Antologia bajki polskiej/Bartosz Paprocki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Antologia bajki polskiej |
| Wydawca | Gebethner i Wolff |
| Data wyd. | 1915 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
1540 — 1614.
Bajki Biernata z Lublina i Reja odznaczały się narodowym charakterem, dążnością do wyswobodzenia języka polskiego z pod wpływów łaciny i dbałością o jego czystość. Paprocki, jako bajkopisarz, jest typowym przedstawicielem dawniejszej epoki, w której mowa nasza przesiąknięta była nawskroś sakralną łaciną kościelną, a językowi zbywało na sile wyrazu i bogactwie. Apologi Paprockiego zawarte są w »Kole rycerskiem« (1575), przeróbce »Dialogus creaturarum« Pergamena. Roi się w nich od egzotycznych i fantastycznych stworzeń, ryb zębatek, muren, syren, onokratulusów, karflanków, jednorożców, ipocentaurów, dromadaryusów, orynusów, rynoceronów i kamaleopardulusów. Nie wyżej od artystycznej stoi i moralna strona bajek Paprockiego. Charakterystyczną ich cechą jest w nich osobiste uczucie. Paprockiemu zawdzięczamy pierwsze osobiste bajki polskie. Natchnęła go do nich żona, która unieszczęśliwiała biednego poetę. Stąd płynie niechęć jego do płci pięknej wogóle.
Złą żonę radzi, »za nogi związawszy, w kominie miasto szynki zawiesić, psiem sadłem wysmarować i takowe dobrze kijem wcierać«. Widocznie sposób był dobry, bowiem pani Paprocka, prawdopodobnie po jednem z takich »wcierań psiego sadła«, przeniosła się do wieczności 1572 roku. Typową »osobistą« bajką Paprockiego jest następujący przykład:
»Okręt tonął na morzu, żeglarze wołali,
aby prędko co cięższe rzeczy wymiotali.
Jeden porwał żonę swą i wrzucił ją w wodę,
rad, iż Pan Bóg dać raczył takową przygodę,
powiedając: »W tej łodzi niemasz nic gorszego
jako ta moja żona, ani nic cięższego«.
Prócz bajek osobistych, moralno-obyczajowych i filozoficznych pisał Paprocki i bajki polityczno-aktualne. Znajdujemy w nich aluzye do Zyg. Augusta, do Anny Jagiellonki, do projektowanej wyprawy na Tatarów i Turków, wreszcie do rządów Iwana Groźnego.
KOŁO RYCERSKIE:
Przykład o dwu drzewach
Przykład o Lewparcie i o jednorożcu, którzy walczyli z smokiem
Przykład o satyrze, który pojął dziewkę ipocentaurową
Przykład o rysiu i o wieprzu
