nie dotrzymać przyrzeczenia. Skoro więc Pismo św. uczy tylko wogóle o dochowaniu wierności, pozostawiając wyjątkowe przypadki poszczególne sądowi każdego, to nie uczy niczego takiego, co pozostawałoby w sprzeczności z tym, co przed chwilą wyłożyliśmy.
§ 18. Aby jednak nie przerywać tylokrotnie wątka wywodu dla obalania podobnych zarzutów, pragnę zauważyć, że wszystko tutaj wyprowadzam z konieczności natury ludzkiej niezależnie od tego, jak się na nią patrzy, mianowicie z powszechnej dążności samozachowawczej wszystkich ludzi. Dążność ta jest właściwa wszystkim ludziom, zarówno głupcom, jak i mędrcom, a dlatego bez względu na to, jak się bierze ludzi, czy jako kierujących się wzruszeniami, czy rozumem, sprawa pozostaje ta sama, ponieważ dowodzenie nasze, jak powiedzieliśmy, jest ogólne.
§ 1. Prawo władz najwyższych, które wyznacza się przez ich moc, wykazałem w Rozdziale poprzednim, gdzie widzieliśmy, że polega ono głównie na tym, że jest jakby uchem państwa, którym wszyscy powinni się kierować, a więc że wyłącznie władze najwyższe mają prawo stanowienia o tym, co jest dobre, a co złe, co słuszne, a co niesłuszne, t. j. co każdy zosobna i wszyscy razem mają czynić lub nie czynić. Widzieliśmy tedy, że wyłącznie im przysługuje prawo wydawania ustaw i w razie, gdy powstaje wątpliwość, tłumaczenia i decydowania w każdym przypadku poszczególnym, czy dany przypadek sprzeciwia się prawu, lub jest z nim zgodny (ob. § 3, 4, 5 Rozdz. poprzedniego); następnie przysługuje im prawo wszczynania wojny lub oznaczania i ofiarowywania albo przyjmowania ofiarowanych warunków pokoju. Ob. § 12 i 13 Rozdz. poprzedniego.
Skoro to wszystko wraz ze środkami niezbędnemi do wykonania jest spraw, dotyczącą całego ciała pań-
