Prawo wyborcze kobiet/I
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawo wyborcze kobiet |
| Wydawca | Związek Polskich Stowarzyszeń Kobiecych |
| Data wyd. | 1918 |
| Druk | St. Niemira |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Nauka prawa politycznego zna w kwestji praw wyborczych dwa poglądy:
Według pierwszego prawo wyborcze jest prawem przyrodzonem każdego osobnika. Ponieważ postęp prawodawstwa przyniósł zasadę równości wszystkich ludzi wobec prawa, więc każdy obywatel z prawa wyborczego korzystać powinien. Kobieta nawet w prawie cywilnem, a zatem wobec własności, małżeństwa, rodziny miała mniej praw od mężczyzny. Praw politycznych odmawiano jej przeważnie aż dotąd. Nietrudno zaś było udowodnić, że jest różną od mężczyzny i biologicznie i psychicznie.
Prawo wyborcze jednak, to przedewszystkiem funkcja społeczna, z którą związane są obowiązki obywatelskie. Oto drugi pogląd. I tu różnorodność uzdolnień i psychiki może wyjść jedynie na korzyść społeczeństwu. Jako funkcja społeczna prawo wyborcze udzielanem być powinno każdemu, który społeczeństwu przynieść może pożytek.
Nie odrazu stanęły na tem stanowisku państwa nowoczesne. Wiek XIX jest świadkiem nieustannych walk o prawa polityczne, a począwszy od 1848 r. stopniowych zdobyczy demokracji i warstw robotniczych w tej dziedzinie. Im więcej obywateli otrzymuje prawo stanowienia o sobie, tem większe są szanse zwycięztwa sprawiedliwości i prawa, tem silniej wzrasta odpowiedzialność obywateli za losy narodu.
Wreszcie nadchodzi moment, kiedy te prawa i obowiązki przypadają bez różnicy płci całej ludności dorosłej.
Jest to zwycięztwo demokracji i dowód, że przeobraziły się stosunki społeczne i zaszła głęboka zmiana w poglądach na stanowisko i zadania państwa.
Wielka wojna, gromadząc na frontach wielomiljonowe masy zbliżyła je ze sobą, zorganizowała i dała im przeświadczenie, że porządek dotychczasowy jest zaprzeczeniem normalnego rozwoju życia, a zamiast dobrobytu, zdrowia i piękna przynosi zagładę dobra i kultury. To też klasy uciśnione z nieznaną dawniej siłą upominają się o swoje miejsce na słońcu; Współczują one z wydziedziczonemi i oglądają się za nowemi czynnikami, które by im nowe życie zbudować dopomogły.
Takim czynnikiem jest kobieta, a rola jej podczas tej wojny udowodniła, że na wszystkich polach pracować potrafi. Ogrom pracy dokonanej przez kobiety zadziwił rządy i ludy, tak że przyznano powszechnie, iż kobieta zastępując oderwanego od pracy mężczyznę uratowała Europę od głodu, a kulturę od zagłady.
Ograniczenie kobiety do dawnej jej roli pracownicy pokornej i drugorzędnej, narzucanie jej praw, o których nie może stanowić, wydaje się już potwornością. To też kobiety otrzymują dziś prawa w całej Europie, nietylko w przerzucającej się z autokratyzmu do skrajnych form radykalnego rządu Rosji, ale nawet w konserwatywnych i filisterstwem przepojonych Niemczech, w arystokratycznych instytucjach angielskiego parlamentaryzmu, a podczas wojny już i przed wojną w przodujących istotną kulturą demokratyczną państwach skandynawskich.
Zwycięztwo ludu staje się wszędzie zapoczątkowaniem nowej ery, kiedy zdobycze kultury służyć będą rozwojowi i tworzeniu życia, a nie jego niszczeniu w interesie przywileju, dążącego do nowych zaborów. Imperjalizm zużywał owoce myśli i wysiłków ludzkich ku dalszemu panoszeniu się, sztucznie podtrzymywał przywileje, po karkach i ciałach ludzkich torował rynki zbytu dla towarów i złotem wymaszczał drogi dla wzrostu potęgi jednostek i nielicznych klas społecznych. Demokratyzm pragnie spokoju, a skoro raz poczuł swą siłę, gdy olbrzym lud na barach swych wznosi nową budowę, pryskają przywileje i nowe wyłaniają się zadania — kobieta i jej współudział w życiu publicznem coraz bardziej stają się niezbędne.
Obok kultury tworzonej, a raczej kierowanej wolą i rozumem mężczyzny uwydatnić należy inną, o pierwiastkach kobiecego ducha, niezależnie od tego czy piastunami jej będą mężczyzni, czy kobiety. Wysiłki pierwszej szły w większej niemal części swej ku doskonaleniu narzędzi śmierci i zagłady, stworzyły nieporównaną technikę wojny. Druga służyć będzie zadaniom pokoju, w imię ładu, porządku, współczucia i dobroci, aby stworzyć typy życia oparte na dostatku, zdrowiu, wiedzy i pięknie i oddać je w służbę ogółu.
Z dniem każdym niemal zyskują na sile i znaczeniu te pierwiastki kultury pokojowej. Nazwijmy je raczej pierwiastkami ludzkiemi, bo dążą ku tworzeniu zadowolonych ludzi, którzy mogliby się wszechstronnie rozwijać i urzeczywistniać swoje kulturalne i rodzinne cele. Zamęt obecny zdaje się przeczyć temu, ale to zjawisko chwilowe — raczej chaos wywołany wojną, jej zaprzeczenie i potępienie, a nie dążność do nowych wojen.
Kobieta była zawsze przedstawicielką zadań i dążeń do pokoju, wrogiem wojen, gwałtów i zaborów i nie może być inaczej w przyszłości. Wszak kobieta daje życie, wychowuje młode pokolenie, karmi dziecko krwią swego organizmu, a potem własnem mlekiem — nie po to, aby je przymuszano do noszenia munduru, wyrywano mu już podczas pokoju parę lat najlepszych dla służby wojskowej, a w czasie wojny prowadzono na kule i armaty.
To też o ile podczas wojny dla obrony kraju, lub zdobycia niepodległości tegoż, kobiety mogą się znaleźć w pierwszym szeregu nawołujących do broni, to po uregulowaniu stosunków będą się one jak zawsze odżegnywały od wszelkiej wojny, będą łaknęły pokoju.
Społeczeństwa pouczyła wojna obecna o strasznych następstwach dążeń zaborczych — dla państw stwarza wynikający z niej porządek nowy szereg zadań czysto pokojowej natury, które stały w cieniu dotychczas, a które na plan pierwszy wysuwać się muszą. Przybywa do nich konieczność łagodzenia niszczycielskich następstw wojny, zaopiekowania się zastępami tych, których wojna wydziedziczyła nietylko z mienia, ale i ze zdrowia — inwalidów, kalek, wdowy czy sieroty.
Zadania państwa, dotyczą opieki społecznej, ustawodawstwa socjalnego, sprawiedliwego rozdziału dóbr i dochodów, regulowania stosunków pracy i kapitału, stworzenia warsztatów pracy rolnej dla mało i bezrolnych, dawania odpowiedniej pracy tym, którzy sami odnaleźć jej nie potrafią, powszechnego nauczania, wychowania osieroconych lub zaniedbanych dzieci i wiele, wiele podobnych.
Zadania te wzrastają tak szybko, że dotychczasowi kierownicy życia politycznego podołać by im nie mogli. Obok męzkiego czynu i woli, które raczej do walki o byt, władzę czy posiadanie były skierowane, współdziałać tu musi uczucie, rozsądek, intuicja i doświadczenie kobiet. Dotychczasowa rola kobiet w społeczeństwie, jako żon i matek przygotowała je do roli opiekuńczej, praca gospodarcza w domu uzdalnia je do kierowania tak nieudolnie prowadzoną aprowizacją, a zatem do rozstrzygania najważniejszych gospodarczych zagadnień. Praca kobiet w zakresie oświaty, nauczycielstwa kierowania instytucjami żłobków, ochron, opieki różnostronnej nad dziećmi, chorymi, starcami, ubogimi uwydatnia wybitne ich przy pracach humanitarnych zdolności. Skoro dodamy, że kobieta zdobyła sobie już dawniej równouprawnienie w dostępie do szkół wszelkiego typu i zakładów naukowych nawet najwyższych, że zatem rozporządza ona przeciętnie tą samą wiedzą, co i obywatel-mężczyzna, jasnem będzie że państwa obecne, aby zadaniom swoim podołać, oprzeć się muszą na kobiecie, jako na czynniku politycznym równorzędnym, że zatem upaść powinny wszelkie przywiązane do płci ograniczenia.
Podnoszone dawniej obawy, że pierwiastek kobiecy w politycznym życiu zakłócić je musi, sprowadzić niepożądany przewrót, obniżyć poziom obrad parlamentarnych nie wytrzymały krytyki argumentów logicznych, ani próby doświadczeń życiowych.
Czyż można wyobrazić sobie dziksze sceny od tych, które odegrywały się w wielonarodowym parlamencie wiedeńskim, a nawet wśród bardziej kulturalnych, ale pełnych temperamentu deputowanych parlamentu francuskiego?
Prawa wyborcze posiadają kobiety w Nowej Zelandji, w republikach australijskich, w wielu stanach Am. Pn. od paru lat dziesiątków. Opisywać ich tu nie będę, bo wielokroć, były omawiane dla poparcia naszych żądań. Otrzymały je kobiety bez wielkich trudności, jako w społeczeństwach nowych, które nie miały tradycji, a zatem nie potrzebowały z nią zrywać. Wybory odbywają się tam spokojnie, niemal familijnie, a męzcy i kobiecy członkowie rodzin oddają zwykle głosy na tych samych kandydatów i przystępują do tych samych stronnictw. Kobiety okazują się równie gorliwymi politykami, a nawet więcej przestrzegają swych uprawnień wyborczych, niż mężczyźni.
Pember Reeves[1] podaje, że na każdych 100 uprawnionych do głosu, głosowało w Nowej Zelandji:
w 1893 r. ... 69 mężczyzn 85 kobiet
„ 1899 „ ... 79 „ 75 „
Rolę kobiet zaś w parlamencie Australji określa sir Wiliam Fox polityk o 35 letniej praktyce parlamentarnej w następujących słowach:
„Rozum i wpływ kobiet dorównywa męzkiemu zaś siła tych uczuć, które największy mają wpływ na prawdziwy dobrobyt kraju jest u kobiet wyższą. Kobiety mniej są narażone na niebezpieczeństwo względów postronnych przy oddawaniu głosów, bo nie tworzą klik, stronnictw, nie zależą od spekulacji bankowych; kobieta zdąża bezpośrednio do swego celu. Odda przeto głos odpowiedniemu kandydatowi“.
Tak jest za oceanem w stosunkach egzotycznych, ale jak w Europie?
Od roku 1907 pełne prawo wyborcze posiadały kobiety Norwegji i Finlandji.
Granice wieku dla każdej płci zrównane są dla obu państw: w Norwegji 25 lat prawo czynne, 30 lat prawo bierne, w Finlandji lat 24.
W Norwegji prawo wyborcze przysługuje kobietom, opłacającym podatki dochodowe od dochodu w miastach 400, a po wsiach 300 koron skandynawskich, co od mężczyzn nie jest wymagane. Usprawiedliwić tego zastrzeżenia nie potrafiłby chyba sam prawodawca, zwłaszcza, że nie rozstrzygały o prawie kobiet gospodarcze względy, ale obywatelskie ich stanowisko, a ostatecznie przechyliła się szala na korzyść kobiet gdy w 1905 r., w chwili oderwania się Norwegji od Szwecji, stanęły jednolicie za zupełną samodzielnością ojczyzny, wysyłając pokryty 250000 kobiecych podpisów memorjał do parlamentu, w którym wówczas nie zasiadały.
Właściwie więc jedna tylko Finlandja w Europie dała kobietom pełne prawa wyborcze, wprowadzając do parlamentu w Helgsingforsie odrazu 15 kobiecych posłów.
I tu kobiety-posłowie należały w dalszym ciągu do swoich stronnictw, pracowały gorliwie w komisjach, zajmowały się sprawą walki z alkoholizmem, opieką nad dziećmi, jednocząc się z całem gronem poselskiem, ilekroć szło o obronę swobód kraju przed zaborczością caratu rosyjskiego.
Anglja, której wielkie wyrobienie polityczne zapobiega rewolucjom przystosowując ustawy do przebiegu życia, przyjęła w połowie marca 1918 r. demokratyczną reformę wyborczą, na podstawie której wybory już w grudniu b. r. przeprowadzone zostały.
Zamiast dawniejszych skomplikowanych, bardzo różnorodnych ustaw, uzależniających prawo głosu i obieralności od podatku, czy opłacanego czynszu mieszkalnego, prawo wyborcze otrzymują wszyscy cywilni mężczyźni, którzy ukończyli lat 21, żołnierze i marynarze od ukończonego 19 roku, oraz kobiety po ukończeniu 30 lat.
Ponieważ w Anglji każdy wyborca posiada jednocześnie prawo wybieralności, mogą kobiety powyżej 30 lat być również posłami, a otrzymały to prawo, o które ubiegały się napróżno od połowy zeszłego stulecia, a zatem od lat przeszło 60-u, dzięki swoim wielkim zasługom patryotycznym i obywatelskim podczas wojny.
Anglicy znają dobrze wyszkolenie i wyrobienie organizacyjne swych kobiet w radach opiekuńczych (board of Guadians, dopuszczone od 1834 roku do czynnego, a od 1875 do biernego prawa wyborczego), w radach szkolnych (School Boards od 1870 r.) oraz miejskich (Town Councils, dostępnych dla kobiet jako wyborczyń opłacających podatki i jako radnych od 1907 r.).
Podczas wojny, powołane do pracy gospodarczej, traktowanej jako służba narodowa, pospieszyły angielki do fabryk amunicji i szycia wojennej odzieży. Kobieca rezerwa ochotnicza przygotowaną była do służby telefonowej, samochodowej, do sygnalizowania, przygotowując się do obrony kraju na wypadek inwazji niemieckiej. Inne znów zakładały setki organizacji sanitarnych. W pierwszym zaś szeregu patryotek, podtrzymujących rząd w jego akcji militarnej były sufrażetki więzione i prześladowane przed wojną za swoją walkę czynną o prawa polityczne.
Obecna reforma nie zrównała jeszcze kobiety w prawach politycznych z mężczyzną, otrzymuje ona te prawa o 10 lat później, widocznie w przeświadczeniu, że kobieta pon. lat 30 zająć się powinna przedewszystkiem obowiązkami macierzyńskiemi. Prawodawca nie uwzględnił faktu, że angielki wychodzą dość późno za mąż (przeciętny wiek wstępujących w związki małżeńskie kobiet — lat 25), a czemużby miały później od mężczyzn dojrzewać? Pomimo tego ograniczenia prawa wyboru i wybieralności stają się udziałem 6 miljonów angielek.
Chlubny egzamin z uczuć i czynów obywatelskich zdała kobieta w Polsce.
Wieśniaczka na roli w Galicji w Poznańskiem wykonywa wszystkie prace za odciągniętych do armji synów, ojców, mężów i braci.
Na obczyznie w Rosji, czy w miastach Austrji kobiety obejmują opiekę nad jeńcami, zakładają szkoły i ochrony, zajmują się ludnością ewakuowaną, przychodzą wszędzie w pomoc nieszczęsnym tłumom wygnańców.
W Królestwie kobiety zrzeszone w Ligach P. W. zrozumiały pierwsze, że Polska tylko przez własny czyn zbrojny powstać może i od 1913 r. zorganizowały się ku pomocy i poparciu żołnierza polskiego.
Skoro Legjony z upadkiem caratu spełniły swoją rolę Ligi K. P. W. pracują wśród ludności cywilnej budzą odwagę ku niepodległości — szerzą polską rację stanu — podtrzymują wytrwałość i oporność wobec okupantów.
Stają się naprawdę sercem narodu, a częstokroć i jego mózgiem.
Te nie osobiste, bo ani osobistą ambicją, ani interesem płci własnej kierowane wysiłki, budzą wśród kobiet przekonanie, że w imię interesu narodowego, w roli drugorzędnej pomocnic przejść powinny do czynnej roli współtwórczyń życia zbiorowego.
Kwestja kobieca tj. sprawa równouprawnienia zdobycia praw politycznych równie jest ważną jak narodowe i wszechludzkie ofiarnictwo, jak obowiązek służenia każdej dobrej sprawie. W samej Lidze, założonej dla innych celów, powstają sekcje równouprawnienia, tworzy się silny centralny związek równouprawnienia kobiet — odbywa się zjazd w Warszawie we wrześniu 1917 r. zjazd, który pomimo oporu władz niemieckich wypadł imponująco.
Przedewszystkiem zaś podnieść należy, że zrzeszają się różnorodne organizacje kobiece czego, dowodem Warszawa, Lwów i Kraków, złożone z osób różnych przekonań politycznych i religijnych, poświęcone różnym celom — bo w jedności siła, a wszystkie kobiety zjednoczyć się muszą, aby uzyskać prawa polityczne, dać Polsce nowy czynnik publicznego życia, kobiecy intelekt i pełnię kobiecego uczucia w celu ugruntowania siły, jedności państwowej i niepodległości.
Nie bez zabiegów i starań ze swej strony otrzymują zatem Polki prawa polityczne — ale jako owoc dojrzały w słońcu ich działalności i pod ciepłem miłości ojczyzny w czyny wcielanej.
