 Fig. 123. |
 Fig. 124. |
Pierwszy układ figur składa się z serji krążków współśrodkowych szerokości 1 milimetra, przedzielonych białemi odstępami tej samej szerokości (fig. 123), wymiary podane nie są bezwzględne: różnią się co do odległości i mogą wynosić znaczną ilość centymetrów, jeżeli chodzi o pokazanie zjawiska dość licznym słuchaczom. Bierzemy rysunek do ręki i nadajemy mu ruch kołowy w płaszczyźnie jego lekkim poruszeniem ręki; wydaje się, jakby krążek obracał się koło swego środka, ruch obrotowy odbywa się w kierunku ruchu rzeczywistego z prędkością kątową czyli, że krążek niby opisuje całkowite koło, gdy właśnie karton w samej rzeczy czyni to w tym samym kierunku. Otrzymuje się efekt bardzo wyraźny, kiedy krążkowi podczas ruchu przypatrujemy się ze wzrokiem, utkwionym w punkt sąsiedni.
W drugim układzie oprowadzamy krążek czarną linją, na wewnątrz wystają zęby w pewnej ilości w odstępach prawidłowych (fig. 124). Postępując, jak wyżej, odbieramy wrażenie, jakby koło zębate obracało się około swego środka, ale tym razem w kierunku przeciwnym do ruchu rzeczywistego. Tutaj mamy jeszcze większy efekt, kiedy przypatrujemy się nie wprost rysunkowi; szczególnie godne uwagi są ruchy w kombinacjach, jak wskazuje fig. 125: liczne krążki nie pozwalają na to, by wzrok zatrzymywał się specjalnie na jednym z nich.
