Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 6 Pisma krasomówcze.djvu/90

odpowiadam ci Krassie, żem się nigdy prawa cywilnego nie uczył, a jednak w sprawach, których obrony sprawiedliwie podjąć się mogłem, nigdym nie żałował, że go nie znam. Bo insza jest być mistrzem w jakiej sztuce lub umiejętności, a insza w zwyczajnem życiu i w codziennem z ludźmi obcowaniu nie okazać się ani ciemnym, ani do niczego niesposobnym.
 Każdy z nas może do swej włości pojechać, i obejrzeć gospodarstwo albo dla pożytku, albo dla przyjemności. Chociaż nie jesteśmy doskonałymi gospodarzami, żaden nie jest do tego stopnia z rozumu obrany, żeby całkiem nie wiedział, co to jest siejba, co żniwo, co obcinanie drzew i winnych latorośli, w jakiej porze roku, lub jak się to odbywa. Jeżeli tedy kto chce obejrzeć swoje dobra, albo polecić co około rolnictwa podstarościemu, albo włodarzowi rozkazać, czy ma za każdym razem czytać od deski do deski dzieło Kartagińczyka Magona, czy też może na pospolitym zdrowym rozsądku poprzestać? Czemubyśmy w prawie cywilnem tak samo postąpić nie mieli? ile że tak dobrześmy się w sprawach wszelkiego rodzaju przetarli, że możemy mieć dostateczny zapas wiadomości, żebyśmy się nie wydali między naszymi spółobywatelami jako z cudzych krajów przybysze.
 Jeżeli jaka zawikłana sprawa jest nam przyniesiona, nie trudno, zdaje mi się, pomówić z tym tu naszym Scewola; ale i bez tego strony prawujace się przynoszą nam odpowiedzi prawników i wybadane wiadomości. Jeżeli spór zachodzi o stan rzeczy, o granice, których osobiście obejrzeć nie możemy, o rachunki, o assygnacye pieniężne, często musimy dociec i nauczyć się bardzo zawiłych i zagmatwanych rzeczy; czemużbyśmy bać się mieli, żebyśmy nie mogli poznać praw i odpowiedzi prawników, dla tego tylko żeśmy się od młodości do prawa cywilnego nie przykładali?

 LIX. Na nicże się mowcy nie przyda znajomość prawa cywilnego? Nie mogę zaprzeczyć, że każda znajomość jest pożyteczna, zwłaszcza jemu, którego wymowę wiadomość wielu rzeczy zdobić powinna; ale co mowcy koniecznie potrzebne, jest tak wielkie, rozliczne i trudne, że nie chciałbym rozrywać jego uwagi między wiele przedmiotów.