Kamień, ciało nieorganiczne, zwykle twarde i ciężkie; głaz prosty albo złożony (k-nie polne); rzucić na kogo k-niem = uznać winnym; potępić, osądzić; bodaj ś. tacy na k-niu rodzili = bodaj takich nigdy nie brakło, kto na ciebie k-niem, ty na niego chlebem = odpłacaj dobrym za złe; k. obrazy = powód do obrazy; trafiła kosa na k. = równy na równego, sprytny na sprytnego; gryźć k-nie = nie mieć co jeść; idzie mu, jak z k-nia = ciężko, z trudem; przen., k. z serca zrzucić = doznać ulgi moralnej; jak k. w wodę = zachować w tajemnicy, zginąć bez śladu; siedzieć k-niem = nie ruszać ś. z miejsca; twardy jak k. = nieczuły; przen., podstawa, fundament (k. węgielny); wyrób z kamienia; przen., k. na k-niu nie zostawić = wszystko zmienić, zburzyć; okres k-nia = epoka przedhistoryczna, w której wyrabiano przedmioty z kamienia, okres kamienny; k. grobowy = nagrobek, płyta nagrobna; na wielki a. gruby k. = w wysokim stopniu, w wielkich rozmiarach (łotr na wielki k.); waga, szczególnie dawna od 24 do 60 funtów; w grze: bierka, warcab, figura; płaski krążek kamienny albo metalowy do rzucania, dysk; k. czeski = szkło, wyrabiane szczególnie w Czechach, bardzo czystej wody, używane zamiast drogich kamieni; zna ś. na czeskich k-niach = nie da ś. podejść; gorący k. = gra dziecinna towarzyska; w chem., k. piekielny = azotan srebra (stopiony); k. filozoficzny = przez alchemików i filozofów średniowiecznych poszukiwana substancja a. mieszanina, za pomocą której mniemano, że można wytwarzać złoto; przen., coś niemożliwego do osiągnięcia nieziszczalnego, urojenie niedorzeczne; k. graniczny, k. wiorstowy; słupek kamienny, stanowiący znak; k., w nied., złóg kamienisty, utworzony w jamach ustroju (k. moczowy, k. nerkowy, k. żółciowy); w min. każdy minerał w stanie twardym, bez względu na gatunek, wielkość i kształt; osad, oskorupienie (k. kotłowy); k. młyński = płyta kamienna, służąca w młynie do rozcierania ziarn (fig.); przen., mieć k. młyński na głowie = mnóstwo kłopotów; k. szlifierski = toczydło; k-nie sztuczne, używano do brukowania ulic a. na chodniki = mieszanina piasku grubego a. żwiru z cementem, której nadają dowolną formę; k. probierczy = łupek krzemienny używany przez jubilerów do rozpoznawania metali szlachetnych; przen., k. siny — p.Miedź.
Strona w Wikisłowniku
