dłużnikowi zezwolono na dawną i zwyczajną excepcyą: Na który dzień przypada termin zapłaty? Nie wiedział, że to było z korzyścią pozywającego, i że, gdyby dłużnik dowiódł sędziemu, że przed terminem o pieniądze pozwano, w takim razie powód, jeśliby drugi raz pozwał, odpadałby od swego prawa dlatego, że już ta sprawa wprzód została osądzona[1].
Co może być haniebniejszego, jak gdy człowiek, który podjął się bronić spraw przyjaciół, nieść pomoc biedę cierpiącym, ratować uciśnionych, podźwignąć podupadłych, takie w najmniejszych drobnostkach błędy popełnia, że u jednych zasługuje na politowanie, u drugich na pośmiewisko?
Mego powinowatego, P. Krassa[2], nazwanego Bogatym, człowieka posiadającego w wielu innych rzeczach świetne zalety i znakomite talenta, w tem osobliwie mam za godnego pochwały, że bratu swemu, P. Scewoli, zwykł był często mawiać, że w prawie cywilnem niewiele będzie mógł dokazać, jeżeli w wymowie się nie wydoskonali, co syn jego, który razem ze mną był konsulem, osiągnął; i że z drugiej strony dodawał, że nie wprzód zaczął bronić spraw przyjaciół, aż się prawa cywilnego nauczył.
Ale ów M. Kato? nie posiadałże w najwyższym stopniu wymowę, jakiej tylko za jego czasu i w tamtym wieku naszej Rzeczypospolitej nabyć można było, i nic byłże zarazem najbieglejszym prawnikiem? Nie bez pewnej nieśmiałości mówię już tak długo o tem, dla tego że tu jest obecny mąż w wymo-
- ↑ Podług prawa Rzymskiego, kto pozywał o oddanie pieniędzy przed terminem zapłaty, nie tylko przegrywał sprawę, ale, gdyby po terminie drugi raz pozwał, zostawał z niczem odprawiony i odbierał odpowiedź, że za pierwszym pozwem zapadł już wyrok w tej sprawie. To prawo jest w Pandektach, lib. 44, de Exceptionibus. Takie osądzenie było prawne, ale niesprawiedliwe. Dziś gdyby kto kogo przed terminem pozwał, skazanoby go w każdym kraju na koszta procesu, ale za drugim po terminie pozwem, przysądzonoby należną, mu summę.
- ↑ P. Licyniusz Krassus Mucyanus Dives, przysposobiony syn P. Licyniusza Krassa, którego imie i nazwisko, zwyczajem przysposobionych synów, przybrał, a swoje Mucyusz na Mueyanus tymże zwyczajem przedłnżyi, brat P. Mucyusza Scewoli, który był konsulem 13.1 roku, sam został konsulem 131 roku. Synem tego Scewoli był ten sam, o którym była wzmianka w rozdziale 36 i w nocie 32.
