Albo też czart inne ciało tymczasem podstawia, albo z powietrza grubego formuje, we wszytkiem podobne człekowi owemu, który wtedy snem bywa złożony albo gdzie oddalony. Lub też czart bestji jakiej, bydlęcia, skórę akkomoduje, albo bestji powierzchowną daje postać. A że często trafia się, iż czarownica będzie cięta, raniona na owem miejscu, członku, na którem owa zmyślona, od czarta pokazana, cięta jest bestja, — tedy to czyni czart: czarownicę ową na miejscu owem kaleczy, na którem ciało owej bestji jest ranione.
Może przez czarownicze sprawy statua, bestja gadać, aby te rozumiały mowę swoją; jako tyle u pogan było bałwanów, które mówiły, jako to delficki Apollo. Jeźli bowiem przez kunszt może mówić statua arte humana, a czemu niema tego dokazać przez czarta? Może to zrobić czarownik, żeby człek cale nic czuł bólu, przez długi czas był uśpiony, a to mocą ziół, od czarta subministrowanych, na których on zna się doskonale. Trzymają niektórzy, że staremu czarownik może przywrócić młode i czerstwe lata, jako pisze Delrio i Lohner.[1] Tak jeden indyjski szlachcic żył lat 340, trzy razy odnawiając młodość. Jeźli bowiem na wyspie Bonnica zwanej, w Nowym Świecie alias w Ameryce, od Hispanioli insuły na 1200 kroków odległej, z góry jednej wierzchołku spada jedno źródło, które młodość starym przywraca, siwizny jednak i zmarszczków nie gładząc, jako pisze Cardanus[2] de subtilitate, Libro de elementis ex Petro Martyre Angerio, i ten cud natury czytają Massenius[3] et Lohner, dopieroż czart uczynić może przez czarowników, wiedząc naturę ziół, kamieni, wody.
Czary koło duszy to tylko mogą, że zmysły mogą omylić, oszukać, pasję pobudzić, pamięć uczynić bystrzejszą albo tępszą (na co i naturalne są sekreta u medyków), sposobiąc jej organum; rozum uczynić subtelniejszy co do funkcji rozumu i rozsądku, lepsze organów jego dyspozycje, delikatniejsze sprawując humory, przeciwne oddalając albo krew czyszcząc, novas artes nauczyć. W woli zaś ludzkiej, która cum libero arbitrio operuje tylko, czart i czary prezentują objecta zewnątrz jakie amabilia albo odibilia, albo wystawują imaginaryjne wizje albo myśli, wolę łudząc i jakoś wkładając potrzebę czynienia i nakłonienie. Czarownik czarta nie może wygnać z opętanego, chybaby takie
- ↑ Lohner M. Fr. De gigantibus eorumque reliquiis. Basil 1580.
- ↑ Autor dzieł: Somniorum synesiorum omnis generis insomnia explicantes libri IV quibus accedunt de libris propriis de curationibus et praedicationibus admirandis. Basil 1562; De subtilitate lib. XXI (zawiera m. i.: de coclo, de mixtione, de plantis, de sensibus, de mirabilibus, de daemonibus ete.); De rerum varietate; Metoposcopia i in.
- ↑ „De l’imposture et tromperie des diablo, enchanteurs, noveurs de’guilletes et autres qui par art magique abusent le peuple“, Paris 1379.
