Encyklopedja Kościelna/Axel

	<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom I)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1873
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
	Indeks stron

›››

Axel, v. Absalon, wnuk Skialma, który był opiekunem św. Kanuta (Knud) Lawarda († 1131), brat mleczny, przyjaciel i doradca kr. duńsk. Waldemara I, przez całe swoje życie zbawienny wpływ na sprawy państw skandynawskich wywierał. Wykształcenie odebrał w Paryżu, bo w XII w. magnaci duńscy mieli zwyczaj dzieci swoje (zwłaszcza do stanu duchownego przeznaczone) posyłać na naukę do Paryża (Arnoldi, Chronic. Slav. III 5). Był biskupem w Roeskilde (v. Rotschild, na wyspie duńskiej Zeelandji) od r. 1158; posunięty (1178) na arcybpstwo w Lund (Londini Gothorum), po rezygnacji Eskilla (Aeschilus, Eschillus, † u cystersów w Clairvaux 1182 r.) Prałat gorliwy. Kiedy ces. Fryderyk Barb., w walce z Aleksandrem III Pap., pociągał monarchów europejskich na stronę antypap. Wiktora IV, między nimi i Waldemara zaprosił, w tym celu, na zjazd do Pons-Dubis (Pont-de-Saon, niedaleko od Besançon), 1162 r., Axel nie chciał towarzyszyć Waldemarowi, dopóki ten mu nie przyrzekł, że schizmy popierać nie będzie. Tak się też stało. Na zjeździe bowiem, gdy antypapież zabierał się rzucić ekskomunikę na Aleksandra III, Waldemar sessję opuścił, a za nim Axel. Wiktor chciał zatrzymać Axela, lecz ten sucho odrzekł, że przybył dla towarzyszenia królowi, a nie dla obradowania na soborze (Saxo Gram. Hist. Dan. ap. Baronium, ad an. 1162, n. 14 — 20). Sprowadził z opactwa św. Genowefy (w Paryżu) uczonych i świątobliwych zakonników (1165 r.), przez których zreformował klasztory swej djecezji i szkoły, przy nich będące. Na wyspie Rugji, zdobytej przez Waldemara (1168), zaprowadzał chrześcjanizm, a w djecezjach swoich usuwał nadużycia przeciwko karności kościelnej. Pap. Aleksander oddał Rugję pod jego zarząd (4 Listop. 1169) i pozwolił zatrzymać bpstwo roeskildskie z arcybpstwem. Urban III mianował Axela legatem apostolskim i prymasem skandynawskim, wyjąwszy go z pod zwierzchnictwa arcybpa bremeńsko-hamburgskiego (1186). Pod koniec życia, Axel usunął się od spraw publicznych, do wystawionego przez siebie klasztoru cysters. w Sora (Soroe na Zeelandji) i tam, w 73 roku życia, † 21 Marca 1201 r. Sam dzieł nie zostawił, lecz popierał nauki i zachęcał uczonych do pisania. Między innymi, za jego zachętą pisał Swen Aggeson ok. r. 1187 (Suenonis, Aggonis filii, Compendiosa regum Daniae historia a Skioldo ad Canutum VI, ap. Langebek et Suhm, Scriptt. rer. Danicar. I 44...) i Saxo Grammatyk. Ten ostatni pomieścił wiele szczegółów z życia Axela, w ks. XIV swej Historji duńskiej. X. W. K.