników objaśnienie słów: a nie było go więcej, bo go wziął Bóg.
 Fakt zniknięcia tego rodzaju, aczkolwiek jest szczególny, w każdym razie nie jest jedyny w dziejach. W podaniach żydowskich zniknął z ziemi, czyli był wzięty przez Boga, prorok Eljasz. W podaniach rzymskich — założyciel państwa rzymskiego — Romulus. I co większa, historyk rzymski Liwjusz, podając wiadomość o tym wypadku, dodaje, jak w relacji o Enochu: nec deinde in terris Romulus fuit (nie było już zatem Romulusa na ziemi).
 Ponieważ wyjaśnienia i chodził Enoch z Bogiem, dostarczyło wnikanie w znaczenie słowa chodził, jak je można było rozumieć w duchu czasu; więc i wyjaśnienia tej uzupełniającej o Enochu wiadomości: a nie było go więcej, bo go wziął Bóg, należy również szukać na tej drodze i w tem piśmiennictwie, które go do dziejów powszechnych wprowadziło.
 I piśmiennictwo żydowskie starożytne, właściwie hebrajskie, jak i każde inne, w normalnym swym rozwoju przebiegło dwa okresy. Pierwszy, któremu nazwa twórczego przystoi, obejmuje czasy, kiedy naród żył tem życiem, które mu wyrobiło miejsce i stanowisko w dziejach. Skoro, wskutek przyczyn zewnętrznych, czy też wewnętrznych, to życie dziejowe przerwało się, ustało, a jednakże sam naród w tym przewrocie nie zginął, nastąpił długi okres w piśmiennictwie jego: przetwarzający; naród już nie tworzył arcydzieł, lecz przetwarzał, naśladował utworzone a głównie je objaśniał. W tym drugim okresie było to zastąpionem przez powiedział, napisano, co w pierwszym samo przynosiło życie, co było bezpośrednim wynikiem obserwacyi życia, bądź w wielkiej księdze przyrody, bądź we wszechstronnych jego dziejowych objawach.
 Pierwszy okres piśmiennictwa hebrajskiego wzbogacił piśmiennictwo wszechświatowe księgą Tora (»Pięcioksiąg«), skąd powyżej przytoczony ustęp, zawierający wszystko, co wiemy o Enochu, po-