Strona:Baranowski Ignacy - Kalisz zarys dziejów.pdf/40

nowe wielkomiejskie kamienice, zwiększyły się obroty handlowe. Ożywiony, schludny Kalisz, zaczynał się znów stawać „Małą Warszawą“. Zamiast dawnego jednego „Kaliszanina“, kilka pism codziennych przynosiło wieści Kaliszanom; ożywiło się życie w stowarzyszeniach miejscowych sportowych i w muzycznem, zorganizowano oddział Towarzystwa Krajoznawczego, skupiający w sobie szereg osób zajmujących się nauką, których ilość zwiększyła się w Kaliszu od chwili powstania szkół Polskich. Dzięki wysiłkom ludzi dobrej woli powstaje nawet muzeum pedagogiczne, tworzy się muzeum krajoznawcze, które przejmuje cenne zbiory etnograficzne przedwcześnie zmarłego barona Stanisława Graeve, tworzy się zaczątek biblioteki publicznej, gromadzącej usilnie stare druki i rękopisy. Jednocześnie szereg osób z niestrudzonym posłem Parczewskim na czele przystępuje do poważnych opracowań naukowych, które miały rozpocząć badania dokonane nad Kaliskiem grodziskiem. Zamiłowanie do przeszłości i wzrastająca kultura inteligencji kaliskiej zaczęła się wyrażać w coraz umiejętniejszem pielęgnowaniu i odnawianiu zabytków średniowiecznego budownictwa, które zdołały przetrwać w Kaliszu wojny szwedzkie i burzymurstwo z początku dziewiętnastego wieku. W tej trosce o zabytki przeszłości przodowało kaliszanom światłe duchowieństwo miejscowe.
 Szybki rozwój na wszystkich polach cechował życie Kalisza w ostatnim lat dziesiątku. I oto jak grom spadła na kraj cały wieść o pogromie i zburzeniu miasta, dokonanem w sierpniu roku bieżącego przez garnizon pruski. Po całem Królestwie i Rosji rozbiegła się ludność nieszczęśliwego miasta, w proch obróciły się