Słownik etymologiczny języka polskiego/cześć
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
cześć, czci, ‘honor’, czcić, czciciel, od pnia czet (z ruchomem e, czasownik dawny cztę, ‘poważam’), przyrostkiem t’ (ć) urobione. Od cześć przymiotnik czestny, czesny, stąd czes(t)ne, ‘honorarjum’ (dawniej ‘opłata sądowa’, ‘pamiętne sędziego’); czestność w psałterzach; czestnik, cześnik, ‘urzędnik’ (dygnitarz, stałe w 15. wieku, ogólne; przez nieporozumienie rychło do czaszy odniesione i pocillatorem tłumaczone, który tylko czasznikiem brzmieć winien, por. podczaszy); wreszcie czasownik drugi: czestować, a ze wtórną nosówką, jak nieraz przed syczącemi, częstować (Częstochowa wykazuje ją już od 15. wieku, od imienia własnego Czestoch); cześć znaczono i ucztą, obiadem, więc w 16. wieku proszono »na cześć«, t. j. ‘na obiad’, stąd znaczenie częstowania (poczęstunku). Jak podwójny czasownik (czcić i czestować), jest i podwójny przymiotnik, czes(t)ny i czsny, z czego: cny, cnota, cnotliwy, cność (w psałterzu i biblji jeszcze stale przez czs- pisane). Obok cześć był i inny rzeczownik (do cztę), czta, w złożeniach: poczta (‘ofiara’; dar, którym czcił chłop pana, gdy go o co prosił), niby ‘pokłon’ innych Słowian, i uczta (‘biesiada’, por. cześć w temże znaczeniu), a z tych poszły czasowniki: poczcić, uczcić; przymiotniki: poczciwy (pisany w 16. i 17. w. potściwy, podciwy), i uczciwy, a z przyrostkiem -liwy, obok -iwy, poczliwy, uczliwy (niegdyś ogólne, później mazowieckie; wyszydzano ich »pocliwe paniątecka« i »ucliwe« już w 17. wieku). Czostka u Skargi zamiast czestka, jak wioska zam. wieska, skoro -ie- półgłoskowe nie przechodzi w -io-.
