a czasami nowożytnemi, lecz, przeciwnie, były przebudzeniem się do życia po nawale barbarzyńskiej i odrodzeniem myśli filozoficznej greckiej, epoką, w której myśl ta, opromieniona światłem nauki chrześcijańskiej, doszła do swego apogeum i potrafiła objąć jedną wzniosłą syntezą wszystkie dotychczasowe zdobycze myśli ludzkiej; wieki średnie są właśnie łącznikiem nieuniknionym między tem dwiema epokami, bez którego nie można byłoby przedstawić sobie rozwoju myśli współczesnej. I tak, jak w czasach rozkwitu scholastyki, w wieku XIII-ym góruje nad wszystkimi myślicielami św. Tomasz ze św. Bonawenturą, tak w samem jej zaraniu, za czasów Odrodzenia Karolińskiego, przewyższają o głowę wszystkich innych filozofów Scot Eriugena, a nieco później św. Anzelm. Eriugena jest pierwszym z porządku wielkim myślicielem średniowiecznym, założycielem właściwym scholastyki, pierwszym, który ujął całą wiedzę ludzką w jeden wielki, potężny, pełen wzniosłości systemat, jednoczący w sobie myśl grecką z Objawieniem Chrystusowem; i, chociaż zeszedł na manowce, popadłszy w panteizm, próba ta dotychczas zadziwia nas swoją wzniosłością i uniwersalnością. Rozumie się, że systemat ten nie mógł być tak pełnym, jak Summa teologiczna św. Tomasza z Akwinu, bo dzieła Arystotelesa, z wyjątkiem niektórych, nie były jeszcze w tej epoce znane, a całą swoją znajomość filozofji greckiej Eriugena opierał wyłącznie na dziełach św. Dionizego Areopagity, dla przetłumaczenia których Ludwik Pobożny, ojciec Karola Łysego, sprowadził go z Irlandji. W Paryżu bowiem wykształcenie upadło do tego stopnia, że nie było nikogo, ktoby mógł biegle tłumaczyć z greckiego. Na rozkaz Ludwika Pobożnego próbował to uczynić Hilduin, opat z St. Denis, ale prawdopodobnie to się mu nie udało. Rzecz się miała tak: Michał Zająkliwy, cesarz Wschodu, chcąc być przyjemnym cesarzowi Zachodu, nie znalazł nic cenniejszego do ofiarowania Ludwikowi Pobożnemu, jak dzieła św. Dionizego Areopagity, które mu przysłał w bogatej oprawie osobnem
