[51]INTELLEKT
[53]Zaczynam rozumieć i poznawać, że myślami, troską, rozważaniem, można wiele sił żywotnych w ciągu jednej doby zniszczyć, zmarnować, spalić...
Meleager.
[54]Czary, to władza inteligencyi nad światem i ludźmi.
To znaczy, że inteligencya jest w stanie wykazać i pokazać wszystko to samo w swoim kolejnym rozwoju — co siła nadprzyrodzona jednym rozmachem uczynić i zdziałać może.
Hamlet.
...Niema myśli tak niejasnej, którejby człowiek, myślący jasno i wyraziście, nie przenikał i nie rozumiał.
Wyzwolenie.
Nie było jeszcze człowieka, któryby potrafił stan spokoju utrzymać i być obojętnym widzem — myślicielem wobec dzieł losu.
Meleager.
I cóż ci księga daje?
Czy daje księga wiarę?
Wspomina biegi dziejów stare,
pamiątki
i coraz starsze, dalsze dzieje.
A wiara?
Ta się raczej chwieje.
Akropolis.
[55]
...W niewiadomości człowiek żyje,
w niewiadomości błogosławion;
płomień ten boski kto odkryje,
potępion może być, lub zbawion.
Gdy straci żarów świętą siłę,
choćby w ofierze dla narodu,
mniema, że ogniem go ocali, —
dościgną mściwe Erynije,
doścignie sęp wiecznego głodu:
wieczyście dalej, co jest dalej,
co będzie dalej, za wiek, wieki?
Im bliższy wiedzy, tem daleki;
coraz to dalej bieży, leci,
ogniem się własnym spala — świeci!
To są te gwiazdy, co spadają
w noc. Patrzycie w nie... znikają.
Wyzwolenie.
Śmiej się! Śmiech — to jest dar nieba,
a nieświadomość celu — szczyt rozumu.
Achilleis.
[56]Źle, co jest, co się dzieje, — to tylko wiadome Bogu, wszechświata panu. My — atomy nikłe, w olbrzymim owym mas pochodzie.
Lelewel.
[57]...Jesteście zależni od lampy, około której latacie, jak ćmy, prosząc i ćmiąc światło.
Nie wiecie, kto lampę trzyma.
Ja wiem. Lampę trzyma człowiek ślepy i nazywa się: Przeznaczenie.
Wyzwolenie.
Przeznaczenie niezbłaganą wolą
z ludzkich rozumów marnych drwi,
nam, nieświadomym, nam, zaślepionym,
namiętność szczepiąc do krwi,
że w własne sidła plączemy się zdradnie,
aż najsilniejszy cios z rąk własnych padnie.
Meleager.
