Strona:Eliza Orzeszkowa - Nowele i szkice.djvu/132

— 122 —

 Nie mogę w tej chwili zastanawiać się długo nad doskonałością, do jakiej Kochanowski doszedł w sztuce kompozycji artystycznej, tego najtrudniejszego bodaj z pomiędzy wszystkich szczebla twórczości. Tylko więc nadmienię, że utwory takie, jak Odprawa posłów greckich, Proporzec, a szczególniej Treny, w ustawieniu szczegółów takiem, aby żaden z nich nie zasłaniał i nie tłumił innych, i aby nie było pomiędzy nimi nic nie związanego ściśle i organicznie z całością, w ustopniowywaniu wyrazów uczuć takiem, aby wrażenie słuchacza wciąż wzrastało w siłę, w tem wszystkiem słowem, co nosi ogólną nazwę kompozycji, Kochanowski dosięgnął umiejętności tak zupełnej, że po kilku wiekach doświadczeń i postępów sztuki pisarskiej prześcignąć go w tem niepodobna. Zaledwie też tylko nadmienię, że bogactwo genjuszu jego przelewało się w formy najrozmaitsze. Rozpocząwszy w Polsce poezję wogóle, rozpoczął także prawie wszystkie jej rodzaje. Z pod pióra jego wyszły: pierwsza pieśń polska — Szachy, pierwszy dramat polski — Odprawa posłów greckich, pierwsze epos — Proporzec, pierwsza sielanka — Sobótki. Pisał także satyry. Lecz najpotężniej i najdłużej władał mocarstwem liryki, tego działu poezji, który najbliżej spokrewniony jest z muzyką, w którym królują: uczucie i melodja. Jego treny i znaczna część jego pieśni należą do najpiękniejszych kwiatów liryki, jakie zakwitły kiedykolwiek na niwie poezji wszechświatowej.
 Tyle o artyście. Śpieszno mi do myśliciela. Bo był to myśliciel. Był to jeden z najuczeńszych mężów swego wieku. Ścisła zażyłość łączyła go z całą dziedziną cy-