się powinny: znajomość sztuki wojennej, męztwo, sława, szczęście. Kto był kiedy w tej sztuce bieglejszym, albo powinien był takim zostać, od tego człowieka, który ze szkoły i nauk dziecinnych, wśród największej wojny i najzaciętszych nieprzyjaciół, dostał się do wojska swego ojca i do szkoły obozowej przeszedł[1]; który pod koniec chłopięcego wieku był żołnierzem pod wielkim wodzem[2]; a na początku młodzieńczego wieku sam był wodzem ogromnego wojska[3]; który częściej bił się z nieprzyjacielem, niżeli kto kłócił się z przeciwnikiem, który więcej wojen prowadził, niżeli drudzy o nich czytali, więcej prowincyj zdobył, niż inni ich pożądali, który w znajomości sztuki wojennej nic cudzy naukę ale sprawowaniem dowództwa, nie przegra nem i bitwami, ale zwycięztwami, nie latami służby, ale tryumfami za młodu się wydoskonalił? Jaki nakoniec może być rodzaj wojny, w którymby go los Rzeczypospolitej nie wyćwiczył? Wojna domowa,[4], Afrykańska[5], Zaalpejska[6],
- ↑ Pompejusz urodzony roku 104 miał lat szesnaście, kiedy ojciec jego zakończył wojnę socyalną wzięciem miasta Askulum 88 roku. Następnego roku służył pod dowództwem ojca w wojnie domowej przeciw wichrzącemu Cynnie. Plutarch, Pompeius, 3.
- ↑ Mówi tu Cycero o ojcu Pompejusza, Kn. Pompejuszu Strabonie. Velleius Paterculus, II, 15, 21.
- ↑ Pompejusz mając lat dwadzieścia jeden zebrał w kraju Picenów i czy legie i przyprowadził Sylli z Azyi przybyłemu na pomoc przeciw Karbonowi i innym stronnikom Mariusza. Sylla powitał go tytułem imperatora, który mu potem wojsko w Afryce przyznało. Plutarch, ibidem, 5–7. Appian, Wojny domowe, I, 10.
- ↑ Wojna między Syllą i stronnikami Mariusza, z której powstały trzy następnie wymienione, i były jej dalszym ciągiem.
- ↑ Pompejusz przez Syllę do Sycylii posłany przeciw Perpennie i Karbonowi, wyrugowawszy pierwszego, kazawszy stracić drugiego pojmanego na wyspie Kossura, odebrał rozkaz od senatu przenieść wojnę do Afryki, gdzie się umocował Domicyusz Ahenobarbus, który zginął w bitwie, a jego sprzymierzeniec Hiarbas, wdzierca na tron Numidyi, w niewolą wzięty. Na jego miejsce Pompejusz Hiempsala osadził. Działo się to roku 81. Po ozem pomimo oporu Sylli odbył tryumf, nie mając więcej jak lat dwadzieścia cztery, i nie będąc jeszcze senatorem. Plutarch, ibidem, 9–13.
- ↑ Pompejusz ciągnąc do Hiszpanii przez Gallią południową, ucierał się z jej ludami. Obacz mowę za Fontejuszem, 5. Niewiadomo co tam dokazał, bo
