nych. S. Pochomiuszowi w postaci koguta; S. Romualdowi w postaci jelenia; S. Hilarionowi w postaci liszki; S. Dunstanowi w postaci niedźwiedzia; Małgorzacie Świętej w figurze smoka. Innych zwodząc, jako to św. Marcina, prezentował się w osobie Chrystusa; S. Teodorze w osobie Boga; S. Juljannie w osobie anioła; S. Natanaelowi Pustelnikowi, nigdy nie wychodzić z celle niemającemu ex voto, w osobie jeźdźca na ośle, wywołując go z celle; S. Makaremu w osobie kosarza; Apellesowi Pustelnikowi jako też Wiktorowi w osobie urodziwej panny. Chcąc wiernym poufałym się komu stawić, pokazuje się w postaci pieska, kota. W Czechach był czart Rybencał,[1] który inter mirabilia i to uczynił, iż szklarzowi idącemu na targ i zmordowanemu, prezentował blizko drogi siebie pieńkiem, szklarz usiadł, szkła potłukł. Powiadają, że nie bierze na się postaci gołębia, owieczki, baranka, gdyż te zwierzęta Chrystusa Pana symbolizują; w czym ja nie bardzo consentio, ponieważ samego Chrystusa bierze postać, gdyż się wielom świętym w osobie Jego prezentował, chcąc oszukać. Najbardziej się delektuje postacią kozła, który znaczy szpetność, odrzucenie, lewą rękę na dniu sądnym.
Czartowską to sprawą i mocą Apollina Delfickiego bałwan odpowiedzi dawał, owszem wszyscy owi pogan bożkowie, czy rznięci, czy lani z metalu, czy wykuci z kamienia, gadali i dziwne rzeczy czynili dla zabobonnych pogan, ale zawsze z jakim ich oszukaniem, jak princeps mendacii je nakierował, przez nie mówił.
Może czart nie samą rzeczą, ale tylko na oko, przez omamienie sprawić, że ludzie będą się zdawać końmi, osłami, może prezentować kapłana, mnicha każącego, jako świadczy książka Malleus Maleficarum, a to tylko w immaginacyi, jako naucza Albertus Magnus w książce o zwierzętach.
Czart częstokroć, choć nie ma gęby, języka, przecież uformowawszy sobie ciało z powietrza i waporów grubych ziemskich, mówi w tym ciele mową artyficjalną, która się zdaje mieć voces articulatas, a nie są takie. Drugi ma sposób gadania, gdy wstąpi w jakie bydlę, jego organum, alias jego instrument ryczenia, rżenia, kwiczenia obraca na organum mowy ludzkiej; że owe bydlę gada, a nie wie co, i to złą wymową, jak szpak, sroka,
- ↑ Rybencał = Rübenzahl, Rzepior górnośląski. (J. Praetorius. „Daemonologia Rubinzalii Silesii“, Arnstadt 1662).
