Strona:Bolesław Prus-Najogólniejsze Ideały Życiowe.djvu/020

cia góruje nad wszystkiemi innemi; są znowu tacy, którzy bez praw politycznych czuliby się nieszczęśliwi, a są i tacy, w których potrzeba sztuki, filozofii, etykiety przemawia głośniej, aniżeli dobrobyt lub swoboda.
 W taki sposób należy pojmować trzy zasady, trzy najogólniejsze Ideały życiowe: Doskonałość, Użyteczność i Szczęście. W grze życiowej każdy chce wygrać stawkę Szczęścia, jak najwięcej stawek Szczęścia i — wygrywać je może bardzo często, ale pod dwoma warunkami. Naprzód, ażeby bodaj w szczupłym zakresie był Doskonałym (a przedewszystkiem umiał myśleć samodzielnie pod kierunkiem jakiejś ważnej idei), a powtóre — ażeby zdobywał owo Szczęście zapomocą pracy — rozumnej i Użytecznej.
 Czy jednak — zapyta czytelnik — czy ideały Szczęścia, Użyteczności i Doskonałości są jedynemi zasadami, pod których kierunkiem życie ludzkie i społeczne rozwija się najpełniej, najlepiej?... Kto nas zapewni, czy jakieś inne hasła, choćby nasze stare: „módl się i pracuj“, albo filozoficzne: „prawda, piękno i dobro“, albo — naodwrót — hasło nietzscheańskie: „egoizm, żądza władzy i rozkoszy“, czy hasła te, konsekwentnie wykonywane w życiu, nie wydałyby równie dobrych, jeżeli nie lepszych rezultatów praktycznych?...
 Pytanie słuszne. Wiemy przecie, choćby ze streszczenia poglądów etycznych, że każdy filozof nie tylko zalecał inne zasady w życiu, ale jeszcze był pewny, że właśnie pod takim kierunkiem ludzkości będzie najlepiej.
 To też, gdyby czytelnik odkrył, albo przyswoił sobie jakieś inne zasady, a pod ich natchnie-