Noga, kończyna dolna u człowieka a. zwierzęcia (fig.); stopa; część wielu sprzętów, na których się one wspierają; część łóżka, sofy i t. p., przeznaczona na nogi leżącego człowieka (w n-ach); trzymać ś. dobrze na n-ach = stać mocno, być w dobrych interesach; ledwo trzymać ś. na n-ach = nie móc ustać, być chorym, być w złych interesach; być cały dzień na n-ach = wciąż w ruchu, nie siadając; n. mu ś. poślizgnęła, powinęła = potknął ś., upadł; przen., zbłądził, zgrzeszył; n-ę komu podstawić = zaszkodzić mu w jego zamiarach; przejść suchą: n-ą = bez zamoczenia nog; rzucić; się, paść komu do nóg = błagać usilnie; padam do nóg, do nóżek = uniżony sposób żegnania ś.; równemi n-ami rów przeszkoczyćprzeskoczyć = odrazu obiema nogami; zerwać ś. na równe n-i = nagle, gwałtownie; iść, ciągnąć ś. n. za n-ą = bardzo wolno; iść, gdzie n-i poniosą, zaprowadzą = bez celu; n. moja tam nie postanie = nigdy tam nie pójdę; walić ś. z nóg = chwiać ś., słaniać ś.; żeby twojej ani n-i tam nie było! = idź precz i nie wracaj!; stanąć n-ą na czym = przybyć, stawić ś.; powstać na n-i = podnieść ś. z upadku, dojść do dobrobytu; ani n. nie uszła = wszystkich zabito lub zabrano; nie móc ani ręką, ani n-ą ruszyć = być bardzo osłabionym; powłóczyć n-ami = być bardzo chorym; pójść w n-i = uciec; cała nadzieja w n-ach = w ucieczce; biegnijno na jednej nodze = pośpiesz ś.; wziąć n-i za pas = pośpieszyć ś.; stać jedną n-ą w grobie = być blizkim śmierci; do góry n-ami trzymać co = górną częścią na dół; przewracać co do góry n-ami = zmieniać zupełnie, psuć, niszczyć, niweczyć; przewracać ś. do góry n-ami = zmieniać ś. do niepoznania, iść na opak; pod n-i co rzucić, n-ami co deptać = wzgardzić, z pogardą odtrącić; mieć co pod n-ami = za nic co mieć; być, leżeć u nóg czyich = błagać na klęczkach; ręka rękę myje, n. n-ę wspiera = bez wzajemnej pomocy obejść ś. nie możemy; ma chleb rogi, nędza n-i = przy dostatkach są też kłopoty, a biedę praca może usunąć; wyciągnąć, zadrzeć n-i = uciec, przen., umrzeć; głowa i n-i = zwierzchnicy i podwładni, poddani; zjeść kogo z nami = zniszczyć kogo, zrujnować; zje cię z n-ami = zmoże cię, nie dasz mu rady, jest potężniejszy; trzymać ś. czego rękami i n-ami = uporczywie, rozpaczliwie; mieć charakter w n-ach = dobrze uciekać; cały jego rozum w n-ach = dobrze tańczy, zresztą głupi; wilka n-i karmią = kto ś. stara, ten i ma; dać n-ę = uciec, zemknąć; co do n-i = wszyscy bez wyjątku; idź, gdzie cię n-i zaniosą = na złamanie karku, wynoś ś.!; za wysokie progi na moje n-i = zamało znaczę, abym tam mógł iść; lewą n-ą wstać z łóżka = być w kwaśnym humorze; postawić na n-i = dopomóc mu, wyciągnąć z biedy, wyleczyć z choroby; n-i mu wrosły w ziemię = stoi nieruchomo, jak słup, z przerażenia a. podziwu; n-i mu chodzą po kolendzie = zatacza ś. (o pijanym); tyle mnie obchodzi co psa piąta n. = jest mi zupełnie obojętne; być na ostatnich n-ach = być blizkim śmierci, być blizkim ruiny majątkowej; o kobiecie ciężarnej: być blizką rozwiązania; paść na cztery n-i = ponieść klęskę, dotkliwą porażkę; traktować kogo przez n-ę, a. per nogam = okazywać mu lekceważenie; ściskam, całuję n-i = kłaniam uniżenie; być pod n-ą = pod władzą czyją: jak wisieć, to za obie n-i = jak narażać ś., to na większe niebezpieczeństwo; na cztery n-i kuty = bardzo przebiegły; mądry, jak stołowe n-i = bardzo głupi; w kartach: leżeć bez n-i, bez nóżki = wziąć o jedną lewę mniej niż ś. zapowiedziało; w myśl., n-i zająca = skoki, n-i sarny = badyle.
Strona w Wikisłowniku
