w jaskrawem do niego przeciwieństwie. Co w nim z Schopenhauera zostało to owa wola, jako żądza życia, jako „żądza mocy“ („Wille zur Macht“). Ale ta wola nie przechodzi u Nietzschego na stronę zaprzeczenia, pozostaje po tej stronie: potwierdzenia i optymizmu. Zdolność cierpienia jest miarą mocy człowieka. Dlatego to późniejszy Nietzsche tak potępia pesymizm i etykę Schopenhauera, jej mistyczność, romantyzm, jej miękki charakter, pozbawiający ją zdolności działania, rozwojowego wzmagania sił, bezwzględnego dążenia naprzód bez oglądania się na dobro bliźniego, na „etykę trzody.“ „Nadczłowiek“[1] nie mógł żyć taką etyką.[2] Miłosierdzie i miłość bliźniego zasługują na pogardę człowieka silnego. Nietzsche nie szczędzi nawet drwin Schopenhauerowi.[3]
W poszczególnych umiejętnościach znalazł Schopenhauer także stosunkowo wielkie uznanie, szczególnie w naukach przyrodniczych. Jego filozofia godziła się z empiryczną wiedzą bardziej, niż którakolwiek pokantowska,[4] dzięki ogólności określenia woli i pojęciu doświadczenia.[5] Jego teorya intelektualizacyi spostrzeżeń zmysłowych, potwierdzona przez Helmholtza wywarła wpływ na fizyologię.[6] Zaś psychologiczny dualizm Schopenhauera, oddzielający tak ostro intelekt od woli, przyznający pier-
- ↑ Zarodki koncepcyi „nadczłowieka“ można także znaleźć u Sch., który ludzi, wyjąwszy geniuszów i świętych, nazywa „fabrycznym towarem przyrody.“
- ↑ Egoistyczne następstwa etyki Sch. wyprowadził już Stirner, bezpośredni poprzednik Nietzschego („D. Einzige u. sein Eigentum“ Reclam). Por. Lange „Geschichte d. Materialismus,“ II.7, str. 81.
- ↑ Nietzsche: Jenseits von Gut u. Böse, 1880, str. 106. Nietzsche: Götzendämmerung. 1889. str. 107.
- ↑ Windelband, l. c. str. 360. T. II.
- ↑ Büehner pisze artykuł o Sch., uznający jego wielki wpływ na rozwój filozoficznego myślenia. Por. Lange, l. c. str. 90 i 162.
- ↑ Szczególnie w dziedzinie wrażeń wzrokowych. Schopenhauer zajmował się pod wpływem Goethego teoryą barw. (Schopenhauer VI).
