Strona:Dzieje Galicyi (IA dziejegalicyi00bart).pdf/31

o klątwach rzuconych na monarchów, wtrącał się nawet do nabożeństwa i sposobu jego odprawiania. Oczywiście przytoczyliśmy tu jedynie i to bez wyboru cząstkę jego »ukazów«. Kto się im opierał, tego prześladowano, kto im ulegał, mógł być pewnym protekcyi. Wynikiem tego systemu był rozłam wśród duchowieństwa — księża żądni łaski, karyery, dochodów, krnąbrni, niechcący słuchać kościelnej władzy, stawali się urzędnikami państwowymi, a nawet policyjnymi, szerzyli nową c. k. religię. W Galicyi Józef II. zniósł wszystkie seminarya, ustanowił tylko jedno generalne we Lwowie, wyjęte z pod władzy biskupiej; sprawowało w niem rządy gubernium, mianujące profesorów, nadające kierunek wychowaniu kleryków. Mimo to Galicya stosunkowo najmniej uległa zarazie, choć jeszcze dziś żyjące pokolenie pamięta ostatnich epigonów tego prądu, owych księży »józefińskich«, urzędników państwowych, cyników i bonviveurów, niosących między lud zgorszenie swem życiem i postępowaniem, a nawet brakiem wszelkiej wiary. I wśród biskupów znajdowali się nie słudzy Boga i Kościoła, lecz sługusi c. k. gubernium.
 W ścisłym związku z temi reformami stało zniesienie w ciągu jednego tygodnia (1782) koło siedmiuset klasztorów austryackich. W Galicyi ubyło ich 54, z czego 15 w samym Lwowie. Przy sposobności zmniejszono i liczbę kościołów, nienależących do duchowieństwa zakonnego. Sam Lwów stracił ich 22. Jeden przerobiono na zbór protestancki, drugi na cerkiew, trzeci na koszary artyleryi, czwarty na dom poprawy, piąty na piekarnię wojskową i t. d. Srebra i kosztowności zabrano. Z dóbr zniesionych klasztorów, kolegiat, prelatur, powstał fundusz religijny, z którego rząd potem utrzymywał seminarya i uzupełniał kongruę (płacę) tych biskupów i proboszczów, których dochody nie przynosiły oznaczonego minimum — korzystało z tego prawie wyłącznie duchowieństwo unickie. Gmachy klasztorne zabierał rząd na swój użytek. Zniesienie klasztorów odczuło na razie szkolnictwo, wiele bowiem klasztorów utrzymywało szkoły i przytułki dla młodzieży. Stracili i ubodzy, znajdujący często posiłek i pomoc u furty klasztornej.
 Doniosłe i dodatnie tym razem znaczenie, miało zniesienie poddaństwa niewolniczego (Leibeingenschaft) z zachowaniem jednak stosunku poddańczego (Unterthänigkeit). Wolno