Strona:Etnobiologia 2011 6.pdf/17

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.
5. Systematyczny przegląd roślin użytkowanych przez ludność polską i mniejszości słowiańskie na obecnym obszarze Polski od połowy XIX w. do czasów obecnych

Gatunki przedstawiono pogrupowane w rodziny, w każdej rodzinie alfabetycznie, według nazw łacińskich z checklisty roślin Polski (Mirek et al. 2002), podając czasem często używane nazwy synonimiczne, np. z „Flora Europaea” (Tutin et al. 1964-80). Rodziny uporządkowano alfabetycznie według nazw łacińskich. W liście uwzględniono także przekąski dziecięce z ankiety wśród botaników (Łuczaj & Kujawska in press) wymienione przez przynajmniej trzech respondentów lub te wymienione przez jednego lub dwóch respondentów mające potwierdzenie w innych publikacjach.
Uwaga, dla gatunków, które mają liczne nazwy ludowe, podano jedynie te główne.

Klonowate (Aceraceae)

Klon zwyczajny (Acer platanoides L.) Nazwy ludowe: klon
Pospolite drzewo leśne i parkowe. W niektórych miejscowościach spuszczano dawniej płynący wiosną sok z pni tego gatunku drzewa, podobnie jak robi się to z brzozą; obecnie jest to obyczaj raczej martwy. Jeszcze po wojnie w niektórych miejscowościach na ziemiach zachodnich przesiedleńcy z terenów obecnej Litwy i Białorusi fermentowali ten sok w rodzaj piwa (Bohdanowicz 1996; PAE VI:311). Tak na przykład we wsi Wrzosy w warmińskomazurskiem robili przesiedleńcy z Litwy. Na Białorusi używano też oskoły do przyrządzania polewek. Na przykład w roku 1883 opisała Rostafińskiemu Jadwiga Wojniłłowiczówna z majątku we wsi Lipa, w powiecie rzeczyckim w guberni mińskiej: „Lud wiosną zbiera śnitkę młodą i gotuje z kwasem drzewnym: klonowym, brzozowym”. Owa śnitka to podagrycznik Aegopodium podagraria.
Chętnik (1936) podaje, że na Kurpiach dzieci jadły jako przekąskę słodką miazgę oraz owoce klonu. Kurpie robili też rodzaj głodowej zupy z rozwijających się pąków klonu, które wpierw kisili w drewnianych naczyniach.
Odrębne zastosowanie miały dojrzałe liście klonu. W niektórych miejscowościach całej wschodniej połowy kraju podkładano je pod chleb przy jego wypieku. Takie liście chroniły chleb przed przypaleniem i nadawały mu specyficzny aromat (PAE V:265).

Klon jawor Acer pseudoplatanus L. Nazwy ludowe: jawor
Pospolite drzewo leśne i parkowe. Jawor produkuje na przedwiośniu, podobnie jak brzoza, znaczne ilości słodkawego soku. Taki sok spuszczano z drzew i pito, głównie w stanie świeżym, w woj. małopolskim i podkarpackim (Bohdanowicz 1996; PAE VI:311). Zdarzało się dawniej, że biedni pasterze na Podhalu oskubywali jawory z pączków (Moszyński 1929). Musiała to być jednak desperacja, bo liście i pączki jaworu są gorzkie. Do niedawna w SE części Polski, szczególnie we wsiach łemkowskich dojrzałe liście jaworu podkładano pod chleb przy jego wypieku. Takie liście chroniły chleb przed przypaleniem, jak i nadawały mu specyficzny aromat (PAE V:265).

Baldaszkowate (selerowate) Apiaceae

Podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria L. Nazwy ludowe: gier, girz, gir, snitka, barszcznica
Pospolita bylina występująca w wilgotnych lasach, parkach i ogrodach. O spożywaniu podagrycznika wspomina w swoim Zielniku Ekonomiczno-Technicznym Wyżycki (1845), pod hasłem: „snitka pospolita”: „Pospólstwo zbiera młodej jéj liście na wiosnę na barszcz