Strona:Abramowski-braterstwo-solidarnosc-wspoldzialanie.pdf/256

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

w skład 7-osobowej Rady TK. W środowisku tym powstało w 1906 r. pismo „Społem!”, organ ruchu spółdzielczego. Jak pisał Stefan Żeromski, pomysłodawca nazwy periodyku, „Podczas rozgwarów roku 1905 byłem obecny w małym pokoju na Chmielnej ulicy w Warszawie, gdzie czterej panowie mniej wykwintnie ubrani zakładali redakcję czasopisma »Społem!« z zamiarem szerzenia w kraju ruchu kooperacyjnego”[1]. „Czwartym panem” — obok autora tych słów, S. Wojciechowskiego i Rafała Radziwiłłowicza — był właśnie Abramowski, który należał do czołowych publicystów „Społem!”, propagując na jego łamach zasady kooperatyzmu, snując wizje rozwoju takich inicjatyw oraz prezentując doświadczenia zagranicznych spółdzielców. „Inicjatorem [...] pogłębiania poglądów na zadania ruchu spółdzielczego, bez zacieśniania go do spraw materialnych, był Abramowski. Artykuły jego w »Społem«, wydane następnie [jako osobna pozycja] pt. Idee społeczne kooperatyzmu [...] wysoko podniosły poziom moralny i umysłowy ówczesnych kierowników stowarzyszeń” — oceniał Wojciechowski[2].
Poglądy z okresu apogeum zainteresowania Abramowskiego spółdzielczością (druga połowa I dekady XX wieku) nie wymagają omówienia, gdyż wszystkie jego teksty na ów temat publikujemy w niniejszej książce, a zatem każdy Czytelnik ma możność sprawdzić, jak ciekawa, szeroko zakrojona oraz po prostu piękna i szlachetna była to koncepcja. Należy jednak zaakcentować myśl zasadniczą kooperatywnej koncepcji tegoż myśliciela. Streścił ją trafnie Oskar Lange:

Abramowski przypisuje największą wagę kooperatywom spożywczym. Idea jego polega na zaatakowaniu kapitalizmu nie od strony produkcji [...], ale od strony konsumpcji, przez zorganizowanie rynku. Zdaniem jego jest to najczulsza strona kapitalizmu. Przerwa pracy spowodowana strajkiem nie jest dla kapitalistów bardzo groźna, nieraz nawet podczas kryzysu może im być na rękę. Jeżeli jednak „przedsiębiorca widzi się zaatakowanym nie w produkcji, lecz w sprzedaży swoich towarów”, może 
  1. Stefan Żeromski, Literatura a życie polskie, w: tegoż, Snobizm i postęp oraz inne utwory publicystyczne, Universitas, Kraków 2003, ss. 232—233.
  2. Stanisław Wojciechowski, Historia spółdzielczości polskiej do 1914 roku, Nakładem Spółdzielczego Instytutu Naukowego, Warszawa 1939, s. 233.