wodzem, L. Lukullem, za poprzednich z tymże będącym kwestorem, w Azyi przebywał, a za dawniejszych, Juliusza[1] i Krussa, żadna część ludu oszacowana nie była. Zresztą szacunek majątków nie jest potwierdzeniem prawa obywatelstwa, tylko dowodem że oszacowany uważał się już odtąd za obywatela. O woź od owego czasu, w którym, jak powiadasz, sam Archias nie miał się za obywatela Rzymskiego, nie tylko często podług praw naszych czynił testament, ale nawet obejmował spadki [po obywatelach Rzymskich, i został umieszczony pomiędzy poleconymi do nagród ze skarbu publicznego przez L. Lukulla, pretora i konsula. Szukaj dowodów, jeśli jakie znaleźć możesz: nie dostarczy ci ich ani postępowanie Archiasa, ani jego przyjaciół.
VI. Zapytasz nas może, Gracyuszu, dla czego ten człowiek tak nam się podoba. Bo nam coś daje do ukojenia umysłu znużonego zgiełkiem sądowym, i sprawienia ulgi uszom zagłuszonym hałasem sporów sądowych. Czy myślisz że moglibyśmy wydołać tak rozmaitym przedmiotom, o których codzień mówić trzeba, gdybyśmy umysłu naszego nauką nie ukształcili, albo że umysł mógłby wytrzymać takie natężenie, gdybyśmy go nauką nie rozerwali? Wyznaje że się poświęcam naukom. Niech się inni wstydzą, co choć się w naukach zagrzebali, nie mogą z nich nic przyczynić do powszechnego pożytku, nic na widok i światło wydać. Co do mnie, czegóż miałbym się wstydzić, kiedy mnie, sędziowie, przez tyle lat nigdy od wysłuchania sprawy żadnego człowieka ani moja wygoda lub spokojność nie odciągnęła, ani przyjemność nie odwołała, ani nakoniec sen nie opoźnił? Kto mnie ganić, albo słusznie gniewać się na mnie może, jeżeli tyle czasu, ile drugim na odbycie swych interesów, na obchodzenie dni świątecznych igrzysk, na inne przyjemności, na wypoczynek nakoniec ciała i umysłu dozwala się, ile drudzy łożą na wcześnie zaczynające się biesiady, na grę w kości, na grę w piłkę, jeżeli tyle czasu na uprawę nauk poświęcam? Na to mi tym bardziej pozwolić należy, że te nauki rozwijają zdolność wymowy, na której, jakąkolwiek posiadam, nigdy nie zeszło moim przyjaciołom w niebezpieczeństwie zostającym.
Jeżeli ten talent zdaje się komu błahym, są inne nauk pożytki, które wiem z jakiego źródła czerpani. Gdybym z nauki wielu
- ↑ Juliusz i Krassus byli cenzorami 90 roku.
