Słownik etymologiczny języka polskiego/ruch
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
ruch, rozruch; ruszyć, wzruszyć, naruszyć itd.; ruchomy (obok dawnego ruszysty, nieruszysty), nieruchomizna; ruchać (nawet: »imienie ruchające«, dziś ruchomości), ruchadło, ruchawy, ruchawka; ruchliwy; ruszenie, ruszyć, o ‘odwoływaniu się do wyższego sądu, do sejmu’; »pospolite ruszenie«, o ‘obronie krajowej’. Dalej: rucho, co znaczy i ‘ruch’, ale częściej, wraz z urobionem ruchno, ‘odzież, szatę, zasłonę’; ruszyca (‘zasłona’), nazwa i dla ‘główszczyzny (kary pieniężnej) opłacanej królowej za zabicie niewiasty’. Rucho powszechne w 15. wieku, nietylko w biblji, gdzieby o czeskim wpływie można myśleć, ale i w rotach, np. r. 1389: »dać rucha za 10 grzywien«, r. 1400: »pierł, rucha«; znaczyło nietylko ‘szaty niewieście’, ale wogóle ‘szaty’: »rozdarłasta rucho swe« (‘vestimentum, habitus’); już w początku 16. wieku ginie zupełnie, możemy przytoczyć tylko: ruszka, ‘zasłona (podwika)’. O przenośni od ‘ruchu’ na ‘odzież’, p. rąb. P. runąć, rychły. U wszystkich Słowian tak samo. Od ru-, p. rwać, z elementem -s; lit. rausti, ‘ryć’, kurmrausis, ‘kretowisko’, rūsys, ‘jama’ (i rausis), pelenrusis, ‘ryjący się w popiele’; z inną syczącą, sz: ruszēti, ‘zwijać się’, ruoszus, ‘sprawny’; niem. Rausch z dawnego rūsch, ‘napad’, stare rosk, ‘rychły’.
