Encyklopedyja powszechna (1859)/Ała-kul
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Ała-kul |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Ała-kul. Pod tém nazwiskiem jest kilka jezior w stepie kirgizkim. Lewszyn (t. I. 84) wspomina o jeziorze tego nazwiska, słoném, nieprodukującém jednakże soli, położonem w stepach mniejszej hordy Kirgizów, niedaleko rzeki Tobołu i Uboganu czyli Abuganu. Drugie jezioro tego nazwiska jest, właściwie mówiąc, odnogą wielkiego jeziora Bałchasz, stanowiącą południową kończynę tegoż jeziora. Wodę ma gorzką. Leży pod 45° szer. a 92° dług. geogr., otoczone piasczystą pustynią Tau-kum, pochłaniającą w siebie rzekę Dżartasznyn-kara-su i przyjmującą w swój skład wiele strumieni, z gór Arkarły i Chantau wypływających (odnogi gór Ałatau). Trzecie, najważniejsze tego nazwiska jezioro, leży blizko granicy chińskiej i miasta chińskiego pogranicznego Czuguczaka, od którego oddzielone piasczystą pustynią Kendyrły-kum, przez którą przepływa znaczniejsza rzeka Emyl czyli Imyl, biorąca początek w posiadłościach chińskich, i zabierająca liczne strumienie z gór Tarbogataj i Barłyk wypływające. Rzeka la zasila wody jeziora Ała-kul, wraz z kilką pomniejszeni! rzekami, jak Chatynsu i Urdzar kilkoramienny, wypływający z góry Czecharaku, do pasma Tarbogatajskiego należącej. Jezioro leży w kotlinie, mającej na północy łańcuch gór Tarbogataj, a na południu góry Ała-tauskie. Długość jego rachują na werst 100; położenie geograficzne 46° szer. półn. i 100° dług. wschód, odległość od Semipołatyńska werst 450. Na tém jeziorze jest wyspa, a na niej wysoka spiczasta góra, jak gdyby ostrokrąg ścięty od pogasłego wulkanu, nazwana Arał-tiube. Góra ta dała powód Humboldtowi do napisania ciekawego ustępu o wulkanach i górach Azyi (Annales des voyages 1830 Décembre). Późniejszy jednak podróżnik M. Schrenck, który w Lipcu 1842 r. po wielkich trudach dotarł aż na szczyt Arał-tiube, nieznalazł w niej żadnego śladu wulkanicznego pochodzenia. Opis tego jeziora, mało przez kogo dotąd zwiedzanego, daje nam nasz podróżnik z r. 1846 Adolf Januszkiewicz, następujący: „Przed nami zwierciadło wód nieobjętych okiem, owe niewidzialne dotąd, zasłonięte nieprzebyta puszczą trzcinisk, strzeżone od ciekawości wędrowca straszną paszczęką tygrysa, morze Kirgizów: to Ała-kuł. Po nad jego fale drżące w ogniu promieni słońca, wznosi się dumnie jedyna wyspa, dźwigająca dziką posępną śpiczastą górę: to Arał-tiube. Rzekłbyś, że na zaczarowanem morzu, zaklęty zamek jakiego czarnoksiężnika lub ducha wód tych, nietkniętych wiosłem żadnego Kolumba. Z lewej strony, w odległej zamierzchłej dali, majestatyczne kolosy Tarbogataju; z prawej niebotyczna, kryształowa ściana wiecznych lodów Ałatau: to ramy krajobrazu! A ponad tą całą pustynią i lądu i wody, przezroczysty, jasny błękit nieba.“ G. Z.
