Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Francja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów |
| Wydawca | M. Arct |
| Data wyd. | 1930 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | F – wykaz haseł F – całość |
| Indeks stron | |
Francja. Do starożytnych Gallów, zamieszkujących dzisiejszą Francję, dotarło chrześcijaństwo prawdopodobnie już w I wieku po Chr. i to ze Wschodu przez Marsylję, której pierwszym biskupem miał być według podania Łazarz, brat Marji i Marty, wskrzeszony przez Chrystusa. Pewne jest, że w połowie II w. istniały gminy chrześcijańskie w Lyonie i Vienne i że w czasie prześladowania chrześcijan za Marka Aureljusza w r. 177 znaczna ilość chrześcijan w Galji poniosła śmierć męczeńską. Z końcem III w. istniało już 19 biskupstw, w ciągu IV w. przybyło nowych 34, w V w. 28. Po zdobyciu Galji w VI w. przez pogańskich Franków pierwszy ich król Chlodwig w r. 507 przyjął chrześcijaństwo wraz ze swym ludem. Dynastja Karolingów (751 — 987) pozostawała w ścisłem przymierzu z papiestwem i popierała rozwój życia kościelnego i klasztornego. W tym czasie powstała w Frankonji herezja Gotszalka (ob.), zażegnana na synodzie w Touzey (860 r.).
Za czasów czterech pierwszych Kapetyngów (987 — 1108) system feudalny szkodził tak powadze Kościoła jak i władzy królewskiej, gdyż przy obsadzaniu biskupstw, które w średniowieczu było probierzem ustosunkowania się sił Kościoła i państwa, wskutek zawisłości biskupów od pana lennego, zaczęła się szerzyć symonja. Życie religijne ożywiło się wskutek wypraw krzyżowych, a wiedza teologiczna i filozoficzna zakwitła w nowo założonym uniwersytecie paryskim. W ciągu XII i XIII wieku powstały we Francji nowe zakony (cystersi, kartuzi i norbertanie). Szerząca się w tych czasach sekta albigensów wywołała długoletnie i krwawe wojny domowe. Powstały u schyłku XIII w. spór pomiędzy królem Filipem Pięknym a papieżem Bonifacym VIII o stosunek władzy duchownej do świeckiej, przeniesienie stolicy papieskiej do Awinjonu i t. zw. schizma papieska zadały dotkliwy cios powadze papiestwa we Francji i były początkiem rozrostu t. zw. galikanizmu (ob.). Rewolucja kościelna, która wybuchła w Niemczech w XVI w. pod nazwą reformacji, nie znalazła we Francji odpowiedniego gruntu politycznego, przedewszystkiem dlatego, że biskupi francuscy nie posiadali władzy terytorjalnej, która w Niemczech budziła u książąt świeckich żądzę rozszerzenia władzy i posiadłości kosztem biskupów. Protestantyzm pod formą kalwinizmu zdobył jednak i we Francji wielu zwolenników i był powodem długich i krwawych wojen religijnych (ob. Hugenoci). Groźnym dla Kościoła we Francji okazał się w XVII w. jansenizm. Obok jansenistów jako wrogowie Kościoła występują w XVIII w. głoszący ateizm encyklopedyści. Wybuchła przygotowana przez nich burza rewolucji, która zniszczyła na kilkadziesiąt lat organizację Kościoła francuskiego. Przywrócił ją dopiero zawarty przez Napoleona z Piusem VII konkordat, chociaż wykonanie jego spaczyły wydane jednostronnie przez Napoleona t. zw. artykuły organiczne. Epoka restauracji Burbonów i czasy drugiego cesarstwa były dla Kościoła we Francji pomyślne, a upadek państwa kościelnego w r. 1870 był w bezpośrednim związku z upadkiem Napoleona III. Na soborze watykańskim biskupi francuscy stali najsilniej po stronie papieża, przyjęli też bez zastrzeżeń dogmat o nieomylności papieskiej, a powstały w tym czasie „starokatolicyzm“ nie miał we Francji powodzenia. Stosunek kleru francuskiego do trzeciej republiki, z początku nieprzychylny, doznał istotnego zwrotu od czasu wystąpienia kardynała Lavigerie w r. 1890, który wbrew oburzeniu francuskich monarchistów ogłosił uznanie republiki przez katolików i pogodzenie się z nią. Dobre stosunki pomiędzy rządem francuskim a Watykanem, mające coprawda po stronie francuskiej główną przyczynę w antagonizmie do ówczesnych Włoch, należących do trójprzymierza, zepsuły się z początkiem XX w. wskutek wzrostu radykalnych nastrojów we Francji i wskutek polepszenia stosunków z Włochami. Gabinet Waldeck-Rousseau przeprowadził w izbie deputowanych dn. 1 lipca 1901 ustawę, która poddała wszystkie zakony i kongregacje pod postanowienia ustawy o stowarzyszeniach, uzależniła ich byt od zatwierdzenia państwowego, a członkom kongregacyj niezatwierdzonych zabroniła nauczania w szkołach. Następnie minister Combes przeprowadził zniesienie wszystkich nieuznanych kongregacyj i zamknięcie prowadzonych przez nie szkół. Ustawa z 7 lipca 1904 zakazała wszystkim kongregacjom nauczania i postanowiła zniesienie tych zakonów, których celem było nauczanie. W maju i lipcu 1904 r. nastąpiło zerwanie stosunków dyplomatycznych między Watykanem a Francją. Wprawdzie projekt ustawy o rozdziale Kościoła od państwa, opracowany przez Combes’a, upadł wraz ze swym twórcą, ale jego następca Bienvenu-Martin wniósł w izbie deputowanych w lutym r. 1905 inny, opracowany przez Brianda projekt, który stał się ustawą z dn. 9 grudnia 1905 r.
Wedle tej ustawy państwo zapewnia wprawdzie wolność wiary i kultu religijnego, ale odmawia uznania jakiegokolwiek związku religijnego. Odmawia też subwencjonowania celów wyznaniowych i znosi budżet wyznań. Majątki kościelne i wszelkich instytucyj wyznaniowych mają być zinwentaryzowane i oddane na ten celu tworzyć się mającym stowarzyszeniom. Budowle kościelne stanowią własność państwa, które je oddaje bezpłatnie stowarzyszeniom wyznaniowym na cele kultu.
Papież Pius X, który już w marcu 1905 r. protestował przeciwko projektowi tej ustawy, potępił ją w encyklice „Vehementer“, a w encyklice „Gravissimo officii“ z 10 sierpnia 1906 r. zakazał tworzenia poleconych przez nią stowarzyszeń. Rząd francuski przystąpił do likwidacji majątków kościelnych i zakonnych (2 stycznia 1907 r.).
Wkrótce jednak przyszło otrzeźwienie. Rabunkowa gospodarka rządowych likwidatorów, którzy roztrwonili t. zw. „miljard kongregacyj“, upadek wpływów Francji na Wschodzie, posiadanych z tytułu protekcji nad misjami katolickiemi, trudne położenie szkolnictwa, wywołane zamknięciem mnóstwa wzorowych szkół i zakładów wychowawczych prowadzonych przez kongregacje, wreszcie skutki wojny europejskiej i bohaterskie zachowanie się „księży-kombatantów“ na froncie spowodowały zmianę nastrojów na niekorzyść wojującej masonerji. Nowe orjentacje myśli francuskiej, a zwłaszcza względy polityczne, uznanie działalności kongregacyj misyjnych, krzewiących nietylko wiarę ale i kulturę francuską, a wypieranych przez misje włoskie, niemieckie i amerykańskie, wpłynęły na ostudzenie antyreligijnego fanatyzmu radykałów. Zaczęto szukać kompromisu pomiędzy ustawami z r. 1901 i 1904 a postulatami życia praktycznego. Ustawa z 27 marca 1929 r. uznała kongregację białych ojców, kongregacje Picpus, marystów, braci szkolnych, misje wschodnie, misje afrykańskie i zakon sióstr Najśw. Marji Panny w Lyonie, ustawa zaś z 28 marca 1929 r. uznała zakon franciszkanów i upoważniła go do wysyłania misyj zagranicznych.
Podanie dokładnych dat statystycznych co do liczebności poszczególnych wyznań we Francji jest niemożliwe, gdyż państwowe spisy ludności nie uwzględniają wyznania. Źródła katolickie odliczają z 40 miljonów Francuzów około 650.000 ewangelików,.100.000 żydów i 102.000 zwolenników różnych sekt i bezwyznaniowych. W ten sposób pozostaje około 39 miljonów jako przybliżona ilość katolików francuskich.
Hierarchja katolicka składa się z 17 arcybiskupów we Francji, w Algerze, Kartaginie i Pondichery, oraz 75 biskupów diecezjalnych, z których biskupi w Strassburgu i w Metzu podlegają bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Francja posiada pięć uniwersytetów i fakultetów katolickich, a mianowicie: w Paryżu, Tuluzie, Angers, Lyonie i w Lille.
