chcieli n. p. wprowadzić do zboczeń cielesnych, to nie byłoby prawie ludzi zdrowych i normalnych na świecie.
Jeżeli bowiem spotykamy u kogoś nawet pewną anomalję, która nie wpływa jednak w niczem na zmianę całej duchowej osobowości człowieka, to nie wolno nam uznawać takiego człowieka za nienormalnego. Takie n. p. zboczenie spotyka się często u ludzi zresztą nie tylko dzielnych i zdolnych ale wprost genjalnych, a trudno znów godzić się z myślą Lombrosy, że genjusz to rodzaj obłąkania!
Drugi rodzaj osłabienia systemu nerwowego jest nabyty, tłem jego są obecne stosunki a wyrazem różne stany chorobowe znane w medycynie pod nazwą neurastenji.
Omawiając w „Walce o zdrowie“[1] zgubny wpływ obecnych czasów na pamięć, podałem w ogólnych zarysach główne szkodliwości, działające ujemnie na system nerwowy, odsyłam więc czytelnika tamże. Obecnie zajmiemy się sprawą walki z temi różnemi zboczeniami.
Chcąc skutecznie leczyć jakąś chorobę, trzeba znać źródło jej powstania i przyczynę tę usunąć lub też, jeżeli przyczyny tej usunąć się nie da (n. p. gdy jest dziedziczną), starać się trzymać zdala od człowieka to wszystko, co stan jego pogorszyćby mogło.
Częstą przyczyną dziedzicznego zwyrodnienia jast alkohol, który ponadto działa dziwnie zgubnie na osobników zwyrodniałych, którzy niestety często ciągną też ku niemu. Walka więc z alkoholizmem będzie też tu jednym z energicznych środków zapobiegawczych.
Dalszym zgubnym czynnikiem jest nadmierna praca umysłowa, przy niedostatecznem odżywianiu się, braku snu i zatruwaniu się tytoniem, kawą czy innemi narkotykami. Panuje (zwłaszcza obecnie) przekonanie wśród wielu ludzi, że człowiek pracujący umysłowo nie wykonuje przytem żadnego fizycznego wysiłku, czyli że praca jego nie jest ciężką, niepotrzebnie się więc tak odżywiać, jak pracujący fizycznie. Na innem miejscu staram się udowodnić, że zdane to jest zupełnie mylne, bo praca umysłowa wyczerpuje organizm, kto wie czy nie więcej niż praca fizyczna. Pracownik więc umysłowy powinien odżywać się taksamo dobrze jak fizycznie pracujący (a samo się przez się rozumie, że powinien być dlatego odpowiednio wynagradzany).
Dbać też należy o higjenę pracy umysłowej, a więc nie pracować stale po nocach, a sztuczne podniecanie się i brak snu powinny być bezwarunkowo usunięte. Wypoczy-
- ↑ Walka o zdrowie 1919 Nr. 1—4. Poznań.
