Strona:Bulwki rajgrasu wyniosłego (Arrhenatherum elatius (L.) P. Beauv. ex J. PRESL & C. PRESL subsp. bulbosum) na stanowiskach archeologicznych.pdf/2

(Scleranthus annuus). Natomiast zwęglone diaspory roślin z rodziny rdestowatych (Fallopia convolvulus, Polygonum aviculare, P. lapathifolium/persicaria/minus, Rumex acetosella) oraz mięty (Mentha sp.), koniczyny (Trifolium sp.), gwiazdnicy (Stellaria sp.), przytulii (Galium sp.), babki lancetowatej (Plantago lanceolata) i pięciornika lub poziomki (Potentilla/Fragaria) były rzadkie. W materiałach natrafiono też na pojedyncze nasiono jemioły (Viscum sp.) (Karczewski et al. 2009).
 Okazy te najprawdopodobniej przedostały się do jam grobowych w związku z przygotowaniem pochówku ciałopalnego, na co wskazuje ich zwęglenie, jednak wykazanie ich rytualnego znaczenia nie jest już takie pewne, a część na pewno uległa zwęgleniu przypadkowo lub służyła wyłącznie jako podpałka. Okazy niezwęglone, które mogły się przedostać do jamy grobowej z powierzchni w trakcie lub po złożeniu prochów do grobu najprawdopodobniej uległy destrukcji, a te które przetrwały, nie były tutaj brane pod uwagę, jako najprawdopodobniej znacznie młodsze od kontekstu archeologicznego. W artykule uwaga zostanie poświęcona zwęglonym bulwkom rajgrasu, jednak nie można ich rozpatrywać w oderwaniu od kontekstu innych znalezisk.
 Trudno przypuszczać, że zboża pojawiły się w analizowanych obiektach przypadkowo. Stanowiły one niewątpliwie element stosu pogrzebowego. Pozostałe, wymienione wcześniej, zwęglone okazy należą do roślin dziko rosnących, jednak kilka z nich najprawdopodobniej również trafiło do grobów jako ślad rytuałów pogrzebowych. Są to bulwki (zgrubienia międzywęzłowe) rajgrasu wyniosłego (Arrhenatherum elatius ssp. bulbosum) znalezione w 4 spośród 166 analizowanych próbek z lat 2000-2006 (Karczewski i in. 2009) oraz dodatkowo w 16 spośród 172 analizowanych próbek z badań prowadzonych w roku 2007 (Bieniek 2007 niepubl). Poza tym najprawdopodobniej rytualne znaczenie miała jemioła (Viscum album) oraz leszczyna (Corylus avellana), na których diaspory natrafiono w pojedynczych próbkach, choć nie można wykluczyć, że dostały się one do stosu wraz z drewnem/gałęziami.
 Rajgras wyniosły może rosnąć na łąkach i przydrożach, często bywa też wysiewany (Szafer et al. 1969), jego bulwki były zbierane w pradziejach jako pożywienie, a według niektórych badaczy mógł być nawet uprawiany, podobnie jak obecnie uprawia się ziemniaki (Engelmark 1984; Robinson 1994: 547). Bulwki rajgrasu wyniosłego znajdowane były na cmentarzyskach gallo-rzymskich z epoki żelaza w Europie zachodniej: Faulquemont w północno-wschodniej Francji (Preiss et al. 2005) oraz Tienen i Tongeren w Belgii (Cooremans 2008). Na cmentarzyskach skandynawskich z epoki żelaza (Viklund 2002: 201, Tabela 4) bulwki rajgrasu wyniosłego są najczęściej spotykanym zabytkiem roślinnym. Autorka (Viklund 2002: 200) łączy to ze znaczeniem symbolicznym tej rośliny, związanej z powodzeniem i odrodzeniem. Podaje ona, że bulwki rajgrasu również sporadycznie były znajdowane na terenach osad, jednak większość z nich datowana była na epokę brązu. W grobach ciałopalnych często spotykane były również ziarna zbóż – głównie jęczmienia (Viklund 2002). Bulwki rajgrasu miały istotne znacznie na dwóch stanowiskach z terenu Danii (Jensen et al. 2010). Na ciałopalnym cmentarzysku z końca epoki brązu (Kildehuse II) znaleziono zwęglone bulwki rajgrasu w dziewięciu spośród 42 analizowanych grobów. Według autorów (Jensen et al. 2010) ich stosunkowo dobry stan zachowania sugeruje, że nie znajdowały się one w centrum stosu, blisko ciała zmarłego, lecz stanowiły jakiś element rytuału związany z peryferiami stosu lub też były wrzucane do paleniska pod koniec procesu kremacji, gdy ogień już wygasał. Bulwki rajgrasu zostały znalezione również w dołkach posłupowych (pozostałości konstrukcji domów) osady z późnego okresu przedrzymskiego, z epoki żelaza (Elmehøjsager II). Pojedyncze zwęglone bulwki znajdowane były wyłącznie w rejonie wejścia do pomieszczeń, co przez wspomnianych autorów wiązane jest z ich rytualnym znaczeniem. Bulwki prawdopodobnie były „siane” / składane w obrębie wejścia, 24