Upiór opery/całość
| <<< Dane tekstu | ||
| Autor | ||
| Tytuł | Upiór opery | |
| Wydawca | E. Wende i S-ka | |
| Data wyd. | 1926 | |
| Druk | Drukarnia Leona Nowaka | |
| Miejsce wyd. | Warszawa | |
| Tłumacz | anonimowy | |
| Tytuł orygin. | Le fantôme de l'Opéra | |
| Źródło | Skany na Commons | |
| Inne | Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
| |
| ||
| Indeks stron | ||
|
GASTON LEROUX
UPIÓR OPERY
POWIEŚĆ
TOM I.
WARSZAWA — E. WENDE i S-ka
Kraków, Lwów, Poznań, Wilno, Gdańsk — Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych „Ruch“ Drukarnia Leona Nowaka, Warecka 12
|
Wieczorem tego dnia, gdy panowie Debienne i Poligny, ustępujący dyrektorowie Opery paryskiej, wydawali pożegnalne galowe przedstawienie, do garderoby znanej primabaleriny Sorelli wtargnęło nagle kilka baletniczek, powracających właśnie ze sceny. Uczyniło się wielkie zamieszanie, gdyż jedne śmiały się na całe gardło, jakby niezupełnie naturalnie, a drugie wydawały okrzyki przerażenia.
Sorelli, która pragnęła na chwilę choćby pozostać sama, aby powtórzyć pożegnalną przemowę, z jaką niebawem miała wystąpić wobec dyrektorów, spojrzała z niezadowoleniem na tłum, cisnący się poza nią. Zwróciła się przeto do koleżanek z zapytaniem o przyczynę niepokoju i rozgwaru. Maleńka Jammes — różowo biały dzieciak z zadartym noskiem i oczyma jak niezapominajki — odpowiedziała jej szybko, głosem drżącym, dławionym przerażeniem:
„To Upiór Opery!
I nagłym ruchem zamknęła drzwi na klucz.
Garderoba Sorelli urządzona była ze zwykłą, banalną elegancją. Wielka szafa lustrzana, kanapa, toaleta oraz parę krzeseł i foteli tworzyły jej umeblowanie. Na ścianach wisiały pamiątkowe szkice i studja portretowe paru wybitniejszych malarzy. Jednakże dla małych baletniczek, mających wspólne ubieralnie, gdzie czas im schodził na śpiewach, zabawach, kłótniach z fryzjerami i garderobianemi, gdzie w oczekiwaniu na znak inspicjenta popijało się piwo, rum, i limonjadę — garderoba ta była nieomal salą pałacową.
Sorelli była bardzo przesądna. Usłyszawszy, jak maleńka Jammes wspomniała o upiorze, drgnęła i rzekła:
„Ty głuptasku!”
Ponieważ jednak skłonna była do wiary w upiory, a w Upiora Opery w szczególności, zapragnęła natychmiast dokładniejszych danych:
„Widziałaś go?“ — zapytała.
„Tak, jak panią widzę!“ — odrzekła jękliwie mała Jammes, która, nie mogąc utrzymać się na nogach, opadła na fotel.
Zaś mała Giry — drobna wątła dziewczynka, o kruczych włosach, ciemnej cerze i bystrych oczach dodała:
„Jeśli to ten — to jest bardzo brzydki!“
„O, tak, tak,“ — przyświadczyły pozostałe tancerki.
I zaczęły mówić jedna przez drugą. Upiór ukazał się im w postaci mężczyzny w czarnym fraku, który wyłonił się przed niemi nagle w korytarzu, niewiadomo skąd. Pojawienie się jego było tak niespodziane, iż mogło się zdawać, że wyrósł z pod ziemi.
„Eh! — odezwała się jedna z tancerek, która nie dała się tak opanować wrażeniu, — wam się na każdym kroku majaczą upiory“.
W istocie jednak od szeregu miesięcy w Operze mówiono wciąż o upiorze w czarnym fraku, który jak cień włóczył się po całym budynku, nie odzywając się do nikogo, którego nikt nie śmiał zaczepić i który, spostrzeżony, natychmiast znikał, niewiadomo gdzie i jak. Posuwał się bez szmeru, jak przystoi prawdziwemu upiorowi. Zaczęto się nawet śmiać i drwić z tej mary, ubranej jak światowiec lub karawaniarz, lecz niebawem legenda o upiorze rozrosła się niesłychanie w całem ciele baletowem. Spotykały go rzekomo wszystkie baletnice i padały ofiarami jego czarów. I rychło najwięksi dowcipnisie i kpiarze zaczęli być nieco zaniepokojeni. Upiór, jeżeli się nie ukazywał, to ujawniał swą obecność lub bliskość dziwacznymi, a czasem złowrogimi znakami, za które ogólna niemal przesadność czyniła go odpowiedzialnym. Wszelkie wypadki, błahe częstokroć figle, zguba czegokolwiek — wszystko to było z winy Upiora Opery!
Lecz kto go właściwie widział? W Operze napotkać można tyle czarnych fraków, których właściciele nie są wcale upiorami. Lecz właściwością tego właśnie fraka było, że pod nim ukrywał się szkielet.
Tak przynajmniej mówiono.
No i, oczywiście, upiór miał trapią głowę.
Czy to wszystko należało brać poważnie? Faktem jest, iż pogłoska o szkielecie zrodziła się z opisu podanego przez Józefa Buguet, głównego maszynistę, który widział upiora naprawdę. Natknął się na niego — trudno powiedzieć „nos w nos“, albowiem upiór nosa nie posiadał — na małych schodkach, prowadzących pod scenę. Ujrzał go tylko na przeciąg sekundy, gdyż upiór potem znikł, lecz zachował o nim niezatarte wspomnienie.
Oto jak Józef Buguet opisywał upiora:
„Jest on niesłychanie chudy, frak jego zwisa jak na szkielecie. Oczy ma tak głęboko osadzone, że niepodobna prawie rozróżnić nieruchomych źrenic, widać tylko jakby dwa ciemne otwory, skóra, opięta na sterczących kościach, naciągnięta jest jak na bębnie, i nie jest biała, lecz ohydnie żółta, nos jest tak niewyraźny, że nie widać go z profilu i właśnie brak tego nosa jest rzeczą okropną do oglądania. Ponad czołem i przy uszach zwisają brudne kosmyki włosów“.
Józef Buguet napróżno starał się doścignąć dziwne zjawisko. Zniknęło bez śladu, jakby skutkiem czarów.
Maszynista ten był człowiekiem poważnym, trzeźwym, bez nadzwyczajnej wyobraźni i inteligencji. Słów jego słuchano z osłupieniem i zaciekawieniem, a natychmiast potem znalazły się osoby, które rzekomo również widziały upiora.
Rozsądniejsze osoby, do których doszły wiadomości o spotkaniu z upiorem sądziły, że chodziło tu o jakiś figiel. Lecz rychło potem zaszedł kolejno szereg wypadków tak dziwnych i niespodziewanych, które zaniepokoiły nawet największych niedowiarków.
Pewnego wieczoru dyżurny straży ogniowej, która składa się naogół z ludzi dzielnych i nie bojących się niczego, a zwłaszcza ognia, — zeszedł pod scenę dla dokonania codziennego obchodu, przyczem zapuścił się nieco dalej niż zwykle. Po niejakim czasie jednak ukazał się blady, zatrwożony, drżący i bliski omdlenia. Przyczyną jego przerażenia była napotkana na zakręcie podziemnego korytarza głowa ognista, pozbawiona korpusu, która posuwała się ku niemu na wysokości głowy człowieka.
Wieść o tem rozniosła się szybko i w balecie zapanowało jeszcze większe zaniepokojenie. Tem bardziej, że ta głowa ognista nie odpowiadała zupełnie opisowi upiora, podanemu przez Józefa Buguet. Zawyrokowano więc, iż upiór posiadał kilka głów, które zmieniał według swej woli. Baletnice zaś wyobraziły sobie, że zagraża im wielkie niebezpieczeństwo. I jeśli trwoga ogarnąć mogła nawet strażaka, to przestrach ich, ujawniający się w piskach, nagłych okrzykach i niespodziewanych omdleniach był tembardziej usprawiedliwiony.
Aby więc, o ile możności, zabezpieczyć gmach, w którym działy się tak okropne rzeczy, — nazajutrz po wypadku ze strażakiem — sama Sorelli, w otoczeniu wszystkich baletnic, złożyła na stole, w loży odźwiernego, podkowę, której wszyscy, z wyjątkiem naturalnie przybywających do Opery widzów, musieli dotykać przed stąpinięciem na pierwszy stopień schodów. Nieposłuszni mogli łatwo stać się ofiarami tajemnej siły, która opanowała cały gmach, od podziemi aż do strychu.
Wszystko to wyjaśnia niespokojny nastrój i lęk, które owładnęły baletniczkami tego wieczoru, kiedy wraz z niemi weszliśmy do garderoby Sorelli.
Zaniepokojenie tancerek wzrastało ciągle. W garderobie nastąpiło trwożne milczenie. Słychać było tylko szmer przyśpieszonych oddechów. Nagle maleńka Jammes odskoczyła z nieukrywanem przerażeniem w najdalszy kąt pokoju i szepnęła:
„Słuchajcie!“
Wszystkim rzeczywiście zdawało się, że za drzwiami coś zaszeleściało. Nie był to jednak odgłos kroków, lecz jakby szelest jedwabiu, ślizgającego się po podłodze. Potem wszystko ucichło. Sorelli starała się okazać odważniejszą od towarzyszek. Podeszła więc do drzwi i spytała głucho:
„Kto tam?“
Lecz nikt nie odpowiedział.
Czując na sobie wszystkie oczy, które śledziły jej najdrobniejsze ruchy, wzięła na odwagę i rzekła głośniej:
„Czy jest tam kto za drzwiami?“
„Ależ tak, tak, napewno tam ktoś jest, — potwierdziła mała Meg Giry, powstrzymując Sorelli za gazową spódniczkę... — Lecz niech pani nie otwiera! Na Boga, niech pani nie otwiera!...“
Ale Sorelli, uzbrojona w sztylet, z którym nie rozstawała się nigdy, przekręciła klucz i otworzyła drzwi, podczas gdy małe tancerki cofnęły się w najdalszy kąt garderoby.
Sorelli wyjrzała na korytarz. Nikogo nie było. Mała latarka rzucała czerwonawe niepewne światło, nie rozpraszając jednak panujących w korytarzu ciemności. Tancerka szybko zatrzasnęła drzwi i westchnęła z ulgą:
„Nie — rzekła, — niema nikogo!“
„A jednak myśmy go widziały! — zapewniła ponownie mała Jammes, powracając drobnemi kroczkami na swoje miejsce obok Sorelli. — On się tam gdzieś włóczy. Ja już nie pójdę się przebierać. Zejdźmy teraz zaraz wszystkie razem na dół, aby pożegnać dyrektorów i potem razem wrócimy.
Lecz Sorelli odpowiedziała:
„Moje małe, trzeba się wreszcie opamiętać! Upiór? Może go jeszcze nikt dotąd nie widział!...“
„Ależ tak, tak! widziałyśmy go!... widziałyśmy go przed chwilą. Miał trupią głowę i ubrany był w czarny frak, tak, jak tego wieczoru, gdy widział go Józef Buguet!“
„Gabrjel również go widział! — rzekła mała Jammes... — Niedalej, jak wczoraj po południu... w biały dzień...“
„Gabrjel — nauczyciel śpiewu?“
„Ależ tak... Jakto! pani nie widziała?“
„I w biały dzień był we fraku?“
„Kto? Gabrjel?“
„Ależ nie! Upiór“.
„No tak, był we fraku! — zapewniła Jammes. — Sam Gabrjel mi to powiedział... Właściwie nawet potem go poznał. To było tak: Gabrjel znajdował się w gabinecie reżysera. Nagle drzwi się otworzyły i wszedł pers. Wie pani? Ten pers z urocznemi oczyma.
„Tak, tak“, — odpowiedziały chórem dziewczęta, żegnając się dla odpędzenia uroku.
„Gabrjel jest trochę przesądny, — mówiła dalej Jammes, — jest jednakże zawsze uprzejmy i kiedy spotyka się z persem, wkłada tylko nieznacznie rękę do kieszeni, aby dotknąć kluczy, które tam nosi. Ale tym razem, kiedy pers się zjawił, Gabrjel porwał się z fotela, aby dotknąć żelaznej kłódki przy szafie! Ale zaczepił przytem o gwóźdź i rozdarł sobie połę palta. Potem, spiesząc do wyjścia, uderzył się o drzwi i nabił sobie guza na głowie; wreszcie, cofając się nagle, zadrasnął sobie rękę o parawan, stojący koło fortepianu. Chciał się oprzeć o fortepian, lecz pokrywa spadła mu na rękę i przygniotła palce. Tego było już za wiele. Wypadł jak szalony z gabinetu, lecz tak nieszczęśliwie, że zaraz potem stoczył się ze schodów. Przechodziłam tam właśnie z mamą, pobiegłyśmy więc mu ną pomoc. Był silnie potłuczony i twarz miał zakrwawioną, co nas bardzo przestraszyło. On jednakże się uśmiechnął i rzekł:
„Dzięki Bogu, że się na tem skończyło!“
Zaczęłyśmy go wypytywać i on nam opowiedział, co go tak przestraszyło. Okazuje się, iż za plecami persa ujrzał upiora! Upiora z trupią głową, takiego jakiego opisywał Józef Buguet“.
Pełne przerażenia szepty dały się słyszeć po tem opowiadaniu, które Jammes kończyła zadyszana, gdyż mówiła tak szybko, jakby była ścigana przez widmo. Następnie zaległa dłuższa chwila ciszy, którą przerwała półgłosem mała Giry:
„Józef Buguet lepiejby zamilczał o tej całej sprawie“, — rzekła.
„Dlaczegóżby miał milczeć?“ — zapytano.
„Tak twierdzi moja mama... — odpowiedziała cichutko Meg, rozglądając się zaniepokojeni dokoła, jakby w obawie, że jeszcze kto inny może ją posłyszeć.
„A dlaczegóż tak sądzi twoja mama?
„Cicho! mama mówi, że upiór nie lubi, aby się nim zajmowano!
„A dlaczego mama tak mówi?“
„Dlatego... dlatego że... ja nie wiem“.
To oświadczenie podnieciło jeszcze ciekawość tancerek, które skupiły się dokoła małej Giry, błagając ją o wyjaśnienia.
„Przysięgłam, że nic nie powiem,“ — szepnęła Meg.
Lecz one nie dały jej spokoju i tak solennie obiecały utrzymać to w tajemnicy, że Meg, którą paliło pragnienie wyjawienia sekretu, zaczęła po chwili mówić z oczyma wlepionemi nieruchomo w drzwi:
„Otóż widzicie... tu chodzi o tę lożę...“
„Jaką lożę?“
„Lożę upiora!“
„Więc upiór ma swoją lożę?“
Na myśl o tem, że upiór posiada swą lożę, tancerki ogarnęło osłupienie w połączeniu z nienaturalną wesołością. Serca biły głośno, piersi podnosiły się szybko.
„Ach, mój Boże! mów dalej, mów dalej...“
„Ciszej! — rzekła Meg. — To jest loża Nr. 5, wiecie przecież, pierwsza loża po lewej stronie.“
„Nie może być!“
„A jednak tak jest... Mama jest właśnie bileterką przy tych lożach... Ale przysięgacie mi, że nie będziecie nikomu opowiadać?“
„Ależ tak, mów tylko dalej!...“
„No, dobrze! To właśnie loża upiora. Już od miesiąca nikogo tam nie było, za wyjątkiem upiora naturalnie, i administracja wydała polecenie, aby loży tej nigdy nie sprzedawać...“
„I to prawda, że upiór tam przychodzi?
„Ależ tak...“
„Więc jednak ktoś tam przychodzi?“
„Nie!... Przychodzi tylko upiór, lecz w loży nikogo niema.“
Tancerki spojrzały po sobie. Jeśli upiór przychodził do loży, musianoby go widzieć, gdyż był w czarnym fraku i miał trupią głowę, lecz gdy przedstawiły Meg swe zastrzeżenia, ta im odpowiedziała:
„Właśnie, że upiorów nie widać! Nie widać ani czarnego fraka, ani trupiej głowy!... Wszystko, co opowiadają o trupiej głowie i o głowie ognistej, to blaga! Nic z tego nie widać... Słyszy się tylko, kiedy przychodzi do loży. Mama nigdy nie widziała go, ale słyszała już nieraz. Mama wie to dobrze, gdyż zawsze mu daje programy!“
Tu Sorelli uznała za stosowne wtrącić:
„Mała Giry, ty kpisz sobie z nas“.
Dziewczynka zaczęła płakać.
„Lepiejbym zrobiła, gdybym milczała... Ach, gdyby mama dowiedziała się o tem!... Ale w każdym razie Józef Buguet niepotrzebnie zajmuje się rzeczami, które go nie obchodzą... To mu przyniesie nieszczęście... Mama mówiła o tem jeszcze wczoraj wieczorem...“
W tej chwili na korytarzu dały się słyszeć pośpieszne ciężkie kroki i wołanie głosem zadyszanym:
„Cesiu! Cesiu! Jesteś tam?“
„To mama! — rzekła Jammes, — co się stało?“
Uchyliła drzwi. Okazała dama, o budowie grenadjera, wpadła do garderoby i rzuciła się z jękiem na fotel. Okrągłe jej, rozszerzone przerażeniem, oczy połyskiwały ponuro w nabiegłej krwią twarzy.
„Co za nieszczęście, — jęknęła, — co za nieszczęście!“
„Co takiego? Co się stało?“
„Józef Buguet...
„Co się stało z Józefem Buguet?“
„Józef Buguet nie żyje.“
W garderobie dały się słyszeć okrzyki pełne przerażenia i zdziwienia i trwożliwe prośby o wyjaśnienie.
„Tak. — Znaleziono go powieszonego w trzeciem podziemiu... Ale co jest najstraszniejsze, to to, że maszyniści, którzy znaleźli ciało, utrzymują, że dokoła trupa słychać było głosy, przypominające pieśni żałobne!“
„To upiór! — mimowoli wykrzyknęła Giry, lecz w tej samej chwili opamiętała się i zakrywając piąstką usta, dodała: — — Nie!... nie!.. ja nic nie powiedziałam!... Co znowu.“
Siejące dokoła niej przerażone towarzyszki powtarzały cicho:
„Tak, napewno! to upiór!...“
Sorelli pobladła, jak kreda...
„Nie zdołam w żaden sposób wygłosić teraz mojej przemowy“, — rzekła.
Pani Jammes wypiła kieliszek likieru, stojący przypadkowo na stole i zaopinjowała:
„Tak, oczywiście, upiór musiał się w to wmieszać“.
Faktycznie, nie zdołano nigdy ustalić dokładnie w jaki sposób umarł Józef Buguet. Zarządzone śledztwo nie dało żadnych rezultatów i orzekło, że chodzi tu o zwykłe samobójstwo. W „Pamiętnikach dyrektora“, napisanych przez p. Moncharmin, który był jednym z następców p.p. Debienne i Poligny sprawa ta przedstawiona jest jak następuje:
„Przykry wypadek zamącił uroczyste przyjęcie wydawane przez p.p. Debienne i Poligny z okazji ich ustąpienia. Znajdowałem się właśnie w gabinecie dyrekcji, kiedy wszedł nagle administrator Mercier. Chwiejąc się z przerażenia opowiedział mi, iż przed chwilą, w trzeciem podziemiu pod sceną, pomiędzy dekoracjami z „Króla Zahory“ znaleziono wiszącego trupa maszynisty. Wykrzyknąłem na to: „Chodźmy go odciąć!“ Kiedyśmy jednak przybyli na miejsce wypadku, na szyi powieszonego nie było już sznura!“
Wypadek ten pan Moncharmin uważa za zupełnie naturalny. Człowiek wiesza się na postronku, a gdy po kilku chwilach przychodzą go odciąć, postronek ten znika. Lecz pan Moncharmin wyjajaśnia to w sposób bardzo prosty. Posłuchajcie co o tem mówi: „Była to godzina lekcji baletu i koryfejki oraz baletniczki postarały się szybko o zabezpieczenie się przeciwko urokom“. Oto wszystko. Czyż możliwą jest rzeczą wyobrazić sobie baletnice schodzące po drabinie i dzielące się sznurem powieszonego w tak krótkim czasie. To jest niemożliwe. Natomiast kiedy zastanowię się nad miejscem, gdzie znaleziono ciało — w trzeciem podziemiu pod sceną — wydaje mi się, że ktokolwiek mógł być zainteresowany w tem, aby sznur ten zniknął po spełnieniu swego zadania, i zobaczymy później, czy domysły moje były błędnymi.
Na zakręcie schodów Sorelli natknęła się na wchodzącego na górę hrabiego de Chagny. Hrabia, zazwyczaj tak spokojny i chłodny, wykazywał tym razem wielkie podniecenie.
„Szedłem właśnie do pani, — rzekł hrabia, witając młodą kobietę z wielką uprzejmością. — Ach! Sorelli, jakiż cudowny wieczór. A Krystyna Daae! Jakiż triumf!“
„To niemożliwe! — odezwała się Meg Giry. — Jeszcze przed sześciu miesiącami śpiewała fatalnie! Lecz pozwól nam przejść, drogi hrabio, — ciągnęła dalej dziewczynka, zginając się w przesadnym ukłonie, — idziemy dowiedzieć się o tego biedaka, którego znaleziono wiszącego.“
W tej chwili przechodził administrator, który słysząc te słowa, zatrzymał się.
„Jakto! Panie już wiedzą o tem? — rzekł tonem nieco szorstkim... — Ale proszę nie mówić o tem nikomu... Chodzi mi zwłaszcza o to, aby p.p. Debienne i Poligny się nie dowiedzieli! W ostatnim dniu byłoby to dla nich zbyt przykrem“.
Hrabia de Chagny miał rację; nigdy przedstawienie galowe tak się świetnie nie udało. Wszyscy ówcześni mistrzowie muzyki jak Gounod, Reyer, Saint-Saens, Massenet, Guirand, Delibes ujmowali kolejno pałeczkę kapelmistrzowską i sami kierowali wykonaniem. Tegoż wieczoru olśniony i zachwycony Paryż poznał Krystynę Daaé, której tajemnicze dzieje pragnę odsłonić w tem opowiadaniu.
Wykonała ona naprzód kilka ustępów z „Romea i Julji“. Wszyscy obecni oczarowani byli jej pełnym naiwności wdziękiem, drżeli na dźwięk jej anielskiego głosu i zdawało się, że dusze słuchaczy ulatują wraz z duszą śpiewaczki ku grobowcom kochanków z Werony.
Wszystko to jednak było niczem w porównaniu z nadludzkim akcentem, na jaki się zdobyła w roli Małgorzaty w „Fauście“ śpiewając w zastępie niedysponowanej Carlotty. Nigdy nie widziano i nie słyszano nic podobnego!
W interpretacji Krystyny Daaé była to naprawdę „Nowa Małgorzata”, o wspaniałości dotąd niepodejrzewanej.
Cała sala uczciła tysiącznymi okrzykami niekłamanego wzruszenia Krystynę, która szlochała i słaniała się w ramionach koleżanek. Musiano ją przenieść do garderoby.
Krytyka teatralna w osobach największych artystów i znawców muzyki była w prawdziwym zachwycie. Stwierdzano zgodnie, że kto nie słyszał Krystyny śpiewającej końcowe trio w „Fauście” ten nie zna „Fausta*’. Potęga głosu i święte oszołomienie czystej duszy dziewczęcej nie mogły być posunięte dalej.
Kilku starych bywalców protestowało. Jak można było ukrywać tak długo przed nimi podobny skarb? Krystyna Daaé widywana była dotychczas jako możliwy Siebel obok Małgorzaty, może nazbyt materjalnie pojętej przez Carlottę. 1 trzeba było dopiero niespodziewanej niedyspozycji Carlotty, aby na tym wieczorze galowym Krystyna mogła bez żadnego przygotowania wystąpić w części programu, zarezerwowanej dla hiszpańskiej divy! Wreszcie dlaczego w nieobecności Carlotty p.p. Debienne i Poligny zwrócili się do Krystyny? Znali więc jej ukryty genjusz? A jeśli go znali, dlaczego go ukrywali? I ona sama dlaczego się ukrywała? Rzecz dziwna, nie słyszano nic o jej profesorze śpiewu. Krystyna oświadczała parokrotnie, iż od pewnego czasu pracuje sama. Wszystko to było trudne do zrozumienia.
Hrabia de Chagny, stojąc w swej loży, obecnym był na przedstawieniu i dał się unieść ogólnemu entuzjazmowi.
Hrabia Filip-Jerzy-Marja de Chagny liczył podówczas 41 lat. Był to piękny mężczyzna i wielki pan. Po śmierci starego hrabiego Filiberta stał się głową jednej z najwybitniejszych i najstarszych rodzin francuskich, która wsławiła się już przy Ludwiku IX. Rodzeństwo hrabiego składało się z dwóch sióstr już zamężnych i brata Raula, który w tym właśnie czasie stał się pełnoletnim. Po śmierci starego hrabiego, gdy Raul miał lat dwanaście, hrabia Filip zajął się wychowaniem dziecka. Chłopiec miał od dzieciństwa pociąg do marynarki, zaczął przeto kształcić się w tym kierunku i skończył szkołę morską. Dzięki szerokim stosunkom został wyznaczony do wzięcia udziału w ekspedycji, która miała w lodach podbiegunowych wyszukiwać śladów ekspedycji na statku d’Artois, o której już od trzech lat nie było żadnej wiadomości. Narazie młody hrabia korzystał z dłuższego urlopu, który kończył się dopiero za sześć miesięcy.
Nieśmiałość młodego marynarza, powiedziałbym nawet — niewinność, była wprost niezwykła. Zdawało się, że dopiero co wydostał się z pod ręki kobiecej. Wyrósłszy w towarzystwie dwóch sióstr i starej ciotki, nabrał w sposobie bycia wielkiej skromności, która jeszcze dodawała mu wdzięku. W tym czasie miał skończone dwadzieścia jeden lat, a wyglądał na osiemnaście. Miał niewielkie, jasne wąsiki, piękne niebieskie oczy i cerę dziewczyny.
Hr. Filip kochał bardzo Raula. Czuł się z niego dumnym i przewidywał dla młodszego brata pełną chwały karjerę w marynarce, w której jeden z ich przodków, słynny Chagny de La Roche, zajmował stanowisko admirała. Obecnie korzystał z urlopu młodzieńca, aby mu pokazać w Paryżu wszystko to, co w dziedzinie wytwornych rozrywek i przyjemności pozostawało dla niego nieznanem.
Zdaniem hrabiego, w wieku Raula nadmiar rozsądku był nierozsądnym. Lecz zrównoważony, wykwintny światowiec, jakim był hrabia Filip, niezdolnym był również do udzielenia bratu złego przykładu. Zabierał go ze sobą wszędzie, poprowadził go nawet za kulisy baletu. Istnieją zresztą miejsca, w których prawdziwy paryżanin, zajmujący takie stanowisko, jak hr. de Chagny, powinien był się pokazywać, a w tym czasie kulisy baletu Opery właśnie do miejsc tych należały.
Być może zresztą, że hr. Filip nie zaprowadziłby brata za kulisy, gdyby ten parokrotnie nie dopominał się o to z pewnym uporem, co dopiero później hrabia miał sobie przypomnieć.
Podczas przedstawienia hrabia Filip, oklaskujący gorąco Krystynę Daaé, odwrócił się nagle i zauważył z przerażeniem niezwykłą bladość brata.
„Czyż nie widzisz, — szepnął do niego Raul, — że ta kobieta jest bliska omdlenia?“
W rzeczy samej na scenie musiano podtrzymać chwiejącą się Krystynę.
„Ale ty sam czujesz się niedobrze, — rzekł na to hrabia, pochylając się kuniemu. — Co ci jest?“
Lecz Raul podniósł się z fotela.
„Chodźmy“, — rzekł drżącym głosem.
„Dokąd chcesz iść Raulu?“ — zapytał hrabia, zaniepokojony zachowaniem brata.
„Chodźmy ją zobaczyć. Ona jeszcze nigdy tak nie śpiewała“.
Hr. Filip spojrzał z zaciekawieniem na brata i lekki, drwiący uśmiech zarysował się na jego ustach.
„Aha, — rzekł i po chwili dodał: — Chodźmy, chodźmy!
Na twarzy miał wyraz wielkiego zadowolenia.
Skierowali się ku wejściu za scenę, przy którem tłoczyło się wiele osób.
Raul miął niecierpliwym ruchem trzymane w ręku rękawiczki. Widząc jego niecierpliwość hr. Filip domyślił się wszystkiego. Wiedział teraz dlaczego Raul bywał tak roztargnionym, gdy do niego mówiono i dlaczego z tak żywem zainteresowaniem rozmawiał zawsze o Operze.
Za chwilę byli już za kulisami. Panował tam ruch gorączkowy; chmura czarnych fraków cisnęła się przez wąski, długi korytarz, ku kancelarji dyrektora i garderobom artystek.
Do nawoływań, przebiegających co chwilę maszynistów, mieszały się ostre napomnienia służby policyjnej, kłótnie statystów, rozbierających się naprędce z kostjumów, piskliwe głosy i śmiechy śpieszących na scenę baletnic...
Raul z bratem z trudnością przeciskali się przez ten tłum różnorodny i podniecony — zmuszeni co chwilę zwalczać zręcznie przeróżne przeszkody w postaci dekoracyj spuszczanych w mgnieniu oka i przytwierdzanych kilkoma głośnemi uderzeniami młotka — krzeseł i ławek — spadających im niewiadomo skąd pod nogi — natłoku ciężkich portjer i dywanów, olbrzymich wazonów, sztucznych krze wów i kwiatów — tysiąca drobiazgów, grożących co chwilę niebezpieczeństwem spadnięcia im na głowy!
Zwyczajny chaos antraktowy — pełny uroku i niespodzianek dla nowicjusza, jakim był młody Raul, o jasnych włosach i oczach — i niemniej jeszcze jasnej i pogodnej duszy, spieszący z bijącem sercem na spotkanie czarodziejki, która śpiewem swoim obudziła drzemiące w jego sercu uczucia. Czuł on wyraźnie, że jego biedne, niezepsute serce już do niego nie należało. Usiłował się bronić przed tem uczuciem, które zrodziło się w chwili, gdy po długiem niewidzeniu ujrzał Krystynę, którą znał jeszcze dzieckiem. W obecności jej opanowało go dziwne, słodkie wzruszenie, które nadaremno próbował zwalczyć rozumowaniem, poprzysiągł bowiem sobie, że pokocha jedynie tę, która zostanie jego żoną, a nie mógł wszak ani przez chwilę myśleć o poślubieniu śpiewaczki; oto słodkie wzruszenie zastąpione zostało przez jakieś okropne uczucie. Uczuł nagły ból w piersiach, tak, jakby ktoś usiłował wyrwać mu serce, potem miał wrażenie straszliwej pustki, która mogłaby zostać wypełniona jedynie wzajemnem uczuciem.
Hr. Filip, z dobrodusznym uśmiechem na twarzy, z trudnością podążał za śpiesznie idącym bratem. Po przejściu małych drzwiczek, prowadzących bezpośrednio za kulisy, Raul musiał się zatrzymać, aby przepuścić grono zagradzających mu drogę baletniczek. Z drobnych, zbytnio uróżowanych warg, posypał się grad żartobliwych uwag, dowcipów, komplementów pod adresem Raula, nie reagującego bynajmniej na te zaczepki.
Gdy nareszcie Raul wydostał się na mroczny korytarz, rozbrzmiewający wrzawą głośnych rozmów i śmiechów zebranych tam wielbicieli sztuki i jej kapłanek — dobiegło go kilkakrotnie wymówione z entuzjazmem imię Krystyny Daaé.
Hrabia Filip, postępujący tuż za bratem, zastanawiał się nad tem, że jak na nowicjusza, badającego dopiero tajemnice gmachu Opery, Raul zanadto był pewny siebie i drogi, którą przebiegał. A przecież tu jeszcze go nie przyprowadził. Zapewne Raul zapuścił się już kiedyś w te ponętne labirynty, w czasie, kiedy on zajęty był rozmową z baletnicą Sorelli w jej garderobie — a która czasem, ożywiona nagłym kaprysem, prosiła, by nie opuszczał jej, aż do chwili wyjścia na scenę. — Niekiedy nawet wymagała, by czekał za kulisami, by podać jej przy zejściu parę maleńkich kamaszy, mających ochronić jej dziewiczo białe pantofelki i olśniewającej czystości trykoty.
Na wytłumaczenie kaprysu Sorelli należy dodać, że przed niedawnym czasem straciła matkę, przez którą psuta była bardzo i pieszczona.
Hrabia Filip, odkładając na później wizytę u Sorelli, posuwał się dalej korytarzem, wiodącym do garderoby Krystyny, przyczem stwierdzał, że korytarz ten nigdy chyba nie był tak licznie odwiedzany, jak tego wieczoru, gdy cały teatr był niejako upojony sukcesem artystki i wzruszony jej omdleniem. Krystyna nie odzyskała jeszcze przytomności. W tej właśnie chwili nadchodził zawezwany doktór teatralny, za którym pośpieszał Raul, depcąc mu niemal po piętach.
Rozkochany młodzieniec przeniknął do garderoby Krystyny razem z lekarzem, który udzielił artystce pierwszej pomocy, podczas gdy Raul trzymał ją w ramionach. Hrabia z wieloma innymi pozostał przy drzwiach, w których panował ścisk nie do opisania.
„Czy nie znajduje pan, doktorze — zapytał Raul z niezwykłą śmiałością, — że ci panowie powinni wyjść z garderoby. Tu jest strasznie duszno“.
„Ależ tak, najzupełniej słusznie, — odpowiedział doktór i usunął z pokoju wszystkich, za wyjątkiem Raula i panny służącej. Ta ostatnia spoglądała na młodzieńca z nieukrywanem zdziwieniem, gdyż nigdy go u swej pani nie widziała. Nie ośmieliła się jednak powiedzieć ani słowa. Doktór zaś sądził, że jeśli młody człowiek zachowuje się w ten sposób, to widocznie ma po temu pewne prawa. Raul pozostał więc w garderobie, wpatrzony w powracającą do życia Krystynę, podczas gdy nawet jej dyrektorowie, p. p. Debienne i Poligny, którzy przybyli, pragnąc osobiście wyrazić swój podziw, znaleźli się za drzwiami, razem z szeregiem innych wielbicieli.
Hrabia Filip tymczasem, oparty o ścianę, śmiał się do rozpuku:
„A to szelma! Ach, szelma! I wierz tu tym młodzieniaszkom, co mają pozory niewiniątek!“
I pomyślał z radością:
„To jednak prawdziwy de Chagny“!...
I szczęśliwy i dumny skierował się do garderoby Sorelli, którą, jak już było zaznaczone, spotkał na schodach „foyer“ baletowego, odprowadzającą swoje wystraszone, czepiające się jej stadko.
Tymczasem w garderobie na I piętrze piersi Krystyny zafalowały żywiej i z jej różowych warg wybiegło ciężkie westchnienie, któremu natychmiast odpowiedziało drugie. Obróciła głowę i ujrzawszy Raula, zadrżała silnie.
— Panie — zapytała po chwili słabym głosem — kto pan jest?
„Pani, — odpowiedział młodzieniec, przyklękając i składając gorący pocałunek na jej ręku, — jestem tym chłopczykiem, który niegdyś wyłowił szarfę pani z morza“.
Krystyna spojrzała z rosnącem zdziwieniem na doktora i pokojówkę, poczem wszyscy troje wybuchnęli śmiechem. Twarz Raula oblała się rumieńcem.
„Ponieważ pani nie chce się przyznać do znajomości ze mną, pragnąłbym pomówić z nią na osobności w sprawie bardzo ważnej“.
„Gdy mi już będzie lepiej, dobrze? — odrzekła drżącym głosem. — Pan jest bardzo miły...“
„Ale lepiej, gdy pan teraz odejdzie, — wtrącił doktór z uprzejmym uśmiechem. — Ja już się panią zaopiekuję“.
„Ależ ja nie jestem chora“, — odparła Krystyna z nieoczekiwaną, dziwną energją.
Podniosła się i szybkim ruchem przesunęła ręką po czole.
„Dziękuje, doktorze“... Lecz teraz potrzebuję samotności... Idźcie już panowie... proszę... jestem dziś bardzo zdenerwowana...“
Doktór chciał protestować, lecz, widząc silne rozdrażnienie artystki, uznał, że w podobnym stanie lepiej się jej nie sprzeciwiać.
Wyszedł więc z Raulem na korytarz.
— Nie poznaję jej dziś wcale — rzekł — ona zwykle jest taka łagodna.
Pożegnał młodego człowieka i wyszedł.
Raul pozostał sam. Cała ta część teatru była teraz pusta. Wszyscy skupili się w głównem „foyer“, gdzie odbywało się pożegnanie dyrektorów. Raul sądził, że Krystyna tam za chwilę podąży — czekał więc na korytarzu w ciszy i samotności.
Wsunął się w głębokie, tonące w zmroku zagłębienie drzwi i oddał się rozmyślaniu. W piersiach odczuwał ciągle ten sam okropny ból. I dlatego właśnie chciał jak najprędzej rozmówić się z Krystyną.
Nagle drzwi garderoby otworzyły się szeroko i Raul dojrzał subretkę, wychodzącą z zawiniątkiem w ręce. Zatrzymał ją w przejściu, zapytując o zdrowie jej pani. Dziewczyna, błyskając do niego białymi zębami w zachęcającym uśmiechu, odrzekła, że śpiewaczka czuje się już zupełnie dobrze, lecz nie należy przerywać jej samotności, gdyż pragnie pozostać sama.
Myśl nagła, jak błyskawica, mignęła w głowie Raula:
Pragnie pozostać sama „dla niego“!
Czy nie wspomniał, że chce z nią pomówić na osobności, dlatego więc zapewne zręcznie wyzbyła się wszelkiego towarzystwa.
Wstrzymując oddech, podszedł do drzwi garderoby, głowę przycisnął do drzwi i zamierzał zapukać, ale ręka jego opadła. Dobiegł go z pokoju głos męski, o dźwięku silnym i dziwnie rozkazującym:
„Krystyno! ty musisz mnie kochać!“
I drżący, łzawy głos Krystyny, w którym się przebijał ból głęboki, odpowiedział po chwili:
„Dlaczego mi to mówisz? Wszak wiesz, że ja śpiewam jedynie dla ciebie!“
Raul całem ciałem oparł się o futrynę drzwi, by nie upaść.
Serce, które przed chwilą zamarło z bólu — rozsadzało mu teraz piersi. Zdawało się Raulowi, że głuche, gorączkowe jego bicie rozlega się po całym opustoszałym korytarzu, napełniając jego uszy monotonnym, jak uderzenia młotka, stukiem.
I w jakże okropnej sytuacji znalazł się teraz? Podsłuchuje pod drzwiami! On, Raul de Chagny! A serce bilo coraz głośniej — i Raul pewnym był, że tam za drzwiami wiedzą już o jego obecności!
Przycisnął piersi silnie rękami, chcąc zgłuszyć te szalone uderzenia. Lecz nadaremno. Tymczasem z za drzwi słychać było następującą rozmowę:
„Czujesz się dziś bardzo zmęczoną — odezwał się znowu głos męski.
„Oh! dziś wieczór duszę ci wyśpiewałam i czuję, że zamieram.
„Dusza twoja piękną jest moje dziecko — mówił głos z powagą. Żaden monarcha nie otrzymał nigdy w darze podobnego skarbu. Aniołowie dzisiaj wraz z tobą płakali.
Po tych słowach Raul nie dosłyszał już nic więcej.
Jednakże nie oddalił się, lecz obawiając się wykrycia, zasunął się z powrotem w zagłębienie, oczekując wyjścia mężczyzny.
Wiedział kogo kocha — chciał wiedzieć kogo nienawidzi! Ku ogromnemu jego zdumieniu drzwi od garderoby otworzyły się i Krystyna Daaé, otulona w długie futro, z twarzą przysłoniętą koronką — wyszła sama!
Zatrzasnęła za sobą drzwi, lecz Raul zauważył, że nie zamknęła ich na klucz. Przeszła obok niego, lecz Raul nawet nie powiódł za nią spojrzeniem, tak zajęty był drzwiami, które jednak nadal pozostały zamknięte.
Po przejściu śpiewaczki — Raul jednym skokiem znalazł się przy garderobie — otworzył drzwi — pokój był pusty! — W tej chwili opanowały go głębokie ciemności — zgaszono gaz na schodach.
„Ktoś jest tutaj! Dlaczego się ukrywa? — zawołał Raul przez zaciśnięte zęby.
Głos jego rozbrzmią! echem po korytarzu — poza tem panowała zupełna cisza i spokój — słychać było tylko coraz szybszy i dyszący oddech Raula.
Nie zdawał on sobie sprawy, że postępowanie jego w tej chwili było najjawniejszą niedyskrecją i zuchwałością.
„Nie wyjdziesz pan stąd, aż za mojem pozwoleniem — gorączkował się dalej. — Jeżeli nie odpowiesz — jesteś podłym tchórzem! Ale potrafię cię zdemaskować. — Szybko zapalił zapałkę. Czerwony płomień oświetlił pokój! Nie było w nim nikogo!
Raul wszedł do środka i bez namysłu pozapalał wszystkie znalezione tam świece i lampy — zamknąwszy poprzednio drzwi garderoby na klucz — poczem skoczył do gabinetu toaletowego Krystyny — otwierał szafy — przerzucał suknie — patrzał po kątach.
Nie było nikogo.
„A to co? — rzekł głośno. — Chyba tracę zmysły!
Długą chwilę pozostał bez ruchu w milczeniu, wsłuchany w szmer palącego się gazu. Nie pomyślał nawet o wzięciu na pamiątkę skrawka wstążki, lub kwiatu, walającego się na podłodze!
Wyszedł prawie nieprzytomny, nie wiedząc — dokąd iść i co dalej czynić.
Prąd ostrego, świeżego powietrza owionął mu twarz. Znajdował się na dole wąskich schodów, po których w tej chwili schodziło w milczeniu kilku robotników, dźwigając przykryte białym całunem nosze.
„Gdzie jest wyjście?“ — zapytał ich Raul.
„Widzi pan przecie! naprzeciwko, — odpowiedziano mu. — Drzwi są otwarte. Ale niech pan pozwoli przejść“.
„A co to?“ — zapytał machinalnie Raul, wskazując na nosze.
„To ciało Józefa Buguet, którego znaleziono i wiszącego w trzeciem podziemiu pod sceną, obok; dekoracji z „Króla Zahory“.
W głównem „foyer” odbywała się przez ten czas uroczysta scena pożegnania.
Cały świat artystyczny Paryża brał w niej udział.
Piękna Sorelli z kryształowym puharem szampana w ręce, gotowa do wygłoszenia przemówienia, stała pośrodku, otoczona przez wszystkie koleżanki.
Poza plecami primabaleriny niesforne, młode koryfejki dawały sobie porozumiewawcze znaki, chichotały zawzięcie, zakrywając olbrzymiemi wachlarzami wyróżowane usta, niektóre skupione, przejęte ważnością chwili — stały wyczekujące i zdziwione. Kilka tancerek przywdziało już długi strój wieczorowy — lecz większa część zachowała lekkie jak pajęczyna, różowe, bufiaste spódniczki i cieliste trykoty. Mała Jammes, która dzięki swoim 15 wiosnom, zdołała już zapomnieć o śmierci Józefa Buquet i strasznym Duchu Opery — kręciła się niespokojnie, wybuchając co chwila szczerym, dziecięcym śmiechem — fruwając między koleżankami, jak jasny, barwny motyl i brzęczeniem swojem nie dawała im spokoju.
— Zwróciło to w końcu uwagę Sorelli, tembardziej że właśnie dyrektorowie pp. Debienne i Poligny schodzili pompatycznie głównymi schodami do „foyer“ — w towarzystwie poważnych krytyków, autorów, artystów i melomanów sztuki.
Niecierpliwem szarpnięciem za rękę Sorelli przywołała małą Jammes do porządku.
Wszyscy zauważyli, że dyrektorowie, przy tej wyjątkowej dla nich okoliczności, zachowali dobry humor i pogodne usposobienie — co na prowincji zadziwiłoby każdego, lecz w Paryżu wydało się naturalnem i w dobrym tonie.
Nie mógłby się bowiem poszczycić mianem „prawdziwego Paryżanina“ ten, który by nie umiał pod maską wesołości i zadowolenia ukrywać swych cierpień i wewnętrznych niepokojów. Skoro wie się, że przyjaciel pogrążony jest w smutku — nie należy go pocieszać, gdyż powie wam, że już został pocieszony; a skoro spotkało go coś dobrego, niech cię Bóg broni abyś z nim o tem mówił, albowiem Paryżanin uważa łaskawy uśmiech losu za coś bardzo naturalnego dla siebie — i zdziwi się, że ty się temu możesz dziwić.
W Paryżu jest się zawsze jak na maskaradzie, — a pp. Debienne i Poligny byli ludźmi za bardzo doświadczonymi aby w „foyer“ baletu zdradzić swój rzeczywisty smutek. Uśmiechali się więc przyjaźnie do Sorelli, która z pewnem wzruszeniem zaczęła swą przemowę, gdy przeraźliwy okrzyk małej Jammes zgasił ten uśmiech w sposób tak brutalny, że oczom wszystkich ukazał się jasno zamaskowany dotąd na ich twarzach wyraz niepokoju i trwogi.
„Upiór Opery!“
Jammes rzuciła te słowa z niedającym się opisać lękiem; drobną jej twarzyczkę przebiegł skurcz przerażenia i drżącym palcem wskazywała na trupio-szare oblicze nieznajomego pana — znajdującego się wśród tłumu, tak niesamowicie szpetnego, z dwiema ciemniejącemi plamami w głębokich oczodołach pod wystającem czołom — iż wszystkich obecnych, przejęło natychmiastowe nieprzyjemne uczucie.
Po chwili jednak ktoś całe to zajście usiłował zamienić w żart. Ciśnięto się do „Upiora“ z nieszczerym śmiechem, z okrzykami: „Upiór Opery! Upiór Opery!“ prosząc o wychylenie kieliszka szampana, lecz w chwili gdy uwaga ogólna w inną stronę została zwróconą, „Upiór“ znikł w sposób niewytłumaczony.
Sorelli była wściekła! nie zdołała dokończyć z takim trudem opracowanej przemowy. P. p. Debienne i Poligny — podziękowawszy jej serdeczniej gorąco uściskawszy — znikli również szybko za przykładem „Upiora”. Nikt się zbytnio nie dziwił, bo wiedziano, iż podobna przyjemność czeka jeszcze tych panów na wyższem piętrze w „foyer” śpiewu i że w końcu wszyscy obecni raz jeszcze się zejdą w parterowej sali, gdzie oczekiwała ich wspaniała kolacja.
Tam też odnajdziemy nowych dyrektorów Moncharmin i Richard. Ustępujący dyrektorowie dopiero co poznali się z nowymi, pomimo tego jednak przy uczcie rozpływali się w przesadnych komplementach i serdecznościach, co wpłynęło bardzo dodatnio na usposobienie gości.
Kolacja była w całem tego słowa znaczeniu wesołą.
Po wzniesieniu licznej ilości toastów rozmowa ożywiła się jeszcze, zaś pp. Debienie i Poligny wręczyli swoim następcom dwa nieduże klucze, otwierające wszystkie drzwi Narodowej Akademji Muzyki.
Kluczyki te stały się punktem ciekawości wszystkich ucztujących — podawano je sobie z rąk do rąk — gdy wtem uwaga niektórych osób odwrócona została uczynionem nagle odkryciem. Na końcu stołu siedziała owa dziwna osobistość o trupiej czaszce i fantastycznym wyglądzie.
Ci, którzy początkowo z uśmiechem przyglądali się tajemniczemu gościowi — odwracali teraz głowy — przejęci nagle niemiłemi i ponuremi myślami.
Nikt nie śmiał dowcipkować, ani zawołać za małą Jammes: — „To Duch Opery”.
— Nie wyrzekł słowa — a najbliżsi jego towarzysze nie mogliby orzec w jakiej chwili zjawił się tu, lecz każdy mimowoli pomyślał sobie,, że może wiarogodnem jest podanie, iż duchy osób umarłych zasiadają do stołu niekiedy wraz z żyjącymi!...
Przyjaciele pp. Richard i Moncharmin przypuszczali, że dziwaczny ten gość należy do znajomych pp. Debienne i Poligny — tamci zaś sądzili naodwrót. Dlatego też nie pozwolono sobie na żart niewczesny, na niestosowne pytanie, lub na gest niechęci względem niesympatycznego przybysza.
Ci którzy znali legendę o „Upiorze Opery” i wiedzieli o tajemniczej śmierci maszynisty Józefa Buquet, sądzili, że człowiek siedzący na końcu stołu, mógł doskonale uchodzić za żywe wcielenie nocnego gościa Opery i bohatera nieprawdopodobnych opowieści.
Tylko, że według brzmienia legendy upiór nie posiadał nosa, a temu tej ozdoby twarzy nie brakowało. Jednakże pan Moncharmin w pamiętnikach swoich twierdzi, że nos dziwnego gościa był „przezroczysty“. „Nos jego — pisał p. Moncharmin — był długi, cienki i przezroczysty i bardzo możliwe, iż był sztuczny“.
Czy w rzeczywistości upiór Opery zasiadł był przy bankiecie, wydanym przez dyrektorów, bez specjalnego zaproszenia? i czy pewnem było, iż ta nieznana osobistość była właśnie owym upiorem? Któż śmałby to twierdzić? Jeżeli wspominam o tym \wypadku, to nie w celu przekonania czytelnika, iż tajemniczy duch był zdolny do tak zuchwałego czynu, lecz, że w samej rzeczy wydaje mi się to bardzo prawdopodobnem.
„Kiedy przypominam sobie ten wieczór, trudno mi jest rozłączyć myślowo tajemnicę, którą w swym gabinecie wyznali nam p. p. Debienne i Poligny, od obecności na przyjęciu tego upiornego, nieznanego nikomu osobnika“.
Oto ścisły opis tego, co wtedy zaszło:
P. p. Debienne i Poligny, siedzący w pośrodku stołu, nie spostrzegli jeszcze człowieka o trupiej twarzy, gdy tenże odezwał się niespodziewanie:
„Dzieciaki z baletu mają Słuszność — rzekł — śmierć tego Bugueta nie jest może tak naturalną, jak się wszystkim wydaje“.
P.p. Debienne i Poligny podskoczyli na swoich krzesłach.
— Buguet nie żyje!! — zawołali równocześnie.
— Tak — odpowiedział spokojnie człowiek, a raczej cień człowieka.
Znaleziono go dzisiaj wiszącego pod sceną pomiędzy dekoracjami z „Króla Lahory“.
Ex dyrektorzy powstali na te słowa i w dziwny sposób wpatrywali się w nieznajomego. Byli silnie wzruszeni, bardziej może niż tego wymagały okoliczności. Spęjrzeli po sobie. Byli bledsi od obrusa, pokrywającego stół. W końcu p. Debienne skinął na pp. Richarda i Moncharmin. Poligny zwrócił się się z kilkoma słowami przeproszenia do obecnych, poczem wszyscy czterej opuścili salę.
Pozwólmy teraz mówić p. Moncharmin:
„Zaniepokojenie pp. Debienne i Poligny — pisze w swoich pamiętnikach — wzrastało z każdą chwilą. Miałem wrażenie, że uczynić nam chcą jakieś zwierzenie poufne, co wytrącało ich ze zwykłej równowagi. Przedewszystkiem zapytali nas, czy znamy osobistość, siedzącą przy końcu stołu; na naszą przeczącą odpowiedź, zmieszali się jeszcze silniej.
Wzięli z rąk naszych kluczyki, tak zwane „passe-partout“, ułatwiające dostęp o każdej porze do gmachu opery, chwilę — namyślali się i poradzili, aby przy zachowaniu największej tajemnicy dokonać zmiany wszystkich zamków w tych ubikacjach i częściach gmachu, które pragnęlibyśmy mieć szczelnie zamknięte.
Wyglądali tak dziwnie mówiąc to, że zapytałem ich, śmiejąc się, czy obawiają się złodziei?
Odpowiedzieli poważnie, że jest coś gorszego niż złodzieje — bo upiór! Zaczęliśmy się śmiać na dobre, przekonani, że żartują z nas, dobrze usposobieni po wesołym, udanym wieczorze. Lecz na ich prośby przybraliśmy powagę, cokolwiek już zaciekawieni.
Powiedzieli nam wówczas, że nie byliby uczynili najmniejszej wzmianki o upiorze, gdyby nie jego rozkaz formalny, aby nas ostrzec i życzliwie dla niego usposobić oraz zapewnić zaspokojenie wszystkich jego żądań.
Szczęśliwi z opuszczenia przybytku, gdzie niepodzielnie panował tyranizujący cień tajemniczego człowieka, zawahali się w podzieleniu z nami tym nieprzyjemnym faktem, na który zupełnie słusznie moglibyśmy się zapatrywać bardzo sceptycznie, gdy nagle wieść o śmierci Józefa Buquet przypomniała im brutalnie, iż ilekroć próbowali wyłamać się z pod władzy upiora, to zawsze jakiś nieoczekiwany, a najczęściej przykry wypadek przypominał im o ich zależności.
Podczas tej nieoczekiwanej przemowy, wypowiedzianej bardzo poważnie w formie zwierzenia, cały czas nie spuszczałem oka z Richarda. Richard, jeszcze ze studenckich czasów znany był ogólnie z wesołości i zgryźliwości dowcipu. To też i teraz, rzec by można, rozkoszował się słowami p. Debienne i słuchał uważnie; na wiadomość o śmierci Buqueta, rozpaczliwie i współczująco pokiwał głową — miał minę człowieka, któremu komunikują coś bardzo nieprzyjemnego i który żałuje, że dał się wciągnąć w tak niebezpieczne interesy. Ja naśladowałem wszystkie jego ruchy, lecz przyszła chwila, kiedy w sposób wcale niedwuznaczny parsknęliśmy śmiechem w szczerze oburzone oblicza naszych towarzyszów. Ci zaś, widząc nas tak szybko przechodzących z rozpaczy i smutku do szalonej wesołości, sądzili, że mają do czynienia z warjatami.
Żart przeciągał się cokolwiek za długo. Nareszcie Richard opanował się i zapytał niby niewinnie:
— No, dobrze, ale właściwie czego sobie życzy ten upiór?
Pan Poligny podszedł do biurka i powrócił z pokaźnym zeszytem w ręce. Zeszyt zawierał następujące punkty umowy:
„Dyrekcja Opery obowiązuje się do utrzymania Narodowej Akademji Muzyki na należytym artystycznym i kulturalnym poziomie...“
Umowa ta była spisana czarnym atramentem i jednobrzmiąca z kopją, która była w naszem posiadaniu.
Jednakże zauważyliśmy w niej dopiski, zrobione czerwonym atramentem, pismem dziwacznem, nierównem, nerwowem, tak, jakgdyby piszący posługiwał się nie piórem, lecz cienką zapałką, przypominającem pierwsze wysiłki dziecka, męczącego się nad opanowaniem liter.
W zakończeniu artykułu „traktującego o przywilejach“ dyrekcji, po wyszczególnieniu szeregu punktów, przy wyrachowaniu których te przywileje mogą być cofnięte, znajdował się taki dopisek:
5) Jeśli dyrekcja opóźni się więcej niż o dni 15 z wypłatą należności Upiora Opery, ustaloną do nowego rozporządzenia na 20.000 miesięcznie — czyli 240.000 fr. rocznie...“
P. Poligny drżącym palcem wskazywał nam tę fatalną wzmiankę, której nie spodziewaliśmy się bynajmniej.
„Czy to wszystko? Czy „On“ nie żąda nic więcej?“ — zapytał z zimną krwią Richard.
„Owszem“ — odparł Poligny. — Przerzucił kilka stronic i zatrzymał się przy 47 artykule.
„Parterowa loża na prawo Nr. 1 przeznaczona jest dla Reprezentantów Rządu.
„Loża Nr. 27 będzie codziennie zatrzymaną dla Dyrektora policji“.
W tem miejscu czerwonym ołówkiem dodano:
„Loża Nr. 5 pozostać ma do rozporządzenia „Upiora Opery“.
Poruszeni jedną myślą, powstaliśmy i wyciągając w serdecznym uścisku dłonie do p. p. Debienne i Poligny, powinszowaliśmy im dowcipnego żartu, świadczącego, że dawna wesołość francuska nie wygasła jeszcze.
Richard nawet dodał, iż teraz rozumie powód ich ustąpienia: z tak wymagającym upiorem niewiadomo dokąd to zajść może.
„Zapewne — potwierdził poważnie p. Poligny — 240.000 fr. rocznie to nie bagatela, a teraz proszę policzyć koszty nigdy nie odnajmowanej loży! No tak, zapewne! trudno jest pracować na utrzymanie Upiora! Wolimy odejść!
„Tak jest — powtórzył p. Debienne. Wolimy odejść! A więc chodźmy!
I przy tych słowach powstał.
„Zdaje mi się jednak — żartował dalej Richard, iż panowie jesteście zanadto względni dla tego upiora. Gdyby mnie niepokoił gość tak wymagający, nieomieszkałbym go oddać pod opiekę policji.
„Ale jak? — i gdzie? — zawołali równocześnie, — kiedy nie widzieliśmy go nigdy!“
„Nie widzieliście go nigdy w loży?“
„Nie nigdy“
„A więc sprzedajcie ją!“
„Sprzedać lożę upiora Opery! A no, moi panowie! sprobójcie!
Armand Moncharmin napisał tak obszerne pamiętniki, dotyczące głównie dość długiego okresu jego zarządu Operą, iż mimowoli nasuwa się myśl, czy wystarczyło mu kiedykolwiek czasu na jakieś inne zajęcia poza opowiadaniem o tem, co się działo w Operze.
P. Moncharmin nie miał żadnych zdolności muzycznych, ale był na ty z Ministrem Oświaty i Sztuki, zajmował się niegdyś dziennikarstwem i posiadał dość znaczny majątek. Ogólnie lubiany, inteligentny i dość sprytny, o czem świadczyło choćby to, że powołany do zarządu Opery, umiał sobie dobrać tak pożytecznego pomocnika jakim był p. Firmin Richard.
Ten ostatni był zdolnym muzykiem, którego utwory były bardzo wśród amatorów cenione. Pozatem miał niezbyt przyjemny charakter i w stosunkach z ludźmi bywał czasem nazbyt arbitralny.
W pierwszych dniach objęcia dyrekcji Opery nowi dyrektorowie nie posiadali się z radości, czując się panami tak ogromnego i pięknego przedsiębiorstwa i byliby niezawodnie zapomnieli o niezwykłej i ciekawej historji upiora, gdyby nie zaszedł wypadek, który dowiódł im, że jeśli nawet chodziło o żart, to żart ten nie był jeszcze zakończony.
P. Firmin Richard przybył tego dnia do biura o 11-ej rano. Sekretarz jego p. Remy przedstawił mu kilka listów, których nie otwierał, gdyż na kopertach widniał napis: „prywatne“. Jeden z tych listów zaciekawił Richarda; na kopercie dostrzegł adres wypisany czerwonym atramentem, pismem już gdzieś kiedyś widzianem.
Niedługo szukał w pamięci: był to ten sam charakter pisma, jakim poczyniono niezwykle dopiski w przepisach dyrekcyjnych. Rozpoznał te same nierówne i jakby dziecinne litery. Otworzył list i czytał:
„Drogi Dyrektorze! Zechciej mi wybaczyć, iż zabieram ci twój cenny czas w chwilach ważnych, decydujących o losie najlepszych artystów opery, kiedy odnawia się najważniejsze umowy i zawiera się nowe; i to z jasnością poglądów zrozumieniem teatru, znawstwem publiczności i jej smaku oraz z autorytetem, który zadziwił mnie, pomimo wieloletniego doświadczenia. Wiadomem mi jest co pan uczynił dla Carlotty, Sorelli, małej Jammes oraz kilku innych, w których odgadł pan nadzwyczajne zalety, talent, lub genjusz. Rozumie pan oczywiście, że słowa te nie stosują się do Carlotty, która nie powinna była opuszczać desek kabaretowych, ani do Sorelli, która największem powodzeniem cieszy się w gabinetach, ani też do małej Jammes, która przypomina cielę wypuszczone na łąkę. Nie stosuje się to również do Krystyny Daaé, której genjusz jest niezaprzeczalny, lecz którą pozbawia pan zazdrośnie możności wystąpienia w jakiejś większej roli. Skądinąd ma pan prawo rządzić się według własnego uznania, nieprawdaż? Jednakże chciałbym skorzystać z tego, że pan jeszcze nie usunął Krystyny Daaé i usłyszeć ją dziś wieczorem w roli Siebla, jeśli rola Małgorzaty, od dnia jej wspaniałego triumfu, pozostaje dla niej niedostępną. Pozatem proszę, aby pan zechciał nie wynajmować mojej loży ani dzisiaj, ani też dni następnych.
Zdumiony byłem i nieprzyjemnie zdziwiony ostatnimi czasy, gdy przybywając do opery, zastawałem lożę moją zajętą. Nie protestowałem, bo zasadniczo sprzeciwiam się wszelkim skandalom, a przytem nie wiedziałem, czy poprzednicy pana uprzedzili go o naszej ugodzie. Otóż teraz odebrałem od pp. Debienne i Poligny wytłumaczenie, a właściwie odpowiedź, iż warunki moje, podane w zeszycie umowy, są wam znane, niedotrzymanie ich więc uważam za rozmyślną z pana strony obrazę.
Jeżeli panowie chcecie, żebyśmy nadal żyli w zgodzie, nie odbierajcie mi mojej loży; poza tem zechciejcie mnie uważać, jako bardzo oddanego i życzliwego przyjaciela.
Do listu tego dołączony był wycinek z „Przeglądu Teatralnego“ — następującej treści: — „Dla W. O. — Postępowanie panów R. i M. jest niewytłumaczone. — Zostali uprzedzeni o wszystkiem.
P. Firmin Richard zaledwie odczytał powyższy list gdy do kancelarji wszedł p. Moncharmin, trzymając w ręce list tej samej treści.
„Żart przedłuża się“, — rzekł p. Firmin, wybuchając śmiechem.
„Cóż to ma znaczyć? — oburzał się p. Moncharmin, — ci panowie widocznie sądzą, że stanowisko byłych dyrektorów daje im prawo do dożywotniego korzystania z loży“.
„Zaczyna mnie to już nudzić“ — dodał Firmin Richard.
„Coprawda, życzenie ich nie jest jeszcze karygodne — mówił dalej Moncharmin. — Czegóż właściwie chcą? Loży na dzisiejsze przedstawienie?“
Niezwłocznie więc nowi dyrektorowie polecili sekretarzowi posłać lożę № 5 p.p. Debienne i Poligny.
Panowie ci mieszkali jeden przy bulwarze Kapucynów, drugi przy ul. Auber, obydwa zaś listy „Upiora Opery“ wysłane były z bulwaru Kapucynów.
„Widzisz więc, że przypuszczenia nasze mają pozór prawdy“, — zauważył Moncharmin.
„Jednakże mogli byli okazać więcej delikatności, — rzekł Richard. — Uważałeś jak się obeszli z nami, wspominając Carlottę, Sorelli i małą Jammes?“
„Co chcesz mój kochany! Ludzie ci giną z zazdrości. Pomyśl tylko, posunęli się do tego stopnia, iż płacą za korespondencje w „Przeglądzie“.
„Ale uważałeś, jak interesują tą małą Krystyną?“
„To mnie właśnie dziwi, bo wiemy dobrze, że posiada jak najlepszą reputację“.
Nazajutrz rano pp. Richard i Moncharmin odebrali z poczty po dwa listy. Jeden był od Upiora Opery.
„Kochany Dyrektorze! Serdeczne dzięki. Wieczór był bardzo przyjemny, a Daaé wprost doskonała. Carlotta jest przepysznym, ale bardzo pospolitym instrumentem.
Równocześnie zwracam się do pana o moje 240.000 franków, a właściwie 233.474 franków 70 ct. — gdyż od p. p. Debienne i Poligny otrzymałem 6.575 fr. 30 ct., jako należytość za pierwsze 10 dni bieżącego miesiąca.
Drugi list był od p.p. Debienne i Poligny.
„Panowie! Jesteśmy Wam bardzo wdzięczni za ten dowód delikatności, lecz zrozumiecie, że choć bardzo przyjemnem by było spędzić wieczór na „Fauście“ w Operze — jesteśmy zmuszeni zwrócić Waszą uwagę, że lożą Nr. 5 rozporządzać Wam niewolno. Jest ona wyłączną własnością tego, o którym mieliśmy honor Wam wspomnieć. Przyjmijcie p p....i t. d.
Tego wieczora loża Nr. 5 była wynajętą, ale przed południem dnia następnego p.p. Richard i Morcharmin znaleźli na swojem biurku raport inspektora, omawiający zdarzenie, jakie miało miejsce poprzedniego wieczora w loży Nr. 5. „Byłem zmuszony — brzmiała treść raportu, — dwa razy w ciągu przedstawienia zawezwać pomocy policji, by opróżnić lożę Nr. 5, w której obecni zachowywali się wprost skandalicznie. Ze wszech stron rozbrzmiewały okrzyki niezadowolenia i psykania protestującej publiczności. Ludzie ci, pomimo surowego napomnienia, natychmiast po opuszczeniu loży przeze mnie zaczęli głośno śmiać się śpiewać, wogóle robili wrażenie ludzi nieprzytomnych. Doszło do tego, że na wezwanie oburzonej publiczności musiałem kazać lożę opróżnić“.
„Proszę mi natychmiast zawezwać inspektora“, — rozkazał Richard sekretarzowi swojemu panu Remy.
Po chwili zawezwany urzędnik wchodził do gabinetu.
„Opowiedz pan wczorajsze zdarzenie — rzekł krótko dyrektor, — i powiedz mi pan, z czego właściwie ci ludzie się śmiali?
„Panie dyrektorze, — odpowiedział inspektor, — miałem wrażenie, że byli po dobrym obiedzie i prędzej usposobieni byli do żartów, niż do słuchania dobrej muzyki. Już zaraz, przy pierwszym akcie, wyszli do bileterki i pytali się, czy niema kogo ukrytego w loży i przysięgali, że wchodząc, słyszeli głos jakiś, mówiący, że loża jest zajęta“.
P. Moncharmin spojrzał z uśmiechem na p. Richarda, ale pan Richard nie śmiał się wcale.
„A więc gdy panowie ci przybyli do loży, z pewnością nie było tani nikogo? — zapytał ze złością po chwili milczenia p. Richard.
„Nikogo! p. dyrektorze — potwierdził inspektor. — Nikogo również w loży na prawo, ani na lewo, mogę na to przysiądz! Najwidoczniej stroili sobie żarty.
„A co mówiła bileterka?“
„Oh! bileterka! Ona naturalnie mówi, że tam był Upiór Opery!
I inspektor roześmiał się głośno, ale natychmiast spostrzegł, że uczynił głupstwo, bo zaledwie zdołał wymówić te słowa „Upiór Opery“, — gdy oczy p. Richarda zabłysły wściekłością.
„Niech tu natychmiast przyjdzie bileterka, — zawołał dyrektor. — I niech tu nikt obcy nie wchodzi“.
Inspektor chciał coś mówić, ale p. Richard natychmiast zamknął mu usta zapytaniem:
„Co to jest ten Upiór Opery? Widziałeś go pan?“
Ale z ust inspektora nie wybiegło już żadne słowo. Groźna postawa dyrektora odebrała mu całą elokwencję.
„Widziałeś pan? — powtórzył głośniej p. Richard.
Inspektor szybko potrząsnął głową.
„To szkoda! szkoda!“ — rzekł zimno dyrektor.
„Szkoda, — bo właśnie mam zamiar zwolnić tych wszystkich którzy go nie widzieli, — objaśnił dyrektor. — Jeżeli jest wszędzie to trudno, żeby go urzędnicy moi nie widywali. A nie lubię, gdy nie wypełniają swoich obowiązków!“
P. Richard już nie zwracał uwagi na inspektora i zaczął mówić w sprawach administracyjnych z sekretarzem panem Remy, gdy po chwili weszła do kancelarji wprowadzona przez woźnego, pani Giry, bileterka, zajęta w jednym z domów niedaleko Opery, jako „concierge“.
„Jak się pani nazywasz? — zapytał ostro dyrektor.
„Pani Giry. Przecież mnie pan dyrektor zna dobrze. — Jestem matką małej Meg.
Słowa te wypowiedziane były z wielką pewnością siebie i powagą.
P. Richard zdawał się chwilę zastanawiać:
Nie znam, nie pamiętam — ale nie o to chodzi. Pani Giry, zawezwałem panią, byś mi zechciała powiedzieć, dlaczego wspólnie z inspektorem zawezwaliście pomocy do opróżnienia loży Nb 5?“
„Chciałam właśnie pomówić o tem z panem dyrektorem, — bo lękam się, żeby ta cała historja źle się nie skończyła. Tak, jak na początku było z p. p. Debienne i Poligny. — Nie chcieli także mnie słuchać.
„Nie pytam się o to pani. Proszę mi powiedzieć, co to się stało wczoraj wieczorem?
Pani Giry poczerwieniała z oburzenia. Jeszcze nikt w ten sposób do niej się nie odezwał. Wstała majestatycznie, poruszywszy piórami wielkiego buraczkowego kapelusza i zbierała się do odejścia, lecz po chwili zastanowienia powróciła od progu i rzekła przerywanym głosem:
— Stało się, że znowu niepokojono Upiora.
P. Richard miał minę człowieka, który lada chwila wpadnie w szał wściekłości. P. Moncharmin więc uznał za stosowne wmieszać się w tę sprawę. Zaczął z dobrodusznym uśmiechem indagować zacną matronę. Pani Giry utrzymywała, że oprócz gości, zachowujących się tak niespokojnie, był jeszcze ktoś inny w loży, ktoś niewidzialny, lecz którego głos dawał się słyszeć i fakt ten uznawała za zupełnie naturalny. Głos ten słyszała już wielokrotnie, a można jej było wierzyć, gdyż niekła — mała nigdy. A zresztą panowie dyrektorzy mogli zasięgnąć informacji o niej u p. p. Debienne i Poligny i u pana Izydora Saacka, któremu Upiór złamał nogę.
„Co mi tu pani opowiada, — przerwał elokwencję obrażonej matrony p. Moncharmin. — Upiór złamał nogę temu biednemu Izydorowi Saack?“
Pani Giry otworzyła szeroko oczy. Tyle nieświadomości zdumiewało ją. Należało przecież tych ludzi oświecić.
Pani Giry otworzyła szeroko oczy, w których malowało się zdziwienie wobec takiej nieświadomości. Postanowiła jednakże oświecić nieszczęsnych swych rozmówców. Rzecz miała miejsce za czasów p.p. Debienne i Poligny, tak samo w loży № 5 i również na przedstawieniu „Fausta“.
Mama Giry kaszlnęła dla wypróbowania głosu, szykując się jakby do odśpiewania całej partji Gounoda i rozpoczęła swe opowiadanie:
„A więc, moi panowie, było to tak. Tego wieczoru w pierwszym rzędzie siedzieli państwo Maniera, zamożni przemysłowcy z ulicy Magador, zaś poza panią Maniera siedział ich dobry przyjaciel p. Izydor Saack. Mefistofeles śpiewał właśnie (mama Giry również zanuciła): „Ty, która zdajesz się uśpioną“, a jednocześnie pan Maniera słyszy głos szepczący mu do prawego ucha (a żona siedziała na lewo): „Ach, ach! to chyba nie Julja wydaje się uśpioną!“ (A żona jego właśnie ma na imię Julja). Pan Maniera obrócił się na prawo, aby zobaczyć kto do niego mówi. Lecz nie było nikogo. Potarł ucho i pomyślał: „Chyba mi się śniło?“ Tymczasem Mefistofeles śpiewał dalej». Ale może ja nudzę panów dyrektorów?“
„Nie, nie! Niech pani mówi dalej.
„Panowie są bardzo uprzejmi! A więc Mefistofeles śpiewał dalej (pani Giry też podśpiewuje): „Katarzyno uwielbiana, czemu nie chcesz dać kochankowi, co cię błaga, swoich słodkich ust?“ A jednocześnie pan Maniera słyszy, również prawem uchem, ten sam głos: „No, no! Julja nie odmówiłaby pocałunku Izydorowi!“ Wówczas się odwraca, lecz tym razem w stronę swej żony i Izydora i widzi, jak ten, pochwyciwszy rękę jego żony, pokrywa ją pocałunkami ponad odchyloną rękawiczką. No i naturalnie, rozumieją panowie, że na tem się nie skończyło! Plask, plask! pan Maniera, który jest wysoki i silny, jak nieprzymierzając pan, panie Richard, uderzył parę razy w twarz p. Izydora, który szczupły był i słaby jak p. Moncharmin, bez jego obrazy. Skandal! Sala cała ryczała w niebogłosy! Zabijają! zabijają! policja.“ skończyło się na tem, że p. Izydor uciekł.
„A więc upiór nie złamał mu nogi, — zauważył p. Moncharmin złośliwie, urażony uwagą p. Giry, tyczącą się jego fizycznych zalet.
„Złamał mu, mój panie“, — odparła z godnością bileterka, której uwagi nie uszła intencja dyrektora.
Złamał mu ją zupełnie, na wielkich schodach, po których zbiegał za szybko!“
„Czy to upiór sam powtórzył pani słowa, szeptane do ucha p. Maniera“, — zapytał z komiczną powagą p. Moncharmin.
„Nie, panie! To sam p. Maniera“.
„Ale mówiliście już z Upiorem, moja dzielna kobieto?“
„Tak, jak mówię teraz z panem, mój dobry panie“.
„A co mówi do pani ten upiór?“
„Każę mi zawsze przynosić sobie stołeczek pod nogi“.
Ran Richard już nie mógł wytrzymać: spojrzał na Moncharmin’a i parsknął głośno śmiechem, Moncharmin spojrzał na sekretarza Remy i rwnież się roześmiał. Nie śmiał się tylko inspektor i blada z oburzenia pani Giry. Oczy jej miotały błyskawice wściekłości.
„Zamiast wyśmiewać się z upiora, — zawołała, — lepiej byście panowie uczynili, idąc w ślad p. Poligny, który sam się przekonał...“
„Przekonał o czem? — zapytał rozbawiony Moncharmin.
,,O upiorze! O jego istnieniu... Oh! posłuchajcie tylko panowie! Było to podczas przedstawienia „Żydówki“.
P. Poligny sam zajął lożę № 5. — Pani Krauss, która wtedy śpiewała, przyjęta została owacyjnie.
Otóż właśnie w chwili, gdy kończyła arję z drugiego aktu — panowie wiedzą — i gdy Leopold odpowiada jej „uciekajmy“, a Eleazar zatrzymuje ich, zauważyłam z głębi drugiej, pustej loży, jak p. Poligny zerwał się nagle blady jak śmierć i, sztywny jak z drzewa, szybko podążył ku wyjściu. Nie miałam nawet czasu zapytać go, dokąd idzie. Szedł, jak we śnie, jak w złym jakimś śnie i błądził po schodach, nie mogąc znaleźć głównych drzwi.
Pani Giry urwała i triumfująco spojrzała na obecnych, pewna wrażenia, jakie wywołała.
„Jednakże to wszystko nie wyjaśnia mi, dlaczego upiór żąda od pani stołeczka pod nogi“, — rzekł p. Moncharmin, kiwając głową.
„A więc od tego czasu — mówiła dalej p. Giry, — gdyż od tego wieczora, zostawiono upiora w spokoju p.p. Debienne i Poligny wydali rozkaz, żeby mu lożę zawsze oddawać do dyspozycji. Kiedy przychodził, żądał ode mnie stołeczka“.
Upiór, żądający stołeczka, to coś dziwnego, — mruknął p. Moncharmin. — Więc ten Upiór musi być kobietą.
„Nie, Upiór jest mężczyzną. Ma głos męski, bardzo dźwięczny głos męski. Przychodzi zazwyczaj do Opery w połowie pierwszego aktu i trzykrotnie uderza w drzwi loży. Gdy po raz pierwszy usłyszałem te uderzenia, zaciekawiona weszłam po chwili do loży, ale nie ujrzałam nikogol Nagle usłyszałam głos: „Pani Giry, proszę o stołeczek“. Stanęłam, jak wryta. „Niech się pani nie lęka, p. Giry, mówił dalej głos, to ja, „Upiór Opery“.
Patrzę w stronę, skąd głos dochodzi, ale nie widzę nic, tylko czuję, że Upiór siedzi na pierwszem krześle, pierwszego rzędu, na prawo“.
„Czy loża obok była zajętą?“ — zapytał p. Moncharmin.
„Nie, ani loża Nr. 7, ani Nr. 3 na lewo, nie były jeszcze zajęte. Przedstawienie dopiero się zaczynało.
„I cóż pani zrobiła?“.
„Przyniosłam stołeczek. Może być, że chciał stołeczka dla swojej pani, ale coprawda, to ja jej nigdy nie widziałam, ani nie słyszałam!... Przy końcu przedstawienia dawał mi zawsze suty napiwek, ale odkąd nie dają mu spokoju, odchodzi i nic mi nie zostawia.
„Ależ pozwól pani — przerwał p. Moncharmin — zechciej nam wytłumaczyć, w jaki sposób ten upiór wręcza ci napiwek?”.
„Zostawia go na stoliczku w loży. — Znajduję go tam wraz z programem, który mu daję. Niekiedy nawet znajduję kwiaty, a nawet raz, to znalazłam wachlarz“.
„Oh! oh! upiór posługuje się wachlarzem? I cóż pani z nim uczyniła?“.
„A cobym miała zrobić? Odniosłam mu go następnego dnia do loży“.
„Aha! Odniosła pani wachlarz, pani Giry? I cóż się z nim stało?“.
„Nie wiem. Prawdopodobnie Upiór go zabrał, bo na jego miejscu znalazłam pudełko z angielskimi cukierkami, które bardzo lubię“.
„No, dobrze, już dobrze, pani Giry. Może pani odejść“.
Krystyna Daaé, na skutek intryg, o których pomówimy później, nie święciła w operze dalszych triumfów po owem słynnem przedstawieniu galowem. Śpiewała jednakże parokrotnie z wielkiem powodzeniem w domach prywatnych, produkując się w najpiękniejszych partjach swego repertuaru. Krytyka wyrażała się o niej nadal z największym zachwytem. Jednakże, po ostatnim wieczorze u księżnej de Zurich, Krystyna odmówiła stanowczo wszelkim zaproszeniom, nie starając się nawet tłumaczyć ze swojego postępowania, działając jakgdyby pod wpływem jakiejś siły obcej i potężnej.
Wiedziała, że hrabia de Chagny, przez wzgląd na swego brata, gorąco ją popierał u nowych dyrektorów, napisała więc do niego, dziękując mu za dotychczasowe względy i prosząc, aby się nią więcej w tym kierunku nie zajmowano.
Jedni utrzymywali, że Krystyną powoduje wygórowana duma i zarozumiałość, drudzy odnajdowali w tem odsunięciu się od ludzi wrodzoną nieśmiałość i skromność dziewczyny. Nikt nie przypuścił nawet, że Krystyna działa pod uczuciem lęku.
Krystyna od owego niezapomnianego wieczoru, żyła jak we śnie, nie mogąc wyjść ze zdumienia, wylękniona poprostu triumfem, którego się spodziewać nie mogła. Opanował ją niepokój i lęk niewytłumaczony. „Nie poznaję siebie teraz, gdy śpiewam“, — mówiła.
Nie wychodziła prawie nigdzie i napróżno Raul de Chagny usiłował się z nią spotkać. W końcu zrozpaczony, napisał do niej, prosząc o pozwolenie złożenia jej wizyty. Po kilku dniach otrzymał odpowiedź tej treści:
„Nie zapomniałam wcale o małym chłopczyku, który wyłowił moją szarfę z morza. Piszę do pana dlatego, że dziś jeszcze wyjeżdżam do Perros, dokąd wzywa mnie święty obowiązek. Jutro przypada rocznica śmierci mojego biednego ojca, którego tak dobrze znałeś i który cię tak kochał. Pogrzebany on jest tam, ze swoimi skrzypcami na cmentarzu kościelnym, gdzie, będąc dziećmi, bawiliśmy się tak często, obok tej drogi, gdzie pożegnaliśmy się po raz ostatni.
Po przeczytaniu tej kartki Raul de Chagny ubrał się szybko, napisał kilka słów do brata, tłumacząc mu nagły swój wyjazd i pośpieszył na kolej, chcąc wyjechać z Paryża pierwszym pociągiem, idącym w stronę Perros. Jednakże było już zapóźno i Raul, zniecierpliwiony i zły, musiał czekać do następnego pociągu, odchodzącego dopiero wieczorem. Dień świtał, gdy wysiadł na stacji w Lannion. Pobiegł spiesznie do omnibusa odchodzącego do Perro i zaczął rozpytywać gorączkowo furmana. Dowiedział się, że w przeddzień wieczorem, młoda kobieta, wyglądająca na Paryżankę, wysiadła z pociągu i kazała się zawieźć do gospody pod „Zachodzącem słońcem“. Była to zapewne Krystyna. Przyjechała sama.
Rani na tę wiadomość odetchnął z uczuciem ulgi: będzie więc mógł z nią rozmówić się szczerze i swobodnie w tem miejscu, z którem tyle wiązało go wspomnień.
Chcąc wyjaśnić czem była Krystyna Daaé dla hrabiego Raula de Chagny — musimy na chwilę spojrzeć w przeszłość.
W małej wiosce, niedaleko Upsali, żył pewien wieśniak ze swoją rodziną. W dnie powszednie uprawiał on rolę, w niedzielę i święta śpiewał i grał w kościele. Wieśniak ten miał córeczkę którą, nim jeszcze nauczył czytać i pisać, zapoznał dokłanie z nutami. Ojciec Krystyny był bowiem wielkim muzykiem, sam o tem nie wiedząc. Grał na skrzypcach z mistrzostwem, które zjednało mu sławę w całej Skandynawji.
Po śmierci oddawna cierpiącej żony, grajek ten, który kochał tylko swoją córkę i skrzypki, sprzedał dom i ziemię i wyprowadził się do Upsali. Lecz tam znalazł tylko nędzę. Wtedy powrócił do wsi i chodził po jarmarkach okolicznych, grając wraz z córką. Raz na jarmarku w Limby usłyszał ich śpiewających prof. Valerius i zabrał ich ze sobą do Gothenburga. Utrzymywał on, że ojciec był pierwszym skrzypkiem na cały świat, a córka posiadała wybitne zdolności artystyczne.
Prof. Valerius zajął się nauką Krystyny Daaé, która w krótkim czasie poczyniła zadziwiające postępy. Wyjeżdżając na zawsze do Francji, prof. Valerius z żoną zabrali również starego Daaé z córką. Pani Valerius kochała Krystynę jak własne dziecko. Przybywszy do Paryża, stary skrzypek powoli zamierać zaczął, z tęsknoty za swoim krajem i wsią rodzinną. Godzinami całemi zamykał się z córką i ze swoimi skrzypkami w pokoju i grał, grał bez końca, niesłyszane jeszcze nigdy melodje.
Na lato cała rodzina wyjeżdżała do Bretanji nad morze do Perros i tam dopiero stary Daaé odzyskiwał cokolwiek sił i zdrowia.
Raz, stęskniony za dawnem, cygańskiem życiem, wyprosiwszy u pani Valerius pozwolenie, zabrał na dni kilka Krystynę i skrzypki, obchodząc wybrzeża i wioski. Wszędzie witano ich i słuchano radośnie. Noce spędzali, tak jak niegdyś, przytuleni do siebie na garstce słomy lub siana, odmawiając sobie lepszego noclegu i zrywając się ze świtem, by iść dalej.
Powszechny podziw i uwielbienie budził ten starzec z córką, oboje dostatnio ubrani, nie przyjmujący datków, idący od wsi do wsi z cudnemi melodjami.
Pewnego dnia, mały chłopczyk, po usłyszeniu cudnego głosu Krystyny, skłonił nauczycielkę do pójścia za muzykantami.
Postępując za nimi, doszli do opustoszałego wybrzeża, gdzie, z ukrycia, przysłuchiwali się grze artystów. Wicher dnia tego dął silnie i w pewnej chwili szarfa zdobiąca włosy dziewczęcia, porwana silniejszym podmuchem, znalazła się w spienionych falach morskich; lecz równocześnie do uszu Krystyny dobiegł dźwięczny młody głos:
„Niech się pani nie obawia! ja zaraz jej szarfę przyniosę!...
Zanim zaniepokojona nauczycielka zdołała mu przeszkodzić, mały chłopczyk zbiegł z wybrzeża i skoczył w ubraniu do morza.
Ukazał się po chwili, trzymając w zaciśniętej ręce zmoczoną szmatkę jedwabną, którą złożył na kolanach Krystyny.
Chłopcem tym był Raul de Chagny, zamieszkujący przez lato wraz z ciotką w Lannion. Dzieci widywały się potem codziennie. Na prośbę ciotki i za pośrednictwem profesora Valeriusa — stary Daaé zgodził się na udzielanie lekcyj na skrzypcach małemu Raulowi.
Niekiedy, wieczorem, po zachodzie słońca, stary muzyk szedł z dziećmi nad brzeg cichego, sennego morza i tam, usiadłszy na piasku, przyciszonym głosem, by nie spłoszyć duchów, które wywoływał, opowiadał im piękne, niekiedy tak straszne legendy północy.
Gdy przerywał, oczarowane dzieci prosiły: „Jeszcze.” Była jedna bajka, którą Krystyna powtarzać sobie kazała wielokrotnie, a która zaczynała się od słów:
„Mała Lotta myślała o wszystkiem i o niczem; jak ptak wiosenny igrała w złotych promieniach słońca, ustroiwszy jasne włosy w koronę z kwiatów. Dusza jej była tak jasna i przejrzysta, jak jej spojrzenie. Pieściła matkę i lalkę, dbała o swoje sukienki, czerwone buciki i skrzypce, ale nadewszystko lubiła, zasypiając, wsłuchiwać się w głos „Anioła muzyki”.
We wszystkich bajkach ojca Daaé występował zawsze „Anioł muzyki”. Na liczne i ciekawe zapytania dzieci, kim był ów duch tajemniczy, stary muzyk odpowiadał, że nie było prawdziwego artysty na świecie, któremuby się „Anioł muzyki” choć raz nie ukazał. Czasem zjawia się on jeszcze przy kołysce dziecka, tak, jak to było z małą Lottą z bajki, a niekiedy objawia się później, o wiele później. Jest on niewidzialny, ale daje się słyszeć duszom wybranym. W chwili najmniej oczekiwanej zjawia się i wówczas do uszu dochodzą melodje cudne, nieziemskie i głos jakiś śpiewa, którego nikt nie jest w stanie zapomnieć, jeśli go raz usłyszał. Osoby, nawiedzone przez Anioła, żyją jak we śnie, gorejąc dziwnym, wewnętrznym ogniem — a wokoło mówią o nich, że są genjuszami.
Mała Krystyna pytała się ojca, czy słyszał Anioła, ale stary Daaé głową wstrząsał smutno i odpowiadał:
„Ty, moje dziecko, usłyszysz go kiedyś. Gdy umrę i pójdę do nieba przyślę ci go — pamiętaj!”
Kiedy stary Daaé zgasł, jak lampa, w której zabrakło oliwy, a stało się to wkrótce po śmierci zacnego profesora Valeriusa — Krystyna, której jedyną opiekunką była teraz wdowa po profesorze — ukończyła z wielkiem powodzeniem konserwatorjum i debiutowała bardzo szczęśliwie w Operze. I tam dopiero po latach kilku spotkał ją Rani de Chagny.
Spotkanie to wywarło dziwnie wrażenie na młodym człowieku: W Krystynie Daaé, śpiewaczce, nie odnalazł szczerej i kochającej go towarzyszki lat dziecinnych. Młoda dziewczyna dziwnie spoważniała; nie zdawała się zwracać uwagi na to, co wokoło niej się działo, bezustannie zatopiona w marzeniu, które pochłaniało całą jej istotę. Czyniła wrażenie automatu, poruszanego zręczną ręką. Raul, oszołomiony jej pięknością, nie zbliżał się zbytnio, lękając się zostać odtrąconym na zawsze.
Był jednak zawsze obecnym w Operze ilekroć śpiewała, odprowadzał do garderoby, nie śmiejąc jej się narzucać, czatował za kulisami, by choć w przejściu pochwycić jej spojrzenie lub słówko.
Ku wielkiemu swojemu zdziwieniu, zauważył Raul w tym czasie, że talent Krystyny nie rozwijał się tak pomyślnie, jakby to po pierwszych próbach spodziewać się było można. W głosie młodej artystki przebijało się jakieś zniechęcenie, czy przymus. Aż dopiero owego głośnego wieczora nieporównany jej talent zajaśniał nagle w całej pełni, jakgdyby rozmyślnie przez dłuższy czas ukrywany, by tem silniejsze wywrzeć wrażenie.
W ten to niezapomniany wieczór usłyszał za drzwiami jej garderoby wymówione rozkazującym głosem słowa:
„Musisz mnie kochać” — a przecież nikogo w pokoju nie było...
Dlaczego uśmiechała się, gdy jej powiedział: „Jestem tym chłopczykiem co wyłowił niegdyś twoją szarfę z morza....”
Czy może go nie poznała? A więc dlaczego napisała do niego? Raul dojeżdżając do Perros, po raz setny może przeżywał te wspomnienia.
Zatrzymała się w gospodzie pod „Zachodzącem słońcem” — myślał Raul. — Za chwilę ją zobaczy! Co powie, gdy go niespodziewanie ujrzy przed sobą?
Raul z bijącem niespokojnie sercem wchodził do gospody matki Tricard. Poznała go i zapytała natychmiast, co go tu sprowadza. Raul zmieszał się i zaledwie mógł wyksztusić, iż przybył do Lannion za interesami, a będąc tak blisko Perros, gdzie przeżył tyle przyjemnych chwil, nie mógł się oprzeć chęci ujrzenia raz jeszcze tych stron.
W chwili, gdy to mówił, drzwi otworzyły się zwolna i na progu pokoju stanęła Krystyna. Uśmiechnięta jej twarz nie zdradzała najmniejszego zdziwienia. Długą chwilę patrzyli na siebie bez słowa.
Matka Tricard spojrzała na nich z pobłażliwym uśmiechem i wyszła.
„Miałam przeczucie, że pana tu zobaczę, — odezwała się w końcu Krystyna. — Byłam na mszy w kaplicy i tam zapowiedziano mi twój przyjazd”.
„Kto ci to powiedział, Krystyno?
„Mój biedny, zmarły ojciec”.
W pokoju zaległo milczenie, przerwane po chwili przez Raula.
„Czy powiedział ci także ojciec, Krystyno, że kocham cię i bez ciebie żyć nie mogę?”
Dziewczyna zarumieniła się i odwróciła głowę. Odparła drżącym głosem:
„Jesteś szalony, Ranki! Nie poto cię wezwałam, aby słuchać podobnych rzeczy!”
I wybuchnęła przymuszonym śmiechem, jakby dla odzyskania pewności siebie.
„Nie śmiej się, Krystyno, mówię poważnie. Wiedziałaś, że nie pozostanę obojętnym na twe wezwanie i pospieszę czemprędzej do Perros. Jakże mogłaś tak sądzić, jeśli nie przypuszczałaś, że cię kocham?”
„Myślałam, że przypomną ci się czasy naszego dzieciństwa, z którymi tak ściśle wiąże się postać mego ojca... zresztą, nie wiem... może to niedobrze, że pisałam... nagłe twoje zjawienie się w mojej garderobie przeniosło mnie daleko, daleko w przeszłość i napisałam do ciebie, jako mała dziewczynka, którą byłam niegdyś, a która poczułaby się szczęśliwą, mogąc ujrzeć, w chwili smutku i samotności, swego małego towarzysza...”
W zachowaniu Krystyny baczne oko Raula, odnalazło ton jakiś obcy i nienaturalny. Czuł jednak, że była dla niego życzliwą i dobrą, lecz w tej życzliwości było wiele smutku, który drażnił go i niepokoił.
„Krystyno! odpowiedz mi szczerze, — rzekł stłumionym ze wzruszenia głosem, — dlaczego wtedy, w garderobie twojej, na moje przypomnienie o szarfie, wyłowionej z morza, zaśmiałaś się tak dziwnie, tak, jakgdyby nie chcąc mnie zrozumieć? Dlaczego nie odpowiadasz mi teraz? dlaczego milczysz, tak jak wtedy milczałaś, Krystyno!?”
Głos Raula stał się przy ostatnich słowach dziwnie ostry i surowy.
„Nie chcesz odpowiedzieć, to ja za ciebie odpowiem, — mówił dalej — bo u ciebie w pokoju był mężczyzna, przed którym chciałaś ukryć, że poza nim zajmować się możesz kim innym jeszcze!”
„Co? co to znaczy Raulu? Nie rozumiem ciebie!...
„To znaczy, że pragnąc pozostać z tym człowiekiem sam na sam, mnie wyprosiłaś za drzwi!“
„Ależ ja naprawdę nie wiem o kim ty mówisz?“
„O tym, do którego powiedziałaś: „śpiewam tylko dla ciebie! w śpiewie oddałam ci duszę i czuję, że zamieram“.
„Więc podsłuchiwałeś pode drzwiami?“ — zawołała Krystyna, chwytając Raula za ramię z niespodziewaną siłą.
„Tak! bo kocham cię... i słyszałem wszystko“...
„Co słyszałeś?“ — zapytała młoda dziewczyna z niezwykłym spokojem, puszczając ramię towarzysza.
„On ci powiedział: „Ty musisz mnie kochać“, Usłyszawszy te słowa, Krystyna zbladła nagle, powieki jej zadrżały, zatrzęsła się i zdawała się bliską omdlenia.
„Mów, mów jeszcze co słyszałeś“!... — wyszeptała z trudem, odtrącając ku sobie wyciągniętą rękę Raula. Młody człowiek spojrzał na nią zdumiony, nie pojmując nagłego jej wzruszenia.
„Mówże! słyszysz! mów! — nagliła Krystyna. — Czy nie widzisz, że tracę już siły!...
„Słyszałem jeszcze jego odpowiedź: „dusza twoja piękna jest, moje dziecko i za dar ten dzięki ci składam. Żaden monarcha takiego skarbu nie otrzymał w darze!.. Aniołowie płakali dziś wieczorem“!
Krystyna z zapartym oddechem, przytrzymując ręką bijące gorączkowo serce, uporczywie wpatrywała się w twarz Raula. Wzrok jej wyrażał taką boleść, że młody człowiek uczuł dreszcz lekko przebiegający mu przez ciało. Po chwili dwie duże błyszczące łzy potoczyły się zwolna po zmienionej twarzy dziewczyny.
„Krystyno! przez litość! ty ukrywasz coś przede mną“! — zawołał zrozpaczony Raul, i chciał ją uchwycić za rękę, lecz zręcznie wyrwała mu się i bez słowa, jak szalona, wybiegła z pokoju.
Raul, po zniknięciu młodej dziewczyny, czynił sobie wyrzuty, bo zły był na siebie, że się tak dał unieść zazdrości. W głębi duszy wierzył w szczerość i prawą naturę Krystyny — jednakże jej nagła ucieczka i milczenie świadczyły, że ukrywa przed nim jakąś tajemnicę.
Smutny i zniechęcony wyszedł, kierując się bezwiednie ku cmentarzowi otaczającemu kościół. Długą chwilę błądził pomiędzy nagrobkami odczytując napisy. Nagle grób jeden zwrócił szczególną jego uwagę. Okryty był cały wielkiemi ponsowemi różami, zwieszającemi się z krzyża, aż na ziemię pokrytą grubą warstwą śniegu.
Był to jakgdyby promyk życia, wpadający tam, gdzie jedynie śmierć niepodzielnie królowała. Czuć ją tu było wszędzie, na każdem miejscu, bo nawet ziemia wyrzucała ze swojego wnętrza stosy spróchniałych kości i czaszek. Leżały one poza cienką siatką drucianą pod murem kościelnym, nagromadzone, spiętrzone, tworzące jeden straszny nagrobek.
Nastrój tu panujący niemile usposobił Raula; wyszedł z cmentarza i usiadł na wzgórzu, rozciągającem się nad morzem. Wiatr ostry hulał po wybrzeżu, jakgdyby uganiając się za ostatnimi, zamierającymi już blaskami dnia. Nagle wiatr przycichł, a nad morzem zawisł szary mrok. Noc zapadała, otaczając Raula zimnymi cieniami. Młody człowiek jednak nie czuł chłodu. Myśl jego cała pochłonięta była przeszłością. Ileż to razy i o tej samej wieczornej porze siedział tu, na tym cichym, opustoszałym wzgórku z Krystyną, razem oczekując ukazania się księżyca.
Zapatrzony w morze Raul uśmiechnął się smutno. Nagle zadrżał. Cień jakiś, wyrosły niewiadomo skąd, cień ludzki, cichy i smukły, stanął tuż obok niego.
„Czy oczekujesz na wschód księżyca“? — zapytał dobrze mu znany głos.
Była to Krystyna.
Zerwał się i chciał coś mówić, ale młoda dziewczyna ruchem ręki nakazała mu milczenie.
„Posłuchaj mnie Raulu. Chcę ci powiedzieć coś bardzo ważnego“.
Głos jej drżał silnie.
„Czy przypominasz sobie legendę o „Aniele muzyki,“ — mówiła dalej. Tu na tem miejscu usłyszałam ją poraz pierwszy od ojca. Powiedział mi: „Gdy umrę, przyślę ci go moje dziecko!“ A więc Raulu, ojciec dotrzymał obietnicy...“
„Masz słuszność Krystyno — odrzekł poważnie młody człowiek, w przekonaniu, że młoda dziewczyna w umyśle swoim łączy wspomnienie ojca z triumfem niezapomnianego przez nich oboje wieczoru w operze. Krystyna ze zdziw
ieniem przyjęła spokojną odpowiedź przyjaciela.
„Jak ty to pojmujesz Raulu?“ — zapytała, pochylając się nieco nad młodym człowiekiem.
„Pojmuję to w ten sposób, — odrzekł, — że żadna istota ludzka nie byłaby w stanie zaśpiewać tak, jak wówczas ty, gdyby nie było to za sprawą nadnaturalnego jakiegoś natchnienia. Żaden profesor nie nauczy tego. Możesz więc śmiało mówić, Krystyno, że słyszałaś Anioła muzyki.
„Tak, — odpowiedziała uroczyście — w mojej garderobie. Przychodzi tam codziennie dawać mi lekcje.
Dźwięk jej głosu był tak niezwykły i przenikliwy, że Raul spojrzał na nią z niepokojem, z jakim się spogląda na umysłowo chorą istotę, wierzącą niezachwianie w jakieś szalone majaki.
„W twojej garderobie...“ — powtórzył jak echo.
„Tak... w mojej garderobie i nie tylko ja sama słyszałam go...“
„A któż go jeszcze słyszał, Krystyno?“
„Ty, mój przyjacielu.“
„Ja! Ja słyszałem Anioła muzyki?“
„Tak, tego wieczoru, podsłuchiwałeś pod drzwiami mojego pokoju. To on mi mówił: „Musisz mnie kochać“. Ale sądziłam, że sama tylko go słyszę. Niech cię więc nie dziwi moje wzruszenie, wywołane wiadomością, że i ciebie doszły te słowa“.
Raul parsknął śmiechem. Krystyna, urażona, zwróciła się do niego, a w oczach jej, zwykle tak łagodnych, błyszczał gniew niepohamowany.
„Z czego się śmiejesz? — zapytała. — Zapewne sądzisz, że to był głos mężczyzny?“
„A gdyby“... — odparł Raul, czując w głowie zamęt.
„I ty to mówisz, Raulu? Ty, dawny mój towarzysz i przyjaciel ojca? więc co ty sobie wyobrażasz? Jestem uczciwą dziewczyną, panie hrabio de Chagny, i nie zamykam się z mężczyznami w garderobie. Gdybyś pan otworzył drzwi, byłbyś się przekonał, że nie było tam nikogo!“
„To prawda! Po twojem odejściu, Krystyno, nie znalazłem w pokoju nikogo“.
„A więc?“
„A więc, sądzę, że z ciebie ktoś żartuje.“
Jęk cichy wybiegł z piersi młodej śpiewaczki. Przez chwilę błędnemi oczami wpatrywała się w towarzysza, poczem nagle uciekła. Raul powrócił do oberży zniechęcony i smutny. Powiedziano mu, że Krystyna udała się do swojego pokoju i oznajmiła, że nie zejdzie do obiadu.
Posiliwszy się naprędce, Raul poszedł na górę do swojej sypialni i położył się. Lecz sen dalekim był od niego, wziął więc książkę i czytał.
Pokój Krystyny znajdował się obok. Raul nadsłuchiwał, ale żaden szmer nie dochodził z za ściany. Co mogła robić Krystyna? Czy spała? Czy też zatopiona w myślach, czuwała jak on!?
Godziny upływały powoli; mogła być godzina wpół do dwunastej, gdy Raula dobiegł szelest kroków, dochodzący z poza ściany. Zerwał się z łóżka i, nie zastanawiając się dlaczego to robi, zaczął się szybko ubierać, przygotowany na wszystko. Czego właściwie spodziewał się i naco oczekiwał? Nie mógłby w tej chwili nawet przed samym sobą zdać z tego sprawy. Serce jego uderzyło silnie, gdy dosłyszał drzwi od pokoju Krystyny otwierające się ostrożnie. Gdzie i poco o tak spóźnionej porze mogła iść młoda dziewczyna?
Raul uchylił drzwi i dojrzał przy blasku księżyca, oświetlającym korytarze, Krystynę, przekradającą się ku schodom.
Skoczył naprzód i przechylił się przez poręcz, nadsłuchując. W ciszy zalegającej gospodę dobiegły go słowa: „Tylko niech pani nie zgubi klucza!“ Ktoś otwierał drzwi od ulicy i zamknął je, poczem zapanował spokój.
Raul powrócił szybko do pokoju i wyjrzał oknem.
Na pustem wybrzeżu dojrzał poruszającą się szybko wysmukłą, białą sylwetkę Krystyny.
Raul bez zastanowienia wydostał się na drzewo, znajdujące się tuż pod oknem, i zsunął się na dół.
Nazajutrz rano, znaleziono go nawpół zmarzniętego, leżącego na stopniach ołtarza kościółka w Perros i przyniesiono ku wielkiemu przerażeniu właścicielki do gospody.
Położono go na łóżku, a gospodyni pobiegła uprzedzić Krystynę o wypadku. Pomagając sobie wzajemnie, obie kobiety wkrótce zdołały Raula przywrócić do przytomności.
Co mogło się wydarzyć w tę noc tajemniczą w maleńkim kościółku w Perros i co było przyczyną zemdlenia młodego hrabiego?
W kilka tygodni później, gdy dramat rozegrany w operze zwrócił uwagę władz publicznych, komisarz policji p. Milfroid miał sposobność zapytać o to młodego hrabiego.
Oto autentyczny ustęp z protokółu:
Pytanie. — Czy panna Daaé widziała pana, wychodzącego z pokoju niezwykłą drogą, przez pana obraną?
Odpowiedź. — Nie panie komisarzu, nie. Choć szedłem za nią, nie starając się tłumić odgłosu kroków. Chciałem, żeby się odwróciła i poznała mnie, bo zdawałem sobie dobrze sprawę, że grałem w owej chwili brzydką rolę szpiega. Ale Krystyna nie wiedziała nic o mojej obecności. Opuściła wybrzeże i skierowała się na ścieżkę prowadzącą do kościoła. Właśnie na wieży biła godzina trzy kwadranse na dwunastą. Na odgłos tego dźwięku Krystyna drgnęła i zaczęła biedź do drzwi cmentarza.
P. — Czy drzwi cmentarza były otwarte?
O. — Tak, i wydało mi się to niezwykłem, choć ten szczegół nie dziwił wcale panny Daaé.
P. — Czy był kto na cmentarzu?
O. — Nie widziałem nikogo, a gdyby ktoś był, musiałbym go widzieć. Księżyc świecił jasno, a od śniegu padał blask niezwykły.
P. — Czy nie można się było ukryć za grobowcami?
O. — Nie, panie komisarzu. Są to wszystko niewielkie ubogie kamienie, niewidoczne prawie pod śniegiem. Od kościoła padał blask nadzwyczajny. Nigdy jeszcze nie widziałem tak olśniewającego nocnego światła. Było to bardzo piękne ale i niepokojące.
P. — Czy pan jest zabobonny, panie hrabio?
O. — Nie panie, bynajmniej.
P. — A w jakim stanie umysłu znajdował się pan wtedy?
O. — Byłem zupełnie trzeźwy i spokojny; Zapewne nagła nocna wycieczka p. Daaé poruszyła mnie w pierwszej chwili, ale gdy zobaczyłem ją zdążającą na cmentarz, uspokoiłem się, przekonany, że spełnia jakiś ślub przy grobie ojca i nie widziałem w tem nic nadzwyczajnego. — Zdziwiony tylko byłem jej brakiem uwagi, bo śnieg dość głośno skrzypiał pod mojemi nogami. Widocznie jednak była bardzo przejęta celem tej pielgrzymki. Postanowiłem nie przeszkadzać jej i trzymałem się o kilka kroków w tyle. Krystyna podeszła do grobu ojca i uklękła. Wybiła północ. Jeszcze nie przebrzmiały w ciszy dźwięki zegara, gdy spostrzegłem, że Krystyna uniosła głowę do góry, wzrok jej uporczywie wpatrywał się w coś niedostrzegalnego dla mnie, a ramiona łagodnym ruchem wyciągały się przed siebie.
Najwidoczniej wpadała w stan ekstazy. Napróżno szukałem przyczyny tego stanu, gdy nagle i mnie przebiegł od stóp do głowy dreszcz zgrozy i lęku i uczułem, że całą moją istotę porywa rozkoszne, upajające uczucie tęsknoty ku jakiejś istocie „Niewidzialnej“, której obecność czułem niedaleko siebie. Ten ktoś niewidzialny grał na skrzypcach! I jak grał! Takiej muzyki nie usłyszę już nigdy! Jednakże dla nas ona obcą nie była, bośmy ją słyszeli już w pierwszych latach naszego dzieciństwa, choć może nigdy skrzypki starego muzyka Daaé podobnie cudownych tonów nie wydały z siebie. Oh, jakże pamiętałem tę boską melodję! Niewidzialny skrzypek grał to, co zwykle ojciec Daaé grywał w chwilach wielkiego smutku i boleści: „Zmartwychwstanie Łazarza“.
Wpadłem w taki stan ekstazy duchowej, że nie zdziwiłbym się widokiem starego skrzypka pojawiającego się ze swym ukochanym instrumentem w ręku z pod zaśnieżonego kamienia grobowca! Ale muzyka ucichła, a ja powróciłem do przytomności i zaraz usłyszałem szelest od strony kostnicy.
P. — Ah! Ah! a więc był jakiś szelest od strony kostnicy?
O. — Tak!
P. — I nie przyszło panu na myśl, że właśnie w tej kostnicy ukryć się mógł ów śpiewak tajemniczy?
O. — Byłem tak przejęty tą myślą, że zapomniałem nawet pośpieszyć za panną Daaé, która spokojnie podeszła ku bramie cmentarnej. Nie ruszałem się z miejsca, trzymając oczy utkwione w kostnicę, pragnąc wykryć prawdę, za jaką bądź cenę.
„O — Oh! stało się to tak nagle... W pewnej chwili trupia czaszka potoczyła się do moich nóg, potem druga... trzecia... ktoś najwidoczniej poruszył ten stos kości, tak starannie ułożony. Potem cień jakiś nagle przesunął się po silnie oświetlonej ścianie zakrystji. Skoczyłem w tę stronę. Cień już popchnąwszy drzwi wchodził do kościoła! Ubrany był w długi, ciemny płaszcz. Dobiegłem i uchwyciłem za kraj płaszcza. W tej chwili staliśmy obaj, cień i ja, przed głównym ołtarzem, a promienie księżyca przez witraże wpadały wprost na nas. Przytrzymany silnie za płaszcz, cień zwrócił się ku mnie i w jednej chwili ujrzałem, tak jak teraz widzę pana, przerażającą trupią głowę i oczy o fosforycznym blasku, wpatrzone we mnie z nienawiścią i groźbą. Na ten widok siły mnie opuściły i straciłem przytomność, którą odzyskałem dopiero w pokoiku moim w gospodzie pod „Zachodzącem słońcem“.
Opuściliśmy pp. Richard i Moncharmin, w chwili gdy ci postanowili zwiedzić lożę № 5.
Przeszedłszy wielkie schody, prowadzące od kancelarji administracji do kulis i sceny, dostali się przez scenę na główną salę, poczem wąskiem przejściem obok pierwszych rzędów foteli i doszli do loży zaczarowanej.
W teatrze panował półmrok i zupełny spokój.
Była to godzina, w której maszyniści i służba teatralna wychodzą na krótki wypoczynek. Na scenie widać było porzucone dekoracje, stara, do połowy rozebrana wieża leżała na ostatnim planie oświetlona fantastycznem, niebieskawem światłem jedynej lampki, pokryte szarem płótnem krzesła i fotele w oświetleniu tem przybierały widmowe, niepokojące kształty, przypominając chwilami spienione bałwany, uderzające o smukłe wyłaniające się ż mroku marmurowe kolumny amfiteatru.
Pp. Richard i Moncharmin stanęli z lewej strony pod kolumnami i wpatrzyli się w lożę № 5.
Niepokój malował się na ich twarzach.
Oto co pisze o owej chwili p. Moncharmin w swoich pamiętnikach:
„Wyznaję, że byłem trochę wzruszony; przypuszczam, że nagłe, niepokojące opowieści o upiorze od dnia naszego zainstalowania się w gmachu Opery, nie pozostały bez skutku i potrafiły nakoniec naruszyć równowagę mojego umysłu i wyobraźni; a może półmrok, panujący na sali i nadający najzwyczajniejszej rzeczy niesamowity wygląd, podziałał na moje nerwy do tego stopnia, że stałem się ofiarą halucynacji? bo nagle w loży № 5 ujrzałem, a jestem pewnym, że i Richard to widział, przesuwający się zwolna cień. Richard, nic nie mówiąc, ujął mnie za rękę. Staliśmy tak kilka minut w milczeniu, wpatrzeni w lożę. Cień znikł. Wyszliśmy natychmiast z widowni i na korytarzu poczęliśmy dzielić się spostrzeżeniami.
Według mojego przekonania cień miał trupią głowę, o świecących oczach, według Richarda zaś cień był podobny do naszej bileterki pani Giry. Spostrzegliśmy więc, że daliśmy się sami oszukać rozbujałej naszej wyobraźni i czemprędzej, śmiejąc się, pobiegliśmy korytarzem do loży № 5.
Była pusta“.
P. p. Moncharmin i Richard, żartując z siebie wzajemnie, zaczęli robić poszukiwania, zaglądając pod fotele, zdejmując pokrowce, lustra ze ścian, lecz nie znaleźli nic godnego uwagi.
Loża № 5 była zupełnie podobną do innych. Miała takie same fotele, pokryte pensowym aksamitem, takie same lustra w złoconych ramach, taki sam wałek z aksamitu, służący do oparcia ręki. „Najoczywiściej ktoś kpi sobie z nas“, — zawołał p. Richard, wychodząc.
Lecz w sobotę rano, po przybyciu do biura, obaj dyrektorowie znaleźli dwa jednakowe listy od „Upiora Opery“ brzmiące, jak następuje:
„Drogi Dyrektorze! Jeśli zależy panu jeszcze na spokoju — oto są moje ostateczne warunki:
1) Natychmiastowy zwrot mej loży do mego wyłącznego rozporządzenia.
2} Rolę Małgorzaty odtworzy dziś wieczorem Krystyna Daaé. Carlotta będzie dzisiaj niedysponowana.
3) Wymagam bezwarunkowo aby pani Giry, bileterka, objęła natychmiast poprzednie swe funkcje.
4) Proszę mnie zawiadomić listownie, za pośrednictwem pani Giry, czy przyjmują Panowie, podobnie jak ich poprzednicy, warunki moje, wyszczególnione w przepisach dyrekcyjnych, a dotyczące mej należności miesięcznej. Sposób przekazania pieniędzy zakomunikuję Panom później.
W przeciwnym razie — dzisiejsze przedstawienie „Fausta“ odbędzie się w sali „Uraczonej“.
Dobrej głowie dość na słowie!
P. Richard nie zdołał jeszcze ochłonąć po przeczytaniu tego listu, gdy do kancelarji wszedł administrator.
„Lachenal pragnie pomówić z jednym z panów dyrektorów. Ma coś ważnego do oznajmienia, bo wydaje się być bardzo wzruszonym“.
„Któż to jest Lachenal?“ — zapytał Richard.
„Pierwszy masztalerz Opery“.
„Nasz pierwszy masztalerz?“
„Tak, panie dyrektorze. Mamy w Operze kilku masztalerzy, a jednym z nich jest Lachenal, który jest przytem głównym nadzorcą stajni“.
„Więc mamy stajnię w Operze?! A ja o tem nic nie wiedziałem. I gdzież się znajduje?“
„W podziemiach od strony Rotonde. Mamy tam 12 koni“.
„Dwanaście koni! Wielki Boże! i naco to!?“
„Ależ potrzebne są do „Żydówki“, „Proroka“ i t. p. To muszą być konie ujeżdżone i obeznane z deskami sceny. Masztalerze ujeżdżają je pod dozorem pana Lachenal“.
„Bardzo dobrze, ale czego chce od nas pan Lachenal?“
„Nie wiem. Nie widziałem go nigdy w takim stanie“.
„Każ go pan wprowadzić“. Po chwili wszedł p. Lachenal. Był blady i trzcinką, trzymaną w ręce, nerwowo uderzał po wysokich cholewach butów.
„Panie dyrektorze! — rzekł zaraz na wstępie — przychodzę z prośbą, abyś kazał rozpędzić całą służbę stajenną!“
„Jakto? chcesz pan wyrzucić wszystkich masztalerzy? Iluż ich pan. ma?“
„Sześciu!“
„Sześciu! Stanowczo za dużo...“
„Są to posady — przerwał administrator — które zostały stworzone i obsadzone przez pod — sekretarjat sztuk pięknych. Są one zajęte przez protegowanych rządu i ośmielam się zwrócić uwagę...“
„Rząd! Kpię sobie z niego, — zawołał p. Richard. — Czterech masztalerzy wystarczy zupełnie do 12 koni“.
„Jedenastu — poprawił pan Lachenal. — Było ich dwanaście, dopóki nie ukradziono nam Cezara“.
„Ukradziono nam Cezara?!! — zawołał administrator. — „Cezara! Białego konia z „Proroka!?“.
„Tak! Tak! Właśnie Cezara! Byłem 10 lat w stajniach Franconiego, ale takiego drugiego nie spotkałem jeszcze“.
„I jakże się to stało?“.
„Nie wiem i nikt nic nie wie i dlatego właśnie przyszedłem prosić...“
„I cóż mówią masztalerze?“
„Same głupstwa... Jedni oskarżają statystów, drudzy stróża nocnego...“
„Stróża! Ręczę za niego, jak za siebie samego!“ — zawołał administrator.
„Ależ przecie pan Lachenal — rzekł Richard — musi mieć pewne podejrzenia...“
„A więc tak! Mam je! I to jest głębokie moje przekonanie! To jest sprawka Upiora Opery“.
Pan Richard podskoczył na stołku.
„I pan także! I pan także!“
„Jakto? I ja także! Nie rozumiem pana dyrektora. Twierdzenie moje opieram na tem, co widziałem“.
„I cóż takiego widziałeś pan, panie Lachenal?“
„Widziałem tak, jak teraz widzę pana dyrektora przed sobą, cień jakiś, dosiadający białego konia, który był zupełnie podobny do naszego Cezara“.
„I nie pobiegłeś pan za tym cieniem i białym koniem?“
„Pobiegłem i wołałem, panie dyrektorze, ale oba w zadziwiający jakiś sposób znikły w ciemnym korytarzu“.
Pan Richard powstał.
„Dobrze, panie Lachenal, — rzekł — możesz pan odejść. Sprawę upiora niezwłocznie oddam policji“.
„1 wyrzuci pan dyrektor moich masztalerzy?“
„Ma się rozumieć“.
Pan Lachenal skłonił się i wyszedł.
Zaledwie drzwi się za nim zamknęły, gdy do pokoju wpadła pani Giry, trzymając list w ręce.
„Przepraszam najmocniej pana dyrektora, — zaczęła mówić wzburzona, — ale otrzymałam dziś rano list od Upiora Opery; kazał mi niezwłocznie udać się do pana dyrektora, bo podobno mam otrzymać pewne zlecenie...“
Pani Giry urwała. Spojrzała na pana Richarda i przeraziła się bardzo, bo pan Richard w tej chwili wyglądał tak, jakgdyby miał zaraz pęknąć.
Wściekłość, jaka go nurtowała, ujawniała się nazewnątrz nienaturalnym błyskiem oczu, biegających niespokojnie w czerwonej, rozognionej twarzy. — Pan Richard milczał, bo głosu z siebie wydobyć nie mógł. Ale nagle poruszył się. Lewa jego ręka pochwyciła trzęsącą się postać pani Giry i zmusiła ją do półobrotu tak szybko i tak nieoczekiwanie, że zacna ta niewiasta wydała z siebie okrzyk najwyższej zgrozy, a tymczasem prawa noga pana dyrektora spoczęła wcale niedwuznacznie na tylnym brycie taftowej spódnicy, która nigdy jeszcze zapewne tak obraźliwego dotknięcia nie odczuła.
I stało się to tak nagle, że pani Giry oprzytomniała dopiero na korytarzu.
Tutaj dopiero zorjentowała się w sytuacji i napełniła cały gmach Opery krzykami tak przerażającymi iż trzeba było pomocy trzech maszynistów, by ją cokolwiek uspokoić, a dwóch policjantów, by ją wyprowadzić na ulicę.
Prawie o tej samej porze Carlotta, która mieszkała przy ulicy św. Honorjusza, czytała, przyniesioną jej przez pannę służącą, pocztę poranną. Pomiędzy listami znalazła list anonimowy, zawierający te słowa:
„Strzeż się pani! Jeżeli ośmielisz się śpiewać dziś wieczorem, może cię spotkać nieszczęście. Nieszczęście to będzie dla ciebie straszniejsze od śmierci".
Groźba ta skreślona była czerwonym atramentem, pismem drżącem, niewyraźnem.
Przeczytawszy ten list, Carlotta straciła apetyt na cały dzień. Odsunęła tacę ze śniadaniem, usiadła na łóżku i zamyśliła się głęboko. Nie był to pierwszy list tego rodzaju, jaki otrzymywała, ale żaden z nich nie był tak tajemniczy i groźny.
Carlotta, czując się ofiarą zazdrości, którą wzbudzała dokoła siebie, chętnie opowiadała o ukrytym wrogu, czyhającym na jej zgubę, o szkodliwych podstępach nieżyczliwych koleżanek, a w gruncie rzeczy ona to prowadziła skrytą i podstępną walkę przeciw Krystynie Daaé, której triumfu i powodzenia przeboleć nie mogła.
Gdy doniesiono jej o niebywałym entuzjazmie publiczności na przedstawieniu „Fausta", zapomniała o lekkiej niedyspozycji swojej, a właściwie o nagłej urazie do nowych dyrektorów i czemprędzej zjawiła się w kancelarji dyrekcyjnej, czyniąc co tylko w jej mocy, by osłabić powodzenie rywalki, posługując się wpływami znanych osobistości dziennikarzy.
Carlotta była złą kobietą. Niedosyć jej było intryg zakulisowych, szkodzących dobrej sławie Krystyny, jako kobiecie i artystce, jeszcze w sposób najbrutalniejszy napadała ją w garderobie, obsypując obelgami i wyrzutami.
Przeczytawszy raz jeszcze list anonimowy, śpiewaczka wstała i zaczęła się ubierać.
„Zobaczymy, która z nas zwycięży”, — szeptała groźnie.
Pierwszą rzeczą, jaką zauważyła, wyjrzawszy oknem, był kondukt pogrzebowy. To ją do reszty rozstroiło i potwierdziło przekonanie, że tym razem grozi jej rzeczywiste niebezpieczeństwo.
Jednakże oznajmiła sekretarzowi, przysłanemu przez dyrektorów z zapytaniem o stan jej zdrowia, iż śpiewać będzie wieczorem partję „Małgorzaty“ nawet gdyby była konająca.
O godzinie piątej odebrała drugi list anonimowy, który był jeszcze treściwszy.
„Jesteś pani przeziębioną, — pisał tajemniczy autor, — najrozsądniej więc byłoby pozostać w domu“.
Carlotta roześmiała się i wzruszyła ramionami, poczem usiadła i rozpisała kilka listów do przyjaciół swoich i wielbicieli, prosząc o konieczne przybycie do Opery na wieczorne przedstawienie. Czuła się bezpieczniejszą pod ich opieką.
Nadszedł wieczór.
W Operze wszystko miało wygląd zwykły i normalny. Jedynie obecność p. p. Richard i Moncharmin w loży Nr. 5 była dla Carlotty nieoczekiwaną i niepokojącą. Przypuszczała jednak, że dyrektorowie, również jak ona uprzedzeni, przybyli by obecnością swoją zapobiec skandalowi, uplanowanemu przez zwolenników Krystyny Daaé.
P. Richard siedział w pierwszym rzędzie po prawej stronie, na fotelu zajmowanym zwykle przez Upiora, zajęty wesołą rozmową ze swym towarzyszem, panem Moncharmin.
„No, powiedz, słyszałeś już głos naszego tajemniczego gościa?“ — pytał żartobliwie.
„Poczekaj! trochę cierpliwości! — odpowiedział w tym samym tonie p. Moncharmin. — Przedstawienie zaledwie się rozpoczęło, a wiesz, że upiór lubi się spóźniać“.
Pierwszy akt przeszedł bez żadnego wypadku.
Carlotta nie śpiewała w tym akcie.
„Sala, jak na „urzeczoną“ jest dosyć zapełniona, — zauważył p. Richard, śmiejąc się i zwrócił uwagę towarzysza na grubą, o bardzo pospolitym wyglądzie kobiecinę, siedzącą na środku sali, w towarzystwie dwóch sztywnych, czarno ubranych jegomościów.
„Co to za towarzystwo?“ — zapytał Moncharmin.
„To moja stróżka ze swoim mężem i bratem“.
„Dałeś im bilety?“
„Dałem. Stróżka moja nigdy nie była w operze, a że odtąd ona co wieczór zajmować się będzie lokowaniem publiczności w lożach, chciałem ją raz jeden posadzić na honorowem miejscu“.
„To jest następczyni p. Giry?
„Tak jest.“
„A wiesz ty, że p. Giry zamierza wnieść skargę na ciebie?“
„Na mnie? I przed kim to? przed upiorem?“
Nagle drzwi gwałtownie się otworzyły. Do loży wpadł wystraszony reżyser.
„Co się stało?“ — zapytali zaniepokojeni dyrektorowie.
„Carlotta szaleje! Wykryto spisek na nią, urządzony przez przyjaciół Daaé. Kto wie, co się dziś jeszcze stać może.“
Richard zawrzał gniewem. Chciał coś odpowiedzieć, lecz w tej chwili kurtyna poszła w górę. Uczynił więc tylko reżyserowi pożegnalny ruch ręką.
„Krystyna Daaé ma wpływowych przyjaciół?“ — zapytał szeptem Moncharmin.
„Hrabiego de Chagny“, — odpowiedział Richard, wskazując na lożę, gdzie znajdowało się dwóch panów. — Bardzo mi ją gorąco polecał i gdybym nie wiedział, że utrzymuje stosunek z Sorelli...“
„A któż jest ten drugi?“
„To jego brat.“
„Wygląda jakgdyby był chory.“
Po drugim akcie, który również przeszedł w spokoju, pp. Richard i Moncharmin opuścili lożę, by pójść zasięgnąć wiadomości o spisku, wykrytym przez reżysera i powrócili po chwili niezadowoleni i znudzeni całą tą historją.
Zaraz przy wejściu uderzeni zostali widokiem pudełka z angielskimi cukierkami, leżącem na poręczy loży.
Kto je mógł tu przynieść? Zapytali bileterkę, lecz nic o tem nie wiedziała; powróciwszy do loży dostrzegli leżącą obok cukierków lornetkę. Pp. Richard i Moncharmin spojrzeli na siebie, lecz odeszła ich już ochota do śmiechu. Przypomnieli sobie naraz wszystko, co mówiła pani Giry, a przytem mieli wrażenie, że przez lożę przebiega raz po raz jakiś chłodny powiew.
Na scenie śpiewała Krystyna Daaé.
Głos jej świeży i pełny rozbrzmiewał w przecudnych tonach po sali, lecz nagle załamał się i przycichł. Krystyna dojrzała bowiem w loży Raula de Chagny z twarzą ukrytą w dłoniach. Poza nim stał hrabia Filip de Chagny, z twarzą zachmurzoną i niezadowoloną.
Od kilku dni, to jest od dnia powrotu Raula z tajemniczej wycieczki, po której młody hrabia milczący, chwilami jakgdyby nieprzytomny, zamykał się ciągle w swoim pokoju, starszy jego brat był silnie zaniepokojony.
Wiedząc, kto jest powodem zmiany w usposobieniu brata, zwrócił się do Krystyny Daaé, prosząc ją o kilka chwil rozmowy, naco otrzymał nieoczekiwaną odpowiedź, że śpiewaczka ani jego, ani Raula przyjąć już u siebie nie może. Hrabia Filip posądził wtedy Krystynę o niskie wyrachowanie i zachował do niej żal za cierpienie brata.
Nazajutrz po powrocie swoim z Perros, Raul otrzymał list od młodej dziewczyny.
„Dragi, dawny, mały przyjacielu — pisała — jeżeli rzeczywiście kochasz mnie choć trochę, nie staraj się więcej ze mną widzieć, ani mówić — a przedewszystkiem nie przychodź nigdy do mojej garderoby. Chodzi tu o twoje i moje życie. Twoja mała Krystyna“.
Ukrywszy twarz w dłoniach, Raul po raz setny może przypominał sobie słowa tego listu. Z zamyślenia wyrwał go grzmot oklasków. Na scenę wchodziła Carlotta, witana owacyjnie przez swoich wielbicieli. Rozpoczął się duet Fausta z Małgorzatą.
Nigdy jeszcze Carlotta nie śpiewała tak pięknie, jak tego wieczoru, gdy nagle stało się coś strasznego.
W jednej chwili artystka stanęła, jak piorunem rażona!... a dyrektorowie, siedzący w loży, nie mogli powstrzymać okrzyku przerażenia... Wszyscy spoglądali na siebie ze zdumieniem i grozą... Na scenie stała Carlotta blada, z oczami szeroko rozwartemi, z twarzą konwulsyjnie skrzywioną, bliska obłędu, a z ust jej raz po raz wybiegał straszny, odrażający rechot żabi... z tych ust, które dotąd tak cudne, tak harmonijne i porywające dźwięki wydawać umiały!...
I skądże ten rechot żabi... tu na sali.. pełnej światła, przy akompanjamencie wspaniałej orkiestry... Carlotta przecież śpiewała tak lekko, swobodnie bez wysiłku... z taką pewnością siebie — aż tu nagle... Jeszcze jedna próba — Carlotta, jakgdyby broniła się przed ezemś straszncm, podnosi rękę do gardła, otwiera usta i chce z siebie wyrzucić nutę, która pokryje to wszystko, która zaprzeczy... uspokoi zdenerwowaną publiczność i wróci jej wiarę w ulubioną i cenioną śpiewaczkę... ale nie — znowu ten straszny, wstrętny, szatański rechot!
Na scenie działo się coś niezwykłego.
W przerażającym tym wypadku, ośmieszającym nieszczęśliwą, zrozpaczoną Carlottę, czuło się jakąś piekielną machinację.
Na sali niepokój wzrastał...
Każda inna śpiewaczka, na miejscu Carlotty, byłaby została wygwizdana... ale względem niej publiczność nie okazywała gniewu, tylko współczucie i przestrach.
Carlotta z przerażeniem, oszołomiona, wodziła oczyma po sali i scenie... Czy naprawdę stało się coś nadzwyczajnego? Może ona sama była igraszką podnieconych nerwów i wyobraźni? Co to było!? Dźwięk jakiś?... A czy to można było nazwać dźwiękiem? Dźwięk to jeszcze muzyka... ale ten odgłos szatański... skąd się wziął... kto go z siebie wydał... Czy te małe, ukarminowane usta, z których płynęły dotąd jedynie boskie melodje? Nie! nie! Zdaje się, że tego samego zdania był Carolus Fonta, partner Carlotty, bo wpatrzył się w twarz śpiewaczki z wyrazem dziecinnego zdumienia i ciekawości.
P. P. Richard i Moncharmin, siedzący w loży Nr. 5-ty, przeżywali straszne chwile.
Nadzwyczajny ten wypadek, którego w żaden sposób wytłumaczyć nie umieli, napełniał ich zabobonną trwogą, tembardziej, że od chwili czuli dokoła siebie obecność upiora. Jakiś powiew przebiegł ponad ich głowami.
Moncharmin poczuł, że włosy mu powstają, tak, jakgdyby ktoś dmuchał na nie, a Richard raz po raz obcierał chustką spotniałą twarz...
Tak, był tu koło nich... za nimi... słyszeli jego oddech.. blisko... coraz bliżej...
Można czuć obecność kogoś, nie widząc go wcale... Teraz wiedzieli, że ktoś trzeci znajduje się w loży... Lęk ich ogarniał, a nie mieli siły powstać i uciec... i czekali pewni, że się coś znowu stać musi... I stało się.
Na sali po raz trzeci rozległ się, donośniejszy od poprzednich, wstrętny i przerażający rechot żabi!...
Wiedzieli teraz komu zawdzięczają ten skandal... Wszak ostrzegał ich, że przedstawienie dzisiejsze odbędzie się „w urzeczonej sali“. I to napewno dopiero początek katastrofy! Ta nieszczęsna dziewczyna fatalnym śpiewem swoim gotowa poruszyć wszystkie moce piekielne.
Publiczność nie ukrywała już teraz swojego niezadowolenia. Rozległy się gwizdy, tupanie nogami, okrzyki.
P.P. Richard i Moncharmin, bladzi, przerażeni opadli bez słowa na fotele, nie śmiejąc spojrzeć na salę.
Śmiech stłumiony rozległ się nad ich głowami i tuż koło ich uszu usłyszeli głos jakiś głuchy, bezdźwięczny... „Carlotta robi niesłychany skandal — nie zdziwiłbym się, gdyby świecznik spadł teraz na salę...“
Bezwiednym ruchem obaj dyrektorowie powstali, spojrzeli ku sufitowi i straszny krzyk wyrwał się z ich piersi!...
Świecznik główny, żarzący się tysiącem świateł, znajdujący się na środku sklepienia, jak gdyby na zaklęcie tego szatańskiego głosu, leciał szybko ku ziemi, na środek widowni.
Tragiczny ten wieczór miał złe następstwa dla wszystkich. Carlotta rozchorowała się ciężko. Krystyna Daaé zaś zniknęła zaraz po przestawieniu. Przez piętnaście dni nie pokazywała się w teatrze, a poza teatrem nie spotykano jej również.
Nie należy jednak zniknięcia tego utożsamiać z porwaniem, które nastąpiło w jakiś czas później, w okolicznościach naprawdę wyjątkowych i niewytłumaczonych.
Zniknięcie Krystyny zaniepokoiło silnie Raula.
Wysłał do niej list pod adresem pani Valerius, lecz nie otrzymał żadnej odpowiedzi.
Następne przestawienie „Fausta” odbyło się bez współudziału młodej śpiewaczki.
Pewnego dnia Raul, wyczerpany i smutny, udał się do gmachu Opery, chcąc zobaczyć się z dyrektorami. Sądził, że oni musieli otrzymać jakieś wiadomości o zaginionej. Lecz zastał ich, również jak on, zaniepokojonych i podrażnionych. Zmiana zaszła w ich usposobieniu uderzyła Raula — i nie — tylko jego! — Wszyscy znajomi pp. Richard i Moncharmin zauważyli tę zmiana, która nastąpiła w nich od czasu fatalnego wypadku ze świecznikiem.
Na zapytanie Raula o Krystynę Daaé, odpowiedzieli zimno i krótko, że jest na urlopie, który został jej udzielony na skutek choroby.
„Więc jest chora? Co jej jest takiego?“ — zawołał Raul.
„Nie wiemy“.
„A więc panowie nie posłaliście jej teatralnego lekarza?“
„Nie żądała go. Uwierzyliśmy w jej chorobę, bo Krystyna posiada całe nasze zaufanie.
Cała ta sprawa wydała się Raulowi nienaturalną.
Opuścił Operę w jak najgorszym nastroju, postanawiając, bez względu na wszystko, zasięgnąć wiadomości u pani Valerius. Przypomniał sobie wprawdzie zawarte w ostatnim liście Krystyny życzenie, aby nie próbował jej szukać i nie starał się z nią zobaczyć. Lecz to, co widział w Perros, co usłyszał pod drzwiami garderoby, wreszcie rozmowa z Krystyną na wybrzeżu — wszystko to zdawało się wskazywać na jakąś djabelską niemal machinację. Raul lękał się, czy Krystyna nie została wciągnięta w zasadzkę.
Naiwność młodej dziewczyny, jej wybujała wyobraźnia, rozbudzona legendami starego skrzypka, tęsknota za ojcem — wszystko to utrzymywało jej wrażliwą duszę w stanie nerwowego podniecenia, łatwego do wyzyskania dla tajemniczego zbrodniarza, czyhającego na jej zgubę. Ale kto to był? Czyją ofiarą została Krystyna Daaé? Tej zagadki Raul rozwiązać nie był w stanie.
Drżący i rozgorączkowany zadzwonił do drzwi mieszkania p. Valerius. Otworzyła mu pokojówka, której wręczył swój bilet wizytowy. W parę chwil później wchodził do przyćmionego pokoju, gdzie, ułożona wygodnie w fotelu, przyjęła go coraz bardziej zapadająca na zdrowiu staruszka.
„Ach! p. de Chagny! — zawołała, witając Raula serdecznie. — Niebo pana zsyła! Będziemy mogli pomówić o niej“.
Słowa staruszki odbiły się boleśnie w sercu Raula.
„Na miłość boską! gdzie jest Krystyna?!!“ — zawołał.
„Krystyna jest ze swoim dobrym duchem“ — odpowiedziała spokojnie p. Valerius.
„Jakim duchem? Co to znaczy?!“
„No z tym „Aniołem muzyki“.
Raul bez sił osunął się na krzesło. Nie wiedział, czy śni, czy też naprawdę widzi przed sobą tą siwowłosą staruszkę, wypowiadającą spokojnym, pogodnym głosem podobne niedorzeczności. Cały pokój zaczął z nim wirować.
„Ale nietrzeba o tem mówić nikomu,“ — przestrzegała p. Valerius, z dobrotliwym uśmiechem.
„Tak, tak,“ — mruknął oszołomiony Raul. — Może pani liczyć na mnie“
„O wiem, wiem, — rzekła staruszka. — Ale przybliż się pan do mnie, podaj mi ręką, tak jak dawniej, gdy byłeś dzieckiem i słuchałeś legend starego Daaé. Wszak wiesz, Raulu, że kochałam cię zawsze, jak syna. I Krystyna także kocha cię bardzo“.
„Krystyna bardzo mnie kocha — westchnął młodzieniec, którego myśl błąkała się uporczywie wokoło „Anioła muzyki“, mamy Valerius, upiora z trupią głową, ujrzanego na stopniach ołtarza kościółka w Perros i opowieści o fantastycznym „Upiorze Opery“, o którym tyle mówiono w ostatnich czasach w teatrze.
„Skąd przypuszczenie, że Krystyna kocha mnie?“ — zapytał po chwili.
„Mówiła o panu codziennie. Powiedziała mi, że się jej pan oświadczył“ — I staruszka wybuchnęła szczerym, wesołym śmiechem.
Raul, czerwony i zły, zerwał się z krzesła.
„No, cóż tam! Już pan odchodzi? Aha! gniewa cię, że się śmieję. No, rozchmurz się. Nie wiedziałeś przecież o niczem, nie wiedziałeś, że Krystyna nie jest wolną“.
„Krystyna jest więc zaręczoną?...“ — zawołał Raul.
„Ależ nie, nie! To jest niemożebne! Krystyna zaręczyć się nie może“.
„Ależ dlaczego? Nic nie rozumiem!“
„To przez tego „Anioła muzyki“, on jej tego zabrania!...“
„On jej zabrania!... Anioł muzyki jej zabrania!!“ — szeptał Raul, pochylony nad p. Valerius, z twarzą wykrzywioną i oczami błyszczącemi wściekłością. Prostota umysłu staruszki doprowadzała go do szału.
„Posłuchaj mnie pan — ciągnęła dalej, nie widząc utkwionego w nią groźnego wzroku młodego człowieka. — On jej powiedział, że gdyby zamąż wyszła, więcej go nie usłyszy... A więc rozumiesz teraz. Ona nie chce, aby ją „Anioł muzyki“ opuścił na zawsze — to przecież jest naturalne...
„Oh! tak, bardzo naturalne! — wyszeptał Raul.
„Zresztą ja sądziłam, że mówiła panu o tem w Perros, gdzie była właśnie z nim“.
„Ah! ah! A więc Krystyna była z „aniołem” w Perros?
„Tak, a właściwie naznaczyła mu spotkanie na cmentarzu w Perros, przy grobie starego Daaé. Obiecał jej tam zagrać „Zmartwychwstanie Łazarza” na skrzypcach ojca”.
„Pani, żądam, abyś mi w tej chwili powiedziała, gdzie on mieszka”.
Staruszka uniosła rękę w górę.
„W niebie”! — odpowiedziała z prostotą.
Tyle naiwności stropiło Raula. Wiedział już teraz, że obydwie — Krystyna i jej opiekunka — wierzyły gorąco w istnienie „Anioła muzyki” i zadrżał na myśl, naco narażona była młoda, niedoświadczona dziewczyna, pozostająca pod opieką „natchnionej” staruszki.
„Czy Krystyna jest jeszcze uczciwą dziewczyną?”
„Oh! przysięgam na to, na moje zbawienie, — zawołała p. Valerius oburzona zapytaniem. — I jeżeli wątpiłeś pan w to choć przez chwilę, to poco było tu przychodzić?”
„Odkąd datuje się ta znajomość?” — pytał dalej Raul, szarpiąc z wściekłością rękawiczki.
„Od trzech miesięcy, odkąd rozpoczął z nią lekcje muzyki”.
„A gdzież się odbywają te lekcje?”
„Teraz nie wiem, skoro z nim pojechała, ale przedtem schodzili się w garderobie Krystyny. Tam mieli spokój. O ósmej godzinie niema nikogo w Operze. Nikt im nie przeszkadza — rozumie pan?”
„Rozumiem... rozumiem”, — krzyknął oszalały z rozpaczy i nie żegnając się ze staruszką, wybiegł prędko z pokoju. Na ulicy skoczył do przejżdżającej dorożki i kazał się wieźć do mieszkania brata.
Znajdował się w stanie godnym politowania, teraz już wszystko było dla niego jasnem!
Jakże mógł dać się tak oszukać! Jak mógł uwierzyć kłamliwej prostocie i niewinności tej dziewczyny!... Anioł muzyki! Oh! znał go teraz, wiedział! Był to jeden z tych młodych tenorów w złotej peruce i cielistych trykotach! Raul czuł się ośmieszonym i bardzo nieszczęśliwym. Wspomnienie Krystyny budziło w jego duszy wstręt i rozpacz!
Z trudem hrabia Filip namówił brata do wyjścia i zjedzenia obiadu w restauracji. Dopomogła mu otrzymana wiadomość, którą podzielił się z Raulem, że panią jego myśli widziano w Lasku Bulońskim, w karecie, w towarzystwie mężczyzny.
Początkowo Raul wierzyć nie chciał, ale szczegóły podane były tak wiarogodne i dokładne, iż zaprzeczyć nie mógł.
Widziano Krystynę w oknie karety, którego szyba do połowy była opuszczona. Księżyc oświecał jej twarz, towarzysz jej jednak zasunięty był w głąb i owinięty ciemnym płaszczem.
Opuściwszy brata po pośpiesznem spożyciu kolacji, Raul w wynajętym powozie kazał się wieźć do lasku Bulońskiego. Polecił stangretowi ukryć się za dużym gąszczem krzewów, wysiadł i niecierpliwem spojrzeniem rozglądał się dokoła.
Nie czekał długo. Powóz jakiś nadjeżdżał od strony miasta i, skręciwszy główną aleją, wolno posuwał się ku Raulowi.
Serce młodego człowieka zabiło gwałtownie. Przeczuł, że powóz ten wiezie Krystynę.
Powóz się zbliżał... Jeżeli to jest naprawdę Krystyna, skoczy i zatrzyma konie.
Księżyc świecił jasno. Gdy powóz był zaledwie o kilka kroków, Raul ujrzał w oknie bladą twarz kobiety.
Mimowolny krzyk wydarł się z jego piersi.
„Krystyno! Krystyno!...”
Nieprzytomny, oszalały skoczył naprzód. Lecz nie zdołał go powstrzymać! Powóz w galopie oddalał się; za chwilę już tylko niewielki, ciemny punkcik widniał na drodze.
Zawołał jeszcze raz: „Krystyno!...” Lecz odpowiedziało mu tylko echo. Pełnym rozpaczy wzrokiem spojrzał ku niebu, ku gwiazdom. Pochwycił się rękami za głowę, objętą jakby szumiącym płomieniem. Kochał i nie był kochany!
Czuł, że coś w jego sercu umarło: kochał anioła, który okazał się tylko kobietą! Ona sobie z niego zrobiła igraszkę! Jakże można mieć jasne, czyste oczy dziecka, kiedy się ma duszę kurtyzany!...
...Przejechała, nie zwracając uwagi na jego wołanie... Sam nie wiedząc co czyni, błądził dłuższy czas opustoszałemi alejami, czując w głowie jakiś zamęt, z którego wyłaniała się myśl o samobójstwie. Nie wiedział, kiedy powrócił do domu.
Nazajutrz rano służący zastał go siedzącego na fotelu. Łóżko było nienaruszone, a cała postać Raula wyrażała taką boleść rozpacz, że przestraszony sługa pobiegł uprzedzić hrabiego Filipa, porzuciwszy przyniesioną pocztę poranną na stole. Nagle Raul, pogrążony w zadumie, zerwał się z okrzykiem radości. Na stole, pomiędzy listami, dojrzał kopertę, zaadresowaną pismem Krystyny.
„Mój przyjacielu — pisała — bądź pojutrze o północy na balu maskowym w Operze, w małym saloniku, obok głównego foyer, przy drzwiach, prowadzących do Rotundy. Nie mów o tem spotkaniu nikomu. Włóż białe domino i zamaskuj się. Zaklinam cię, bądź ostrożny, aby cię nie poznano.
Na kopercie, powalanej błotem i zmiętej, nie było znaczku pocztowego tylko wypisane ołówkiem słowa: „do oddania p. wicehrabiemu Raulowi de Chagny”. List ten, najwidoczniej rzucony został, w nadziei, że ktoś podniesie go i doręczy adresatowi. I tak się stało.
Raul po raz trzeci odczytywał go gorączkowo. Te kilka słów budziły w duszy jego zamarłą już nadzieję. I w jednej chwili, Krystyna, którą pogardzał i nienawidził, przybrała w myśli jego postać biednego, niewinnego dziecka — ofiary nieostrożności lub też przeczulonej wrażliwości. I czyją ona mogła być ofiarą? W jaką straszną otchłań pociągnięto ją, na mocy jakich praw lub też gróźb? Jakąż bronią walczył ten zamaskowany człowiek, skoro Krystyna sama otaczała go tajemnicą i lękała się go zdradzić?
Czyż bronią tą nie była muzyka? Tak — nie ulega wątpliwości. Przecież dźwięczy mu jeszcze w uszach głos Krystyny, gdy w Perros oznajmiała mu przybycie „anioła muzyki”. A całe życie Krystyny w ostatnich czasach, czy płynęło zwyczajnym trybem? Czy nie był świadkiem szalonej jej rozpaczy po śmierci ojca i jej zniechęcenia do życia, a nawet do sztuki? W konserwatorjum śpiewała bez czucia, bez duszy, aż tu nagle przebudziła się w cudowny, nienaturalny sposób! Anioł muzyki nawiedził ją! Któż to w jej oczach przybrał tę ponętną postać i komu to zawdzięcza swój triumf w „Fauście”? Ktoś, któremu nieobcą była jej przeszłość i który wykorzystał wiarę w legendę starego Daaé, w którego rękach stała się biernem narzędziem.
I ten duch, ten genjusz, przez trzy miesiące był nauczycielem Krystyny. Należało przyznać, że pomyślnie wywiązywał się ze swego zadania.
A teraz oprowadzał ją po Lasku Bulońskim!...
Raul nie wiedział, czy litować się nad Krystyną czy ją potępiać. W głowie jego panował chaos nieznośny, odbierający mu przytomność umysłu. Bo i teraz, co znaczy ten list, wzywający go na spotkanie? Czy to nowy wybieg ze strony Krystyny? Jeżeli go kocha i jest nieszczęśliwa, dlaczego pozwoliła mu tak cierpieć i bez słowa pozostawiła owej nocy w Lasku Bulońskim?
Pomimo wszystko jednak Raul postanowił udać się na spotkanie i w tym celu kazał sobie przygotować białe domino. Godzina wyznaczona nadeszła.
Raul, owinięty w maskaradowy płaszcz, udał się do gmachu Opery. Korytarze i sale przepełnione już były gośćmi. Bale maskowe Opery miały zdawna już wyrobioną markę. Cały elegancki i artystyczny Paryż spotykał się tu, żądny wrażeń i swobodnej, dowcipnej zabawy.
Kilka minut brakowało do północy, gdy Raul wstępował na główne schody. Szedł szybko, nie zatrzymując się, nie zdając się zwracać uwagi na otaczające go przepyszne, różnobarwne i bogate kostjumy, ani na zaczepki rozbawionych masek.
Nareszcie dostał się do saloniku, gdzie mu Krystyna wyznaczyła spotkanie. Panował tu ruch i gwar szalony. Był to punkt zborny, gdzie schodziły się zamaskowane pary, spieszące na kolację do sali Rotundy, lub też powracające stamtąd. Raul pomyślał, że Krystyna rozmyślnie chciała z nim pomówić w tym chaosie i wrzawie, by ujść niepostrzeżenie przed oczami ciekawych. Oparł się o drzwi i czekał. Upłynęło zaledwie parę minut, gdy czarne domino przesunęło się tuż koło niego i zlekka dotknęło jego ręki. Raul przeczuł, że to Krystyna i pospieszył za nią.
„Czy to ty Krystyno“? — zapytał szeptem.
Czarne domino odwróciło się i ruchem ręki nakazało mu milczenie.
Raul więc szedł dalej za nią, lękając się, aby mu gdzieś nie zginęła w tłumie. Nie czuł już do niej w tej chwili ani nienawiści, ani żalu. Był gotów przebaczyć wszystko — choćby najgorsze.
To nagłe odnalezienie jej, gdy sądził, że na zawsze jest dla niego straconą, — obudziło znowu w sercu jego miłość, o której chciał zapomnieć i napełniło go radością i nadzieją! Raul kochał i gotów był do wszelkich ustępstw.
Domino czarne szło szybko, odwracając się niekiedy i śledząc go spojrzeniem.
Gdy przechodzili przez główne „foyer“ uwagę Raula zwróciła żywo gestykulująca, zbita grupa masek, w pośrodku których posuwała się dziwna jakaś osobistość, której oryginalny i niezwykły wygląd czynił silne wrażenie. Osobistość ta owinięta była w purpurowy płaszcz, a z pod olbrzymiego kapelusza z piórami widniała wstrętna trupia czaszka.
Wokoło tej maski tłoczyli się zaciekawieni malarze i artyści, lecz człowiek o trupiej głowie nikogo nie widział — szedł poważnie i majestatycznie naprzód, ciągnąc za sobą olbrzymi tren aksamitnego szkarłatnego płaszcza, na którym złotemi zgłoskami widniały wypisane słowa: „Nie dotykajcie mnie. — Jestem śmierć!“
Ktoś śmielszy jednakże usiłował go dotknąć, ale ręka koścista i sina w jednej chwili wysunęła się z szerokiego rękawa i uchwyciła zuchwalca tak silnie, iż tenże, wydawszy okrzyk bólu, uciekł, wołając, że uczuł dotknięcie śmierci. Stało się to w chwili, gdy Raul w pogoni za czarnem dominem przechodził przez salę. Spojrzał uważniej i o mało się nie zdradził okrzykiem.
Była to trupia głowa z cmentarza w Perros...
Poznał ją!... Chciał biec, zapomniawszy o Krystynie, ale domino czarne pochwyciło go za rękę i drżące, przerażone, pociągnęło naprzód.
Dwa razy maska zatrzymała się i z niepokojem śledziła poza sobą tłoczący się coraz bardziej tłum i musiała coś w nim dostrzec niebezpiecznego, bo silniej jeszcze pociągnęła za sobą białe domino i biec szybko zaczęła.
Tak przebiegli dwa piętra. Schody były prawie puste. Skręciwszy w boczny korytarz, czarne domino popchnęło drzwi jakiejś loży i ruchem ręki nakazało Raulowi by wszedł.
Zamknąwszy starannie drzwi loży, Krystyna przyciszonym głosem rozkazała towarzyszowi, by ukrył się w głębi i nieporuszał się.
Raul zdjął maskę i poprosił Krystynę aby uczyniła to samo, lecz dziewczyna wstrząsnęła tylko głową i jakgdyby zajęta ciągle jedną myślą, przyłożyła ucho do bocznej ściany, nadsłuchując.
„Niema go tu, szepnęła. Musiał wyjść o piętro wyżej. Podeszła do drzwi i otworzyła je, lecz nagle stłumiony okrzyk trwogi wydarł się z jej piersi: — „Boże! schodzi! będzie tu za chwilę!“ — Chciała drzwi zamknąć, ale Raul sprzeciwił się temu. Dostrzegł był na najwyższym stopniu schodów, prowadzących na wyższe piętro, nogę czerwoną, potem drugą... i powoli... majestatycznie, człowiek w szkarłatnym płaszczu i o trupiej głowie zaczął schodzić na dół.
„To on! to on! — krzyknął Raul — tym razem mi nie ujdzie!“
Ale Krystyna zręcznie zatrzasnęła drzwi w chwili, gdy Raul skoczył naprzód i stanowczo zastąpiła mu drogę.
„Kogóż to poznałeś Raulu? — zapytała zmienionym głosem. — Kto ci nie ujdzie?“
Raul brutalnie odepchnął od siebie młodą dziewczynę.
„Kogo? — zawołał, drżąc ze wściekłości. — Ależ jego, tego, który się ukrywa pod tą straszną, śmiertelną maską! Zły duch z cmentarza w Perros! Twój anioł muzyki, Krystyno! Ale czas już, żebym mu zerwał tę maskę z twarzy i zmusił do powiedzenia prawdy! Wtedy dowiem się nareszcie, kto jest twoim kochankiem!“
Tragicznym ruchem Krystyna rozkrzyżowała ramiona, broniąc Raulowi wyjścia.
— W imię miłości naszej, nie przejdziesz Raulu! — jęknęła.
Raul się zatrzymał. W imię ich miłości? Czy Krystyna mówiła kiedykolwiek, że go kocha? A przecież już niejednokrotnie okoliczności były tego rodzaju, że wyznanie to, jeżeli było prawdziwem, usłyszeć był powinien! Co ją skłoniło teraz do tej niespodziewanej szczerości?
„Kłamiesz, Krystyno, — mówił po chwili z dziecinną jakąś nienawiścią, — kłamiesz! I teraz tylko myślisz o nim i jego obronić pragniesz! Oszukałaś mnie niegodnie i mnie i zacną twoją opiekunkę panią Valerius, która do ostatniej chwili naiwnie wierzy w twoją niewinność. Myślałem, że jesteś uczciwą! Teraz tobą pogardzam!“
Krystyna nie zaraz odpowiedziała na obelgi rozdrażnionego przyjaciela; chciała zyskać na czasie i za jaką bądź cenę zatrzymać go.
„Nadejdzie dzień, — wyrzekła w końcu poważnie, w którym będziesz mnie chciał przeprosić za te brzydkie słowa Raulu, a ja ci przebaczę!“
Raul potrząsnął głową.
„Uczyniłaś ze mnie szaleńca. I pomyśleć, że chciałem ofiarować uczciwe swe nazwisko pierwszej lepszej awanturnicy z Opery! Umarłbym ze wstydu!“
„Więc żyć będziesz Raulu, — odezwał się smutny i przerywany wzruszeniem głos z za czarnej koronki aksamitnej maski. — Żegnam cię! Odejść muszę“!...
„A pozwolisz mi niekiedy przyjść cię oklaskiwać? — zawołał ironicznie młody człowiek.
„Nigdy już więcej śpiewać nie będę“.
„Ach! doprawdy. Nie pozwolą ci. Otoczą cię dobrobytem i zbytkiem. Nie będziesz więcej potrzebowała pracować na życie. Ale w lasku Bulońskim spotkamy się, nieprawdaż“?
„Ani w Lasku, ani nigdzie Raulu. Nie ujrzysz mnie więcej...
„Proszę — i nie mógłbym się dowiedzieć, gdzie, w jakiem niebie, czy piekle, ukrywać się będziesz, tajemnicza pani?
„Przyszłam ci to właśnie powiedzieć... Ale teraz widzę, że nie uwierzyłbyś mi... Straciłeś we mnie wiarę Raulu. Już wszystko między nami skończone!...
Słowa ostatnie wymówione były głosem, w którym dźwięczała taka rozpacz, że Raul zadrżał i poczuł jakgdyby wyrzuty sumienia...
„Na miłość Boską, Krystyno, błagam cię, powiedz mi co to wszystko znaczy, — prosił łagodniejszym głosem. — Jesteś wolna!... Przychodzisz do Opery w przebraniu, otaczasz się tajemnicami...
Dlaczego nie wracasz do siebie?... Do swojego mieszkania?... Co robisz od dni piętnastu? Co to za historja o Aniele muzyki, o którym mówiła mi p. Valerius? Ktoś cię okłamuje, nadużywa twojej wiary! Byłem sam świadkiem tego w Perros. Przecież jesteś rozsądna Krystyno i wiesz, co robisz? Wytłumacz się teraz, błagam cię. Co to za komedja?
Krystyna zdjęła nagle maskę i zwracając twarz ku Raulowi, wyrzekła z prostotą:
„To smutna tragedja, mój przyjacielu!
Raul nie mógł się powstrzymać od okrzyku przerażenia. Krystyna była zmieniona do niepoznania. Świeże kolory jej delikatnej cery ustąpiły sinej, chorobliwej bladości, a oczy, otoczone ciemną obwódką, błyszczały gorączkowo.
„Krystyno! moja biedna, mała Krystyno! — jęknął Raul, wyciągając do niej ręce. — Przebacz mi przebacz!
„Może kiedyś... nie dziś“, — odrzekła, nakładając maskę i oddaliła się, czyniąc ruch ręką, aby pozostał.
Raul chciał biec za nią, lecz Krystyna odwróciła się i raz jeszcze tak nakazujące powstrzymała go ruchem ręki, iż stanął, nie śmiejąc kroku postąpić.
Długi czas błądził po krużgankach i korytarzach Opery. Około drugiej godziny znalazł się pod garderobą Krystyny.
Zapukał do drzwi i wszedł. Pokój był pusty. Dojrzał na biurku teczkę z papierem listowym. Raul usiadł w zamiarze napisania listu, gdy dobiegł go szelest kroków, rozlegających się na korytarzu. Nie zastanawiając się, skoczył do przyległego buduaru i ukrył się za portjerą. Ktoś wchodził do pokoju. Raul wstrzymał oddech. Zdawał sobie sprawę z tego, co czyni, ale już nie mógł postąpić inaczej: chciał widzieć, chciał słyszeć!
Weszła Krystyna i zaraz na progu zmęczonym ruchem zrzuciła maskę i bezwładnie, kryjąc twarz w dłonie, osunęła się na krzesło.
O kim myślała? Nie o nim, bo Raul dosłyszał wyraźnie wymówione słowa: „Biedny Eryk“.
Eryk? Myślał że się mylił — ale po chwili Krystyna po raz drugi z westchnieniem powtórzyła te same słowa, powstała, podeszła do biurka i zaczęła pisać. Nagle podniosła głowę i szybko ukryła papier na piersiach... Nadsłuchiwała... i Raul również słuchał... Skąd dochodził ten dźwięk, monotonny i rytmiczny!?
Śpiew jakiś stłumiony i głuchy szedł od ścian pokoju... Śpiew stawał się wciąż donośniejszy... Można już było teraz rozróżnić głos męski, o pięknem, silnem i nadzwyczaj melodyjnem brzmieniu... Głos ten zbliżał się... jakgdyby wychodził ze ściany... już był w pokoju... tak, głos był w pokoju... tuż obok Krystyny...
Młoda dziewczyna powstała:
„Jestem tu Eryku, — rzekła, jakgdyby mówiąc do kogoś, znajdującego się blisko niej. — Jestem gotowa. Spóźniłeś się mój przyjacielu“!
Raul ukryty za firanką, nie wiedział, czy śni, czy też jest igraszką rozgorączkowanej wyobraźni.
Twarz Krystyny wyjaśniła się, łagodny uśmiech przebiegł po jej ustach.
Głos śpiewał dalej.
Nigdy jeszcze takiego śpiewu Raul nie słyszał. Czyste i przedziwnie harmonijne dźwięki płynęły w jego duszę, napełniając ją nieznanem mu dotąd błogiem uczuciem.
Raul drżący, oszołomiony, zasłuchany, teraz dopiero rozumieć zaczął, dlaczego w ów pamiętny wieczór w Operze śpiew Krystyny takie niezapomniane, takie silne wrażenie uczynił na obecnych.
Krystyna była pod cudownym, mistrzowskim i nieziemskim wpływem — tego tajemniczego, niewidzialnego mistrza tonów.
Głos śpiewał solową partję Romea z „Romeai Julji“.
Banalne słowa wiersza i łatwa, popularna melodja nabierały teraz nadzwyczajnej piękności i niezwykłej harmonji. Dźwięczała w nich taka słodycz, taki bezbrzeżny i cichy smutek, iż chwilami zdawało się Raulowi, iż to kobieta śpiewa.
I Raul był świadkiem jak Krystyna porwana nadludzką egzaltacją i upojeniem, upadła na kolana, wznosząc błagalnie ramiona, tak, jak to raz już była uczyniła na grobie ojca w Perros.
Nic nie jest w stanie oddać namiętności, jaka zadźwięczała w słowach: „przeznaczenie przykuwa cię do mnie na wieki“.
Dreszcz przeszedł Raula; napróżno chciał walczyć z urokiem, odbierającym mu wolę i zdolność zdrowego myślenia oraz przytomność tak mu potrzebną w danej chwili.
Wreszcie ostatnim wysiłkiem rozsunął firankę i szedł prosto ku Krystynie.
Młoda dziewczyna automatycznym ruchem posuwała się w głąb pokoju, którego ściana pokryta była w zupełności dużem, sięgającem ziemi lustrem.
„Przeznaczenie przykuwa cię do mnie na wieki“, — dźwięczały żałosne tony pieśni.
Krystyna szła ciągle ku ścianie, w której odzwierciadlała się jej postać.
Raul wyciągnął ramiona, chcąc ją pochwycić, gdy niespodzianie odrzucony został w tył i zimny, lodowaty powiew owiał go całego, a wkoło niego kilkanaście lekkich i nikłych postaci, w których w każdej z nich rozpoznawał Krystynę, przebiegło w popłochu i tak szybko iż żadnej z nich pochwycić nie zdołał.
Gdy oprzytomniał, Krystyny nie było w pokoju. Skoczył do lustra, do ścian, — pukał, dobijał się. Nie było nikogo, a przecież w powietrzu rozlegały się jeszcze dźwięki szatańskiej melodji...
Nazajutrz rano Raul udał się do mieszkania pani Valerius i zaraz na progu olśniony został nieoczekiwanym widokiem...
Na niskim stołeczku, przy fotelu staruszki, siedziała Krystyna, robiąc koronkę. Łagodny uśmiech zdobił jej świeże usta, a oczy jasne i pogodne wznosiła co chwilę na swoją opiekunkę. Niezdrowa bladość i ciemne obwódki, świadczące o przebytych cierpieniach, znikły zupełnie z jej delikatnej twarzy. Gdyby nie lekki cień smutku, przebiegający niekiedy po jej czole, Raul nie rozpoznałby w dzisiejszej Krystynie tragicznej i tajemniczej postaci z balu Opery.
Powstała na jego widok i na pozór spokojna, podała mu rękę. Raul osłupiały oczom swoim nie wierzył.
„No i cóż, panie de Chagny? — zawołała pani Valerius. — Nie poznajesz naszej Krystyny? Widzisz, Anioł muzyki zwrócił nam ją.
„Mamo — przerwała gwałtownie młoda dziewczyna, — przyrzekłaś mi, że więcej o nim mówić nie będziemy. Wiesz przecie, że on nie istnieje“.
„Ależ, moje dziecko, był przecież twoim nauczycielem przez trzy miesiące“?
„Ale mówiłam ci mamo, że nadejdzie dzień, w którym ci wszystko wytłumaczę, a ty obiecałaś nie pytać mnie o nic“.
„Gdybym chociaż miała pewność, że mnie więcej nie opuścisz,“ — westchnęła staruszka.
„Mamo, nie mówmy o tych rzeczach, które nie interesują pana de Chagny“.
„Przeciwnie, pani się myli, — zaoponował Raul. — Wszystko, co jej dotyczy, interesuje mnie bardzo. I teraz nie będę ukrywał mojej radości z odnalezienia cię tutaj, Krystyno; po tem co zaszło między nami wczoraj, zaklinam cię, nie ukrywaj nic przede mną i przed panią Valerius, bo inaczej padniesz ofiarą jakiegoś piekielnego podstępu i wyrachowania“.
„Co to znaczy? — zawołała staruszka, niespokojnie poruszając się na fotelu.
Czy Krystynie grozi jakie niebezpieczeństwo?
„Tak pani, — oświadczył odważnie Raul, udając że nie widzi ostrzegawczych znaków Krystyny. — Jakiś nędznik nadużywa dobrej wiary i woli Krystyny“.
„Nędznik nadużywa dobrej wiary i woli Krystyny“ — powtórzyła wylękniona staruszka.
„Ten, który się jej przedstawił jako Anioł muzyki...“
„Nie wierz mu mamo! Nie wierz mu!“ — błagała młoda dziewczyna, obejmując ramionami drżącą, wzruszoną p. Valerius i starając się ją uspokoić pieszczotami.
„Mój Boże! — jęczała staruszka, — Krystyno, wytłumacz się, powiedz! Przyrzeknij chociaż, że nigdy mnie nie opuścisz!...“
Krystyna milczała.
„Przyrzeknij chociaż, że nigdy nie opuścisz p. Valerius, — powtórzył Raul z mocą. — Jest to jedyna obietnica, która uspokoić nas może. Jeżeli zadość uczynisz tej prośbie, nie wspomnimy wzamian więcej o smutnej tej sprawie“.
„Jest to przyrzeczenie, którego dać nie mogę, — odpowiedziała dumnie Krystyna. — Jestem wolną, panie de Chagny i nikomu z czynności moich sprawy zdawać nie potrzebuję. Jeden tylko człowiek na świecie mógłby otrzymać to prawo: mąż mój, a ja nigdy za mąż nie wyjdę!“
Mówiąc to wyciągnęła nagłym ruchem rękę w stronę Raula. W jednej chwili bladość pokryła twarz młodego wicehrabiego. Na palcu Krystyny dostrzegł błyszczącą, złotą obrączkę.
„Nie masz męża, a jednak nosisz obrączkę“, — rzekł z goryczą i usiłował pochwycić rękę Krystyny, ale wyrwała mu ją gwałtownie.
„To jest podarunek“, — wyszeptała cicho, czerwieniąc się silnie.
„Krystyno! Skoro nie masz męża, obrączkę tę mógł ci dać tylko ten, który pragnie nim zostać — zawołał Raul. — Więc w jakim celu oszukujesz nas dalej? Ta obrączka jest znakiem odebranego i danego przyrzeczenia“.
„To samo jej już mówiłem, — rzekła p. Valerius.
„I co pani odpowiedziała?“
„To co chciałam!.. — wybuchnęła gwałtownie Krystyna. — Czy nie znajduje pan, że to badanie trwa już za długo?“
Raul przeląkł się, że młoda dziewczyna wyrzeknie słowa, które rozdzielą ich na zawsze.
„Wybacz mi Krystyno, że w ten sposób do ciebie się zwróciłem — wyrzekł wzruszony — ale wiesz, jakie uczciwe i szczere uczucia żywię dla ciebie i to może poczęści upoważnić mnie do zajmowania się tobą. Ale to co widziałem...“
„I cóż takiego pan widział?“ — zapytała Krystyna.
„Widziałem twoją niezwykłą ekstazę na dźwięk głosu, wychodzącego z poza ściany, czy też z pokoju obok, albo z korytarza. I to twoje zapomnienie się przeraża mnie najwięcej. Zdajesz sobie jednak sprawę, że jesteś oszukiwana, bo zaprzeczyłaś istnieniu Anioła muzyki“.
„A więc dlaczego poszłaś za tym człowiekiem Krystyno? Dlaczego twarz twoja wyrażała nieziemską radość i upojenie, gdy słuchałaś tego szatańskiego śpiewu? Krystyno, na pamięć ojca twojego zaklinam cię, powiedz mi, kim jest ten tajemniczy śpiewak? Jak się nazywa ten człowiek, który miał śmiałość włożyć ci na palec złotą obrączkę!?“
„Panie de Chagny, — odpowiedziała zimno młoda dziewczyna, — tego nie dowiesz się nigdy!“
„A jeżeli ona kocha go?... — dodała wyniośle pani Valerius, która nagle stanęła po stronie Krystyny, widząc z jaką niechęcią ta odwróciła się od Raula. — Zdaje mi się, że to pana nie powinno obchodzić!...“
„Niestety, — szepnął pokornie Raul, ze łzami w oczach. — Myślę, że rzeczy wiście Krystyna kocha tego człowieka. Jednakże nie to przeświadczenie czyni mnie tak nieszczęśliwym, lecz przekonanie, że w niegodne ręce serce swoje oddała“.
„Sąd o tem niech pan mnie pozostawi“, — odparła Krystyna, patrząc ze wzburzeniem prosto w twarz Raulowi“.
„Jeżeli ktoś przybiera tak romantyczne pozory by zyskać względy młodej dziewczyny... potrzeba, żeby mężczyzna był podłym, a dziewczyna bardzo naiwną...“
„Raulu! Dlaczego potępiasz człowieka, którego nigdy nie widziałeś, którego nie znasz?“
„Znane mi jest w każdym razie imię jego, które tak ukrywasz przede mną. Twój „Anioł muzyki“ ma na imię Eryki...“
„Już drugi raz podsłuchujesz pod drzwiami, panie de Chagny!“ — odrzekła, blednąc, Krystyna.
„Nie byłem za drzwiami! Byłem w twoim buduarze, obok garderoby...“
„Nieszczęśliwy! — jęknęła z niezwykłem przerażeniem dziewczyna. — Więc dobrowolnie szukasz śmieci!..“
„Może!..“
Słowo to wymówione było z taką rozpaczą i miłością, że łzy współczucia zabłysły w oczach Krystyny. Ujęła przyjaciela za rękę i, patrząc mu serdecznie w oczy, rzekła łagodnie:
„Raulu! Należy zapomnieć o tem nieszczęsnem imieniu i nigdy więcej nie wspominać o niem, ani o głosie mężczyzny, posłyszanym w mojej garderobie“.
„Jakąż straszną tajemnicę ukrywasz przede mną?“
„O! tak! straszną! niema chyba straszniejszej na ziemi!... Ale przysięgnij mi, — nalegała Krystyna, — przysięgnij, że nigdy nie wejdziesz do mojej garderoby, bez mojego wezwania“.
„A przyrzekasz mi, Krystyno, że mię niekiedy zawezwiesz?“
„Przyrzekam. Nastąpi to nawet jutro“.
Dnia następnego Raul spotkał się z Krystyną w Operze. Na palcu jej prawej ręki błyszczała ciągle złota obrączka, lecz była tak dobrą, tak serdecznie i szczerze pytała o jego zamiary na przyszłość, iż starał się o tem zapomnieć.
Oznajmił jej, że wyprawa do bieguna północnego, do której należał, została przyśpieszona i wyrusza z Francji najdalej za cztery tygodnie. Wiadomość ta sprawiła jej radość. Zdziwiło go to i zabolałe.
„Jak możesz, Krystyno, tak lekko mówić o rzeczach tak poważnych! A może nie powrócę z tej wyprawy i nie zobaczymy się już nigdy. Mogę umrzeć przez ten czas.
„I ja także“ — odpowiedziała spokojnie.
„O czem myślisz, Krystyno?“ — zapytał Raul, — widząc że twarz jej przybrała, skupiony poważny wyraz, jakby pod wrażeniem myśli, nawiedzającej ją po raz pierwszy, a spojrzenie dziwnie się rozjaśniło.
„Myślę o tem, że prawdopodobnie nie zobaczymy się więcej“.
„I to ci sprawia takie zadowolenie?“.
„I że za miesiąc musimy się rozejść na zawsze...“
„Albo też zobowiązać się do wzajemnego oczekiwania na siebie...“
„Cicho bądź, Raulu. Wiesz dobrze, że nie będziesz nigdy moim mężem. Ale posłuchaj mnie — mówiła dalej z błyskiem dziecinnej radości w oczach, — możemy jednak, pomimo wszystko, zaręczyć się... Nikt o tem wiedzieć nie będzie... możemy to przecież ukryć. Będziemy narzeczonymi przez miesiąc, mój przyjacielu... Za miesiąc pojedziesz, a ja zachowam wspomnienie tych dni na całe życie... Jest to, — dodała bardzo poważnie, — szczęście, które nikomu krzywdy nie uczyni...“
Raul zrozumiał i uchwycił się gorączkowo myśli, nasuniętej przez młodą dziewczynę. Postanowił natychmiast to wykorzystać. Skłonił się więc głęboko przed Krystyną i rzekł:
„Pani, mam zaszczyt prosić o jej rękę...“
„Ależ, masz je obie, mój najdroższy!... Ach! Raulu, jacy my będziemy szczęśliwi!...“
Raul myślał tymczasem: w ciągu miesiąca zdołam ją skłonić do zapomnienia o „tajemniczym gościu“, lub też wyświetlę jego tajemnicę. Za miesiąc Krystyna zgodzi się zostać moją żoną.
I rzeczywiście od chwili tej rozpoczął się dla nich najszczęśliwszy okres życia. Ale ósmego dnia tej naiwnej zabawy Raul oznajmił „narzeczonej“, że nie pojedzie już do bieguna północnego.
Krystyna, która w niewinności swojej nie przypuszczała podobnego zakończenia, ujrzała nagle niebezpieczeństwo jej grożące, ale nie wymówiła ani słowa.
Stało się to po południu w garderobie śpiewaczki, gdzie spotykali się codziennie. Wieczorem Krystyna nie śpiewała, a Raul nie otrzymał od niej zwykłego, codziennego listu.
Nazajutrz rano pobiegł do p. Valerius, która oznajmiła mu, że Krystyna wyjechała na dwa dni. Napróżno Raul usiłował wydobyć coś ze staruszki, którą zaczął nienawidzić z głębi duszy za jej milczenie, usłyszał tylko słowa: „To jest tajemnica Krystyny“, wymówione poufnym, pełnym wiary i ufności głosem.
„Niema co! — mruczał Raul, zbiegając wściekły ze schodów. — Pani Valerius umie się opiekować młodemi dziewczętami!...“
Krystyna wyjechała na dwa dni! — Te dwa dni jemu były skradzione! I sam temu był winnien... Oskarżał się o niezręczność i przez następne dwie doby uważał się za najnieszczęśliwszego z ludzi.
Krystyna powróciła i powróciła w całym blasku triumfu i powodzenia.
Stało się to po przedstawieniu „Żydówki“, w którem teraz już stale zastępowała ośmieszoną Carlottę. Prawdziwy szał entuzjazmu wywołał jej śpiew w pierwszym akcie. Krystyna śpiewała lepiej jeszcze niż w roli „Małgorzaty“ Raul jednak cierpiał okrutnie, widząc to jej powodzenie, bo wiedział dobrze, komu młoda dziewczyna je zawdzięcza.
Głos jakiś wewnętrzny szeptał mu ustawicznie „nosi na palcu obrączkę daną jej przez innego...“ i „nie dla ciebie i przez ciebie głos jej nabiera tak cudownych, nieziemskich tonów“.
Znalazł się za kulisami, gdy opuszczała scenę.
„Chodź, chodź prędko Raulu“, — zawołała Krystyna na jego widok, niezwracając uwagi na kryty — tyków i wielbicieli jej talentu, cisnących się do niej ze słowami uznania. Pociągnęła Raula w głąb garderoby.
Raul łkając, jak dziecko, osunął się przed nią na kolana. Pochylona nad nim Krystyna czekała, aż się uspokoi. Nagle podniosła głowę, patrząc przed siebie niespokojne, szybko ucałowała czoło młodego człowieka i pociągnęła go ku drzwiom.
„Jutro zobaczymy się najdroższy — szepnęła łagodnie. — Bądź szczęśliwy i spokojny Raulu. Dla ciebie tylko śpiewałam dziś wieczorem“.
Ale dwa dni nieobecności Krystyny wprowadziły w ich szczery i przyjacielski stosunek jakiś przymus i oziębienie.
Raul resztkami sił panował nad wybuchem szalonej, rozpaczliwej zazdrości której pokonać w sobie nie mógł; ciężka, tajemnicza atmosfera tej garderoby, w której zawiązał się smutny ich dramat, dusiła go. Krystyna odgadła to i nie zatrzymywała Raula w pokoju.
Całemi godzinami teraz błądzili ręka w rękę po olbrzymim gmachu opery, zwiedzając wszystkie sale, korytarze, pracownie, garderoby i krużganki siedemnastu pięter, zatrzymując się, by spocząć na chwilę na darniowej ławeczce wspaniałego ogrodu, lub lasku, misternie i artystycznie wykonanego mistrzowską ręką dekoratora.
Raul dziwił się dlaczego więzi go tu przy sobie w tym sztucznym, zimnym świecie, pomiędzy zakurzonymi papierowymi kwiatami i krzewami i płóciennemi ścianami starych ruin i zamczysk, tak, jakgdyby inny, prawdziwy i piękniejszy świat nie istniał już dla nich. Młodzieniec wahał się jednak przy stawianiu najbłahszych nawet pytań, nie chcąc narazić Krystyny na daremne przykrości, gdy nie będzie mogła lub chciała na nie odpowiewiedzieć.
Niekiedy szła z nim do olbrzymich sal przyćmionych, dusznych, gdzie nigdy promień słońca nie doszedł, napełnionych błyszczącymi zbrojami, wspaniałymi różnobarwnymi kostjumami, i tkanymi złotem i srebrem, gdzie rzędem stali zakurzeni rycerze średniowieczni z opuszczonymi przyłbicami i, dotykając delikatną dłonią ich twardych pancerzy, mówiła im, uśmiechając się dziecinnie, że wieczorem wskrzesi ich do życia i zawezwie na krwawy bój... — przy oślepiającym blasku świateł i dźwiękach wspaniałej muzyki.
To znowu pukała dyskretnie do małych korytarzowych drzwi na górnych piętrach i wchodziła z Raulem do małych, wąskich pokoików, gdzie przy świetle elektrycznem pracowali zgarbieni, pochyleni, starzy krawcy szewcy i złotnicy, opery, przykrawając, szyjąc, oczyszczając potrzebne kostjumy i rekwizyta na wieczorne przedstawienie.
Byli to po większej części ludzie od lat wielu zajęci pracą w gmachu opery, którzy przeżyli już niejedne rządy i dla których poza tymi grubymi, dusznymi murami, nic więcej nie istniało. Wszyscy oni znali Krystynę i uśmiechem życzliwym witali jej zjawienie się, a ona dla każdego z nich znajdowała serdeczne słówko zachęty lub przyjaźni.
I tak dnie upływały, a Raul i Krystyna, żyjąc tem zamkniętem życiem, starali się nadaremno ukryć przed sobą główną, jedyną może troskę ich serc.
Krystyna, która do tej pory zadziwiała Raula zimną krwią i spokojem, stawała się coraz bardziej nerwową, bez widocznej przyczyny. Niekiedy, podczas tych codziennych zwiedzań i spacerów, ulegała napadom sztucznej jakiejś wesołości. Biegła szybko bez celu, przeskakując dekoracje i dywany, wdrapując się na chwiejące się rusztowania i balkony i po chwili, blada, drżąca przystawała, ręką przyciskając serce i niespokojnem spojrzeniem badając mroki, czające się po kątach. I nagle wołała: „nie tędy Raulu! nie tędy! — śmiejąc się nerwowo i nienaturalnie. A ilekroć młody człowiek, zaniepokojony, chciał zbadać przyczynę zaszłej w niej zmiany i prosił ją o wytłumaczenie, odpowiadała niezmiennie:— „To nic Raulu! to nic! przysięgam ci, że to nic".
Raz, gdy przechodzili przez scenę, stanęli mimowoli przed otwartą zapadnią.
Raul pochylił się nad głębokim i ciemnym otworem i rzekł:
„Pokazałaś mi swoje górne królestwo, Krystyno, daj mi zwiedzić teraz podziemne.
Krystyna drżąca objęła go ramionami, jak- gdyby broniąc go przed jakiem niebezpieczeństwem i szepnęła ledwie dosłyszanym głosem:
„Nie, nigdy!... Zabraniam ci tam chodzić, pamiętaj. To wszystko co jest tam, pod ziemią, należy do niego."
„Więc „on“ tam mieszka?“ — zapytał Raul, patrząc głęboko w oczy Krystynie.
„Czy ja ci to powiedziałam!... Co ci po głowie chodzi, Raulu?!... Co za nowe szaleństwo!... Chodź, proszę cię, chodź stąd, zaraz,“ — prosiła, pociągając silnie towarzysza.
Zapadania nagle w niewytłumaczony sposób zamknęła się z takim trzaskiem, że chwilę stali ogłuszeni.
„To pewnie „on“ zamknął, on tu być musiał,“ — zawołał Raul.
„Nie! nie! To maszyniści!“
„A gdyby jednak to był „on“!
„To niemożliwe! On jest zamknięty! On pracuje!“
Dreszcz silny wstrząsnął ciałem śpiewaczki.
„Nad czemże on pracuje?“
„Oh! nad czemś strasznem! Możemy być spokojni. Gdy nad tem pracuje, nie widzi i nie słyszy nic i nie je nieraz kilka dni!“
Pochyliła się w stronę zapadni, wstrząsana ciągle nerwowem drżeniem. Raul w milczeniu obserwował ją bacznie.
„Gdyby to naprawdę był on!“ — westchnęła po chwili.
„Lękasz się go, Krystyno?“ — zapytał nieśmiało Raul.
„Ależ nie!“ — i wzruszona nagle objęła rękami głowę młodego człowieka i przytuliła do siebie.
Raul odczuł, co dzieje się w sercu Krystyny. Widział, że szuka u niego ratunku i opieki przed tym niewidzialnym, a strasznym wrogiem i odczuł całą swoją niemoc i bezsilność.
Dnia tego nie mówiono już więcej o tajemniczym nieznajomym, ale gdy nazajutrz Krystyna blada, z zaczerwienionemi od płaczu oczami, przyszła na zwykłe spotkanie, Raul postanowił, bez względu na wszystko, dowiedzieć się prawdy.
„Krystyno! posłuchaj mnie, — rzekł ostro, — pojadą do bieguna północnego, tylko w tym wypadku, gdy mi powiesz nazwisko tego nędznika.“
„Na miłość boską! Raulu, zamilknij, błagam cię! Gdyby on cię usłyszał!...”
Błędnemi, wystraszonemi oczami Krystyna wodziła dokoła siebie.
„Uwolnię cię z pod jego wpływu, Krystyno, przysięgam! — zawołał Raul, doprowadzony do szaleństwa widocznym jej lękiem. Uwolnią cię na zawsze! Ukryję przed nim. Będziesz mogła żyć spokojna i szczęśliwa!... A potem odjadę, jeżeli tego zażądasz!”
Krystyna pochwyciła ręce Raula i przycisnęła je z całych sił do piersi.
„Chodźmy! Chodźmy stąd na górne piętra,” — prosiła.
Pobiegła tak szybko po schodach, że Raul ledwie podążyć mógł za nią.
Znaleźli się niebawem na najwyższem piętrze, prawie pod dachem, w labiryncie belek i desek, które Krystyna przeskakiwała zręcznie, oglądając się ciągle poza siebie.
Ale pomimo tej ostrożności nie dostrzegła cienia, przesuwającego się tuż za nimi i śledzącego każde ich poruszenie.
Raul również go nie widział, bo skoro miał Krystynę przed sobą — cały świat mógł nie istnieć dla niego.
W ten sposób przybyli na dach ogromnego gmachu Opery. Wzrok ich ponad trzema wystającemi wieżami i trójkątną basztą narożną, swobodnie badał rozciągającą się przed nimi wolną przestrzeń powietrza. Krystyna odetchnęła całą piersią. Z miejsca tego rozciągał się wspaniały widok na cały Paryż. Ująwszy się pod ręce, przytuleni do siebie, stali zapatrzeni, a wierny cień, który towarzyszył im ciągle, znikł na załamie dachu, aby po chwili ukazać się znowu, nawpół ukryty poza żelazną balustradą.
Nie podejrzewając wcale jego obecności, usiedli uspokojeni na stopniach olbrzymiego posągu Apolla. Wiosenny, pełen jaskrawych barw wieczór zapadał na miasto. Lekkie, białe obłoki, jakby przyprószone purpurą i złotem, wlokły się leniwie ponad ich głowami.
„Niedługo pójdziemy dalej i prędzej, niż te chmury, — rzekła Krystyna. — Na koniec świata! Ale jeżeli nadejdzie chwila, w której nie zechcę dalej pójść za tobą, porwiesz mnie siłą, nieprawdaż Raulu?“
Młody człowiek słuchał zdumiony tych niezrozumiałych dla niego słów.
„Nie zechcesz dalej pójść za mną?“ — powtórzył.
„Tak.... nie wiem... wszystko być może! Och! gdybyś wiedział, co to za demon!“
Nerwowym, lękliwym ruchem przytuliła się do niego całem ciałem i cicho płakać zaczęła.
„Teraz lękam się powrócić do niego, tam pod ziemię!“
„A któż cię do tego może zmusić, Krystyno?“
„Gdybym do niego nie powróciła, stać się mogą wielkie nieszczęścia! Ale ja nie mogę, nie mogę! A chwila ta zbliża się już, jeszcze tylko dzień jeden. A jeżeli nie przyjdę — on sam się zjawi i śpiewać będzie i ja za nim pójdę! Zaciągnie mnie tam, w podziemia i uklęknie przede mną, a ja będę zmuszona patrzeć na jego trupią głowę! I mówić mi będzie o miłości, płakać będzie! O Raulu! Raulu. Te łzy, błyszczące w czarnych, głębokich jamach jego oczu!“
Ruchem szalonej rozpaczy Krystyna wyciągnęła przed siebie ręce, jakgdyby broniąc się przed jakimś okropnym widokiem.
„Nie! nie! Nie zobaczysz go więcej, Krystyno! — uspokajał ją Raul. — Nie ujrzysz łez jego, ani nie usłyszysz głosu, którym cię czaruje! Uciekajmy! Chcesz? dziś jeszcze uciekajmy!”
„Nie dziś, nie teraz, — --odparła młoda dziewczyna smutnie potrząsając głową. — To byłoby zbyt okrutnem“.
Pozwól, niech usłyszy mnie jeszcze raf śpiewającą jutro, a potem pójdziemy gdzie zechcesz. O północy przyjdziesz po mnie do garderoby. Tylko punktualnie Raulu, bo właśnie o tej samej porze on czekać na mnie będzie w sali pałacu jeziora! Ale jeżeli opierać się będę, przysięgnij mi, że siłą mnie zabierzesz... bo jeżeli raz tam jeszcze wejdę, to czuję, że już nie powrócę”.
Dodała po chwili z ciężkiem westchnieniem:
„Oh! Raulu, ty tego nigdy nie zrozumiesz!”
Zdawało się Raulowi, że westchnieniu Krystyny odpowiedziało drugie.
„Ktoś tu jest Krystyno, słyszałaś?..
Młoda dziewczyna dygotała jak w febrze.
„Oh! Boże! — jęknęła, — ten wieczny lęk jest nie do zniesienia. Tu jednak pod jasnem tem niebem, w blasku dnia jesteśmy bezpieczniejsi. On nie lubi słońca tak, jak nocne ptaki i ja go nigdy jeszcze w dzień nie widziałam! To musi być straszne!.. Oh! Raulu, gdybyś wiedział jakie to było okropne, gdy go po raz pierwszy ujrzałam!.. Myślałam że umrze”.
„Dlaczego Krystyno, — zapytał Raul przestraszony dźwiękiem głosu młodej dziewczyny, — dlaczego myślałaś, że on umrze?..”
„Dlatego właśnie, że go widziałam!..”
| — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — |
W tej samej chwili Krystyna i Raul odwrócili się równocześnie po za siebie.
„Jest tu w pobliżu ktoś cierpiący, — rzekł Raul, może ranny... Słyszałaś Krystyno?”
„Nie wiem Raulu! Wiem tylko, że nawet wtedy, kiedy go niema, w uszach dźwięczą mi jego westchnienia.
„Opowiedz mi pierwsze „spotkania z nim”, — prosił Raul.
„Już od trzech miesięcy słyszałam go, nie widząc, — rzekła Krystyna. — Pierwszy raz, gdy usłyszałam ten głos cudowny, myślałam, że śpiewa ktoś obok w garderobie. Ale była pusta, a w moim pokoju rozbrzmiewał śpiew dalej!
A on nietylko śpiewał, jak wiesz, Raulu, ale i mówił, odpowiadał na moje zapytania, jak zwykły głos ludzki. Nigdy nie przestawałam myśleć o „Aniele muzyki”, o którym mówił mi ojciec i którego przysłać mi miał po śmierci. Mogę ci mówić szczerze o tej dziecinnej fantazji, bo znałeś mojego ojca i sam wierzyłeś w tę legendę, będąc małym chłopcem.
Byłam zawsze skłonna do mistycznych egzaltacji, wrażliwa i ogromnie wierząca, a przebywanie z panią Valerius potęgowało tylko ten nienaturalny stan mojej duszy. Gdy usłyszałam ten anielski głos, pewna byłam, że ojciec mi go przysyła, a opiekunka moja utwierdziła mnie tylko w tem przekonaniu.
Na zapytanie moje kim jest, głos odpowiedział, że jest wysłanym przez ojca mojego, aby czuwać nade mną i dokończyć mojego muzycznego wykształcenia. Prosił, bym się zgodziła na lekcje, na co przystałam chętnie i gorliwie, gorączkowo stawiałam się na każde jego wezwanie...
Lekcje te odbywały się w garderobie mojej w Operze. Ty Raulu, który słyszałeś nadludzki ten śpiew, pojmiesz, że godziny, które tam z nim spędzałam, były jednem upojeniem i radością.
Muzyka jakaś ukryta za sceną, akompaniowała nam. Spostrzegłam, że głos był dobrze uświadomiony co do moich zdolności i wiedział dokąd ojciec doprowadził mnie w postępach i nauce i tą samą łatwą i prostą metodą uczył mnie dalej. Przypomnij sobie Raulu, że głos mój był początkowo bardzo słaby, tony niskie nie były rozwinięte, a wyższym brakło łagodności i miękkości. Wady te szybko usunięte zostały. „Głos” odkrył mi cenną tajemnicę, jak można śpiewać całą piersią, nie nadużywając sił i rozwijać czyste, jasne tony. A przytem umiał wlać we mnie gorące natchnienie i umiłowanie mojego zawodu artystycznego, do tego stopnia, że w czasie tym, żyłam ciągle pod wrażeniem cudownego snu w atmosferze nieziemskiej egzaltacji i upojenia.
Po kilku tygodniach, śpiewając, nie poznawałam własnego głosu i wyznam ci szczerze Raulu, odkrycie to napełniło mnie lękiem, który prędko pani Valerius zdołała uspokoić, mówiąc, że jestem zbyt czystą dziewczyną, aby stać się ofiarą demona.
Dziwiło mnie bardzo uczynione spostrzeżenie, że śpiew mój stawał się zupełnie normalny i zwykły, gdy jego przy mnie nie było, lecz zdaje mi się, że tego nikt w teatrze nie zauważył.
Byłam pod zupełną władzą niewidzialnego głosu i ulegałam każdemu jego żądaniu.
W czasie tym ujrzałam cię raz w loży, Raulu, i serce moje na twój widok zabiło wielką radością. Nie mogłam jej ukryć nawet wchodząc do garderoby, co nie uszło jego uwagi. Na zapytanie co mi jest, opowiedziałam mu wszystko, nasze dzieciństwo, przyjaźń nas łączącą, nie ukrywając zresztą, że w sercu mojem zajmujesz poważne miejsce.
Gdy skończyłam, nie usłyszałam już głosu. Zawołałam, nikt mi nie odpowiedział. Śmiertelny lęk mnie przebiegł, myślałam, że opuścił mnie na zawsze! Och! gdyby tak się było stało!
Powróciłam do domu zrozpaczona! Płacząc, rzuciłam się na szyję pani Valerius i opowiedziałam jej wszystko. „Głos” jest zazdrosny, Krystyno, odpowiedziała mi moja opiekunka! Słowa te odkryły mi, że cię kocham, mój Raulu!
Nazajutrz, zmieniona, zamyślona powróciłam do Opery. „Głos” był w moim pokoju. Raulu! z jakim bezbrzeżnym smutkiem dnia tego mówił do mnie! Powiedział mi otwarcie, że skoro serce swoje oddałam komuś na ziemi, on nie może przy mnie dłużej pozostać i odejdzie i mówił to głosem przepełnionym tak prawdziwą, ludzką boleścią, że wtedy po raz pierwszy pomyślałam, że zostałam oszukaną, a właściwie, że byłam ofiarą zmysłów moich rozbujałych i wyobraźni! Ale jeszcze nie straciłam wiary w to objawienie, z którem tak dziwnie mieszało się mistyczne wspomnienie ojca i jego cudownej muzyki. Lękałam się stracić tego wiernego, niewidzialnego przyjaciela, a nie znając uczuć twoich, Raulu, i wiedząc tylko, że na legalne połączenie się nasze rodzina twoja nigdy nie zezwoli, powiedziałam mu, że jesteś tylko dla mnie ukochanym bratem i że serce moje wolne jest od wszelakiej ziemskiej miłości...
I dlatego to tak usilnie unikałam cię, mój drogi przyjacielu.
Lekcje, w jakiemś niepojętem dla mnie oszołomieniu, trwały dalej.
Jednego dnia rzekł Głos: „Już nadeszła porał Dziś wieczór, Krystyno, przyniesiesz ze sobą ludziom trochę niebiańskiej muzyki”.
Jak się to stało, że właśnie dnia tego Carlotta zachorowała, nie wiem. Wezwano mnie, by ją zastąpić i śpiewałam... Jak śpiewałam, wiesz sam Raulu najlepiej!”
„O tak, Krystyno! — zawołał młody człowiek, wzruszony wspomnieniem tego niezapomnianego wieczoru. — Widziałem łzy twoje, płynące po zbladłej twarzy i niejeden na sali zapłakał razem z tobą. Jak ty mogłaś, tak śpiewać, Krystyno! Jak ty mogłaś śpiewać, płacząc?...
„Siły mnie opuszczały... zamknęłam oczy, a gdy je otworzyłam, ty byłeś przy mnie!
„Głos” był także! Przelękłam się o ciebie dlatego śmiałam się, gdyś mi przypomniał małego chłopczyka, skaczącego w morze w pogoni za moją szarfą.
Lecz „Głos” nie dał się oszukać! Przez dwa następne dni czynił mi straszne wyrzuty. Kochasz go, mówił. Gdybyś go nie kochała, nie unikałabyś go, nie lękałabyś się pozostać w garderobie tylko z nim i ze mną!.. uścisnęłabyś mu poprostu rękę, jak staremu przyjacielowi!...
„Dosyć, — zawołałam oburzona. — Jutro udaję się do Perros na grób ojca. Poproszę p. de Chagny, aby mi towarzyszył“.
„Jak chcesz, — odpowiedział, — ale wiedz, że i ja tam będę i jeżeli nie kłamiesz, Krystyno, jeżeli zawsze jeszcze godną mnie jesteś, usłyszysz pieśń „Zmartwychwstania Łazarza“, graną na skrzypcach zmarłego twojego ojca“.
Napisałam więc ten list do ciebie, Raulu, a ty przybyłeś ze mną do Perros. Ale dlaczego wtedy nie zrozumiałam prawdy? Dlaczego nie spostrzegłam, że byłam biernem narzędziem w jego rękach? Czy może środki, jakimi rozporządzał ten człowiek, tak zaślepiły mnie, że uczyniły mnie jego niewolnicą!“
„Ale później, Krystyno! Później poznałaś prawdę! Dlaczego nie otrząsnęłaś się z tego szatańskiego uroku?“
„Dowiedziałam się prawdy, lecz brnęłam coraz dalej i zabrnęłam w położenie bez wyjścia właśnie od chwili, gdy całą prawdę ujrzałam! O, cicho bądź, Raulu! Cicho! Nie mów nic więcej. Prawda? Ja nic ci nie powiedziałam! Ty nic nie wiesz! Ale żałuj mnie, mój biedny przyjacielu!... Ach! Tego okropnego wieczoru, pamiętasz, gdy Carlotta na zawsze ośmieszona została, gdy stało się tyle nieszczęść strasznych, gdy nagle ciemności zaległy salę, a na głowy publiczności spadł ten olbrzymi świecznik, zabijając i raniąc...
Pierwsza myśl moja wtedy zwróciła się ku tobie! Ale natychmiast uspokoiłam się, bo ujrzałam cię w loży. Wiedziałam, że „Głos“ obecny jest na przedstawieniu i przelękłam się, sądząc, że i jego mogło spotkać nieszczęście. Oszalała, prawie nieprzytomna, skoczyłam ze sceny za kulisy, do mojej garderoby. Ale „Głosu“ tam nie było. Zamknęłam drzwi i ze łzami w oczach błagałam, aby dał znak o sobie!
Głos nie odpowiedział, lecz nagle posłyszałam cudowną melodję, tak dobrze mi znaną. Była to skarga Łazarza. Było to «smętne łkanie skrzypek mojego ojca! Raulu! Czy mogłam się pomylić i nie rozpoznać gry mojego ojca!? W pokoju dźwięczała ta sama melodja, pod której urokiem staliśmy, zapomniawszy o całym świecie, na cmentarzu w Perros! Czy mogę ci opisać, Raulu, wrażenie, jakiemu uległam, słysząc tę pieśń, głoszącą rozkosze nieśmiertelnego, zaświatowego życia, podczas gdy niedaleko rozlegały się jęki tych nieszczęśliwych, na śmierć zmasakrowanych ludzi?!
I zdawało mi się, że słyszę wyraźny rozkaz, bym szła za nią, do niej... Powstałam — „Chodź. Chodź! i wierz we mnie“, — jęczały rozpłakane skrzypki ojcowskie!... I szłam naprzód, Raulu, i rzecz dziwna, pokój zdawał się przede mną przedłużać w nieskończoność — była to zapewne gra luster... bo lustro stało przede mną... i nagle, nie wiedząc jakim sposobem, znalazłam się poza ścianą mojej garderoby...“
„Jakto? nie wiedząc jakim sposobem! — przerwał Raul. — Krystyno! Krystyno! Trzeba było próbować uwolnić się z pod uroku i oprzytomnieć!..“
„Ależ Raulu! Ja przecież przytomną byłam wtedy i powtarzam ci, znalazłam się za ścianą w niewiadomy sposób! Wszak sam raz widziałeś mnie znikającą nagle, a ja znalazłam się w ciemnym korytarzu i zaczęłam krzyczeć.
Wokoło mnie było ciemno! tylko gdzieś wdali widniało małe, czerwonawe światełko. Krzyknęłam raz jeszcze!.. Niespodzianie ręka jakaś spoczęła na mojej... ręka zimna i koścista jak u trupa... i silne ramiona uniosły mnie w górę... Przejęta śmiertelną trwogą, broniłam się zaciekle, lecz palce moje dotknęły tylko wilgotnych, mokrych ścian, nie mając się o co zaczepić...
Ktoś niósł mnie w kierunku czerwonawego światła. Gdy zbliżaliśmy się, poznałam, że jestem w mocy człowieka, okrytego dużym, czarnym płaszczem, z twarzą zamaskowaną!.. Raz jeszcze usiłowałam się wyrwać, wyprężyłam z całych sił ramiona i krzyknęłam głośno... ale natychmiast poczułam na ustach wstrętne dotknięcie trupiej ręki. Zemdlałam... Gdy odzyskałam przytomność, te same ciemności otaczały mnie jeszcze. Mała głucha latarka oświetlała tylko trochę brzeg kamienny fontanny, w której szemrała woda.
Leżałam na ziemi z głową wspartą na kolanach człowieka w masce, który z nadzwyczajną ostrożnością i łagodnością nacierał mi skronie zimną wodą. Odepchnęłam z obrzydzeniem te ręce, posuwające się po twarzy i zapytałam, drżąc cała.
„Kto jesteś? Gdzie jest „Głos“?“ Westchnienie głębokie było całą odpowiedzią. Nagle poczułam na twarzy ciepły jakiś powiew, czy oddech i dostrzegłam w ciemnościach, do których oko moje się już przyzwyczaiło coś dużego, białego. Czarny człowiek uniósł mię w ramionach i posadził na tej białej postaci. Radosne rżenie rozległo się wokoło. Zdumiona — wyszeptałam: „Cezar“. Zwierzę zadrżało. Czy uwierzysz Raulu, nawpół leżałam na dużem szerokiem siodle i poznałam w koniu naszego białego Cezara z „Proroka“.
„Czy przypominasz sobie jak niedawno rozniosła się wieść, że Cezar został skradziony z podziemnych stajen Opery. Słyszałeś pewno kiedy opowiadano o „Upiorze Opery“. Jemu to przypisywano to zniknięcie!“
Raul w milczeniu skinął głową. Był tak przejęty opowiadaniem Krystyny, iż słowa wymówić nie zdołał. Krystyna ciągnęła dalej:
„Cezar prowadzony przez człowieka w masce, szedł powoli i ostrożnie. Ja zaś zapadałam w dziwne, bezmyślne odrętwienie, jakgdyby po zażyciu narkotyku. Wiedziałam tylko, że prowadzono mnie przez podziemne galerje i korytarze Opery, o których niejednokrotnie słyszałam. Raz nawet z koleżankami zaawanturowałyśmy się tam dość daleko, ale zatrzymałyśmy się w trzeciem podziemiu, nie śmiejąc iść dalej. Wiedziałam, że w głębokości pięciu pięter znajdują się pod gmachem Opery rozległe sale, korytarze, mogące pomieścić wielu mieszkańców. Nie wiem jak długo błądziliśmy po podziemiach. Zdawało mi się, że krętymi korytarzami schodzimy ciągle wdół. A może to w głowie mojej się tak kręciło? Ależ nie! Byłam bezwładna, ale przytomna! Cezar na chwilę przystanął, zastrzygł uszami i nozdrzami silnie wchłonął powietrze. Poczułam przypływ świeżego, wilgotnego powietrza! Cezar przyspieszył kroku, nareszcie stanął. Obejrzałam się. Znajdowaliśmy się nad brzegiem małego, ciemnego jeziora, otaczało nas sino-niebieskawe powietrze, i w tem dziwnem oświetleniu dojrzałam kołyszącą się po drugiej stronie wody małą łódkę, przytrzymaną żelaznym łańcuchem.
Wiedziałam, że wszystko to naprawdę istnieć może, i że jeziorko z łódką nie było mimo wszystko nadnaturalnym objawem w podziemiach Paryża, ale, pomyśl Raulu, w jakich niezwykłych okolicznościach ten widok mi się przedstawił.
Ale odrętwienie, które mnie dotąd obezwładniało, ustąpiło teraz przerażeniu. Mój tajemniczy towarzysz musiał je dostrzedz, bo szybko zdjął mnie z siodła i ruchem ręki oddalił Cezara, który zagłębił się w ciemnej galerii. Przez długą chwilę dochodził mnie głuchy tętent jego kopyt rozlegający się po kamieniach.
Człowiek w masce skoczył szybko do łódki i odwiązał ją, poczem pochwycił mnie i zaniósł do środka. Woda wokoło nas płynęła cicho, bez szelestu. Poprzez otwory maski widziałam przenikliwe jego spojrzenie, utkwione we mnie. Noc nagle zupełnie zapadła, gdy przybiliśmy do przeciwległego brzegu. Zaniesiono mnie na brzeg, odzyskałam trochę sił, więcpoczęłam wcłać głośno na pomoc. Ale nagle ucichłam, uderzona jakby obuchem, snopem jaskrawego światła, w którem się niespodziewanie znalazłam, uwolniona z dławiących mnie ramion.
Jednym skokiem zerwałam się i stanęłam na nogach. W pośrodku salonu, przybranego jedynie kwiatami i różnobarwnemi wstęgami, kwiatami artystycznie ułożonemi w złoconych koszach, takich, jakie często widywałam u siebie w garderobie, stał zamaskowany, okryty czarnym płaszczem, człowiek.
„Nie lękaj się Krystyno, — rzekł, — nic ci złego nie grozi“.
Poznałam tajemniczy Głos z Opery!..
Podskoczyłam ku niemu oburzona i zedrzeć chciałam maskę, pod którą się ukrywał.
„Nie grozi ci nic złego. — dodał, — póki nie dotkniesz mej maski“
Ujął mnie łagodnie za ręce i pomimo mojego oporu ukląkł u moich kolan.
Pokora, którą nacechowane były jego ruchy, dodała mi odwagi.
Cała ta tajemnicza historja, jakkolwiek przedstawiała się w niezwykłych i niepokojących okolicznościach, okazać się mogła wkońcu bardzo banalną i codzienną. Zapewne miałam do czynienia ze zdegenerowanym jakimś oryginałem, który ukryć się zdołał zręcznie w podziemiach opery przed światem, którego zmuszony był unikać dla własnego bezpieczeństwa.
A więc „Głos“, ów tajemniczy, porywający mnie głos z Opery, był mężczyzną, klęczącym teraz przede mną. Nie myślałam ani przez chwilę o niebezpieczeństwie, na które narażona byłam ze strony tego tyranicznego nieznajomego, którego zamysłów znać nie mogłam, lecz świadomość, że „Głos“ jest mężczyzną, człowiekiem, wprowadzała mnie w rozpacz.
„Tak jest Krystyno, — odezwał się ten człowiek, który zapewne odgadł stan mojego umysłu. — Nie jestem ani aniołem, ani upiorem, Nazywam się Eryk.“
W tem miejscu opowiadanie Krystyny znowu zostało przerwane. Wydało się bowiem obojgu, iż za nimi jakby echo powtórzyło: Eryk!.. Skąd echo? Obejrzeli się i wtedy dopiero zauważyli, że noc już zapadła.
„Chodźmy już stąd Krystyno“, — rzekł wówczas Raul.
„Nie, nie. Tutaj musisz się dowiedzieć o wszystkiem“.
„Dlaczego tutaj! Lękam się dla ciebie chłodu nocy“.
„Tutaj niczego lękać się nie potrzebujemy, — odparła młoda dziewczyna. — Nie chcę się widzieć z tobą, Raulu, poza murami Opery, bo zależy mi na tem, żeby go nie rozdrażniać“.
„Krystyno. Ja jednakże obawiam się czegoś. Uciekajmy dziś jeszcze! Jutro może być zapóźno!“
„Jeżeli uciekniemy dziś mój przyjacielu, — rzekła głuchym głosem Krystyna — i on zrozumie, że mnie więcej nie zobaczy — zabije nas!“
„Więc tak bardzo cię kocha?“
„Aż do zbrodni!“
„Ależ odnaleźć go można! Skoro Eryk nie jest duchem, tylko żywym człowiekiem, można go zmusić do wyjścia ze swojej kryjówki — do mówienia i odpowiadania!...“
Krystyna smutnie potrząsnęła głową.
„Mylisz się Raulu. Przeciw Erykowi nic zdziałać nie można. Należy tylko uciekać od niego!“
„A dlaczego ty do niego powróciłaś?“
„Bo musiałam. I zrozumiesz to, gdy dowiesz się w jaki sposób uwolniłam się stamtąd“.
„Oh! jakże nienawidzę tego człowieka, — wybuchnął Raul. — A ty, Krystyno, nienawidzisz go bardzo?“
„Nie! — Odparła spokojnie Krystyna.
„A więc pocóż tyle słów! Kochasz go. Twój lęk i niepokój, to miłość, i to taka miłość, co dreszczem zgrozy i rozkoszy zarazem przejmuje. Pomyśl tylko, człowiek zamieszkujący pałac podziemny.
„Czychcesz żebym tam powróciła na zawsze!“ — zawołała gwałtownie młoda dziewczyna.
„A więc co za rodzaj uczucia masz dla niego?“ — zapytał Raul po chwili milczenia.
„Odrazę, — odpowiedziała Krystyna, wstrząsając się nerwowo. — I to co właśnie jest dziwne, że przy okropnej odrazie i wstręcie, nie mam dla niego nienawiści, Raulu! Jakże go mam nienawidzieć. Klęczy u moich nóg, błaga, przeklina swój los i tak bardzo cierpi! Oszukał mnie, uprowadził, zamknął w podziemiach, przez miłość! Ale szanuje mnie i jak pies pokorny czołga się u moich stóp! A gdy odejść chcę od niego, uciekać, nie broni mi, tylko śpiewa! I znowu ten głos cudowny anielski owłada mną całą, mąci mi zmysły, odbiera przytomność. Pierwszego wieczoru już więcej nic do mnie nie mówił. Pochwycił harfę i śpiewał i czy dziwić się mi możesz, Raulu, że pomału zatraciłam pamięć tej strasznej przygody, a tylko ten głos czułam przy sobie.
Zasłuchana, nieprzytomna, cierpiałam, płakałam z nim razem... Śpiewał wtedy nieznane mi cudne melodje. Głos stawał się coraz łagodniejszy, cichszy i spokojny. Usnęłam.
Gdy się przebudziłam, leżałam sama na kanapce w małym, banalnym pokoiku, ze ścianami pokrytemi jasną materją, a oświetlony maleńką lampą, stojącą na komodzie.
„A tam jest mój pokój, dość ciekawy do zwiedzenia. Chcesz wejść Krystyno?
Nie zawahałam się nawet. Głos jego, ruchy, spojrzenie wybiegające z za czarnej maski, uspakajały mnie.
Weszłam. Doznałam wrażenia, że znajduję się w pokoju umarłego. Ściany były obwieszone kirem; na środku, pod ciężkiemi szkarłatnemi portjerami, wznosiła się otwarta trumna.
Cofnęłam się przerażona.
„Śpię tutaj“, — objaśniał mnie Eryk.
Odwróciłam szybko oczy i spojrzenie moje padło na organy, zajmujące całą ścianę w głębi. Na pulpicie dostrzegłam zeszyt z zapisanemi czerwonym atramentem nutami. Na przedniej kartce widniał napis: „Don Juan Zwycięski“.
„Niekiedy zajmuję się muzyką, tworzę — objaśniał mnie. — Przed laty kilkunastu rozpocząłem tę pracę. Gdy skończę, uniosę ją ze sobą do trumny! Praca ta — to moja śmierć!“
„Nie trzeba więc często się jej poświęcać” — zauważyłam.
„Niekiedy bez przerwy oddaję się jej piętnaście dni i piętnaście nocy, potem odpoczywam lata całe.
Poprosiłam by zagrał niektóre ustępy tej kompozycji.
„Nie żądaj tego nigdy Krystyno — odparł głucho. — Mój „Don Juan“ nie powstał pod działaniem wina i banalnych wzruszeń niskich miłostek. Powstał on z ognia, krwi i bólu! Zagram ci lepiej Mozarta, ale nie tu...“
Powróciliśmy do poprzedniego pokoju. Eryk usiadł przy pianinie.
„Widzisz Krystyno, — rzekł z powagą. — Jest muzyka tak straszna i potężna, co niszczy i pochłania tych, którzy się do niej zbliżają. Ty jeszcze do niej nie doszłaś... Śpiewajmy lepiej opery...
Słowa te ostatnie rzucił mi jak obelgę. Lecz nie miałam czasu zastanawiać się bardzo nad niemi, bo rozpoczęliśmy natychmiast duet z „Otella“, śpiewałam Desdemonę z uczuciem rozpaczy, nie odczutej dotąd. On zaś akcentował z taką silą każdą nutę, że melodje te i słowa pieśni dość banalne, nabierały szatańskiej jakiejś potęgi i grozy. Był to prawdziwy Otello, a czarna jego maska, z pod której fosforycznym blaskiem błyszczały czarne oczy, harmonizowała z tą rolą doskonale. Była chwila, w której myślałam, że rzuci się na mnie, uderzy i nie uczyniłam żadnego ruchu, aby tego uniknąć. Przeciwnie, przybliżyłam się do niego, pociągnięta niewytłumaczoną magnetyczną siłą, bo przed śmiercią zapragnęłam ujrzeć raz chociaż i unieść ze sobą obraz tej tajemniczej twarzy rozpromienionej boskim ogniem sztuki i miłości.
Chciałam poznać twarz „Głosu“ i nagłym, nieobliczalnym ruchem skoczyłam, zdzierając maskę. Oh! zgrozo! zgrozo!...
Na wspomnienie tej chwili Krystyna zamilkła, odganiając je jakoby drżącemi rękami, a cisza nocna powtórzyła znowu ostatni jej okrzyk. Przycisnęła się trwożnie do Raula, przejętego niemal jak ona, okropnością opowiadania.
„To dziwne — przemówił Raul, — jak ta noc cicha i spokojna, rozbrzmiewa od stłumionych łkań i westchnień!...“
„Teraz, gdy poznasz całą tajemnicę, — szepnęła Krystyna, — uszy twoje pełne będą tych bolesnych jęków i skarg. Oh! do końca dni moich słyszeć będę ten nieludzki, straszny okrzyk wściekłości i bólu, jaki wybiegł z piersi Eryka, podczas, gdy z ustami wpół otwartemi zgrozą i przerażeniem, stałam bez słowa, z czarną maską w ręce.
Oh! Raulu! Raulu! W ustach moich wiecznie będzie dźwięczeć echo tego okropnego głosu, a oczy moje na zawsze zachowają wspomnienie tego widoku! Czyś ty widział kiedy czaszkę ludzką, wysuszoną wiekami i czy to, co ujrzałeś na cmentarzu w Perros, nie przypominało ci jej?... A potem ta maska na balu Opery. Ale głowy te nieruchome były i bez życia! Ale, wyobraź sobie Raulu, tu była maska śmierci, poruszona nagle niepowstrzymaną wściekłością, a jej ziejące, czarne otwory, zastępujące oczy, nos i usta, skurczone, wykrzywione przeraźliwie, wyrażały ból straszny i gniew! I te ciemne jamy bez blasku i spojrzenia — utkwione we mnie!
Przysunął się do mnie tak, że usłyszałam zgrzyt jego zębów. Upadłam na kolana, a on przechylony nade mną, szeptał mi jakieś słowa nienawiści, niezrozumiałe przekleństwa, świszczącym przygłuszonym głosem.
„Patrzże się na mnie teraz! patrz! wołał... Chciałaś przecież tego! Chciałaś widzieć! Nasyć więc oczy widokiem mojej nędzy i brzydoty!.. Teraz znasz Eryka! znasz twarz Głosu. No i cóż? Czy jesteś zadowolona!? Jestem piękny, co? Skoro mnie takim raz ujrzałaś, już do mnie należysz! Ze mną pozostaniesz. Patrz na mnie! Jestem twoim kochankiem! Jestem Don Juan Zwycięski!“.
Odwróciłam oczy, oburzona i wystraszona.
Brutalnym ruchem pochwycił mnie za głowę i przycisnął do siebie. Poczułam na włosach zimne wilgotne dotknięcie.
„Dosyć! Dosyć! przestań Krystyno! przestań! — przerwał Paul. — Zabiję tego nędznika! Zabiję go! Na miłość naszą powiedz mi, gdzie się znajduje ta przeklęta sala! Chcę, muszę wiedzieć, dlaczego tam jesteś zmuszona powrócić! Strzeż się Krystyno! jest tajemnica jeszcze, którą kryjesz przede mną! Ale ja dowiem się o niej, dowiem!“.
„A więc posłuchaj mnie Raulu! Skoro wszystko wiedzieć pragniesz, dowiesz się!... Pochwycił mię za włosy i włóczył u swoich nóg.
„Myślisz może, że ta twarz moja, to jeszcze maska? — krzyczał. — A więc dotknij się jej, zerwij jak tamtą! No, dalej, dalej! daj mi twoje ręce! Ręce twoje, słyszysz!? Niech dotkną mojego ciała, mojej twarzy, a dowiesz się, kim jestem!“.
I pomimo mojego oporu pochwycił moje palce i z wściekłością i siłą przesuwał po swojej twarzy! Paznokciami moimi rozdzierał to straszne, wstrętne ciało trupie!...
„Dowiedz się, — syczał — że we mnie niema nic żyjącego! że trupem jestem za życia! Z śmiertelnej, zgniłej gliny ulepiony jestem od stóp do głowy! Dowiedz się, że szkielet cię kocha i pragnie twojej miłości i nie opuści cię do grobu! Słyszysz, Krystyno, rozkażę tu przynieść większą, obszerniejszą trumnę, byśmy się oboje w niej pomieścić mogli, gdy miłość nasza i siły się wyczerpią!... Teraz cię już nie puszczę stąd. Dokąd nie widziałaś mojej twarzy, dokąd wyobrażać mnie sobie mogłaś młodym i pięknym, mogłem mieć nadzieję, że, oczarowana moim śpiewem, powrócisz jeszcze. Nieostrożną i szaloną byłaś Krystyno, zdzierając maskę. Ciekawość cię zgubiła!...
Chciałaś mnie widzieć, kiedy ojciec mój nie widział mnie nigdy, a matka, aby nie patrzeć na twarz moją straszną, uczyniła mi podarunek z tej oto maski!!!
Puścił mnie i szarpany nerwową, straszną czkawką, czołgał się wyjąć i złorzecząc po ziemi.
Po chwili nie było go w pokoju.
Śmiertelna cisza zaległa teraz podziemie.
Zaczęłam się zastanawiać nad moim losem.
Eryk ostrzegał mnie, że nie grozi mi żadne niebezpieczeństwo, dopóki nie odkryję jego tajemnicy! Co teraz się stanie ze mną! Byłam na łasce rozdrażnionego, rozszalałego człowieka, sama, zdaleka od ludzi i świata! Och! tak, miał słuszność! Poruszona jego losem, wdzięczna za tę bezgraniczną miłość i pokorę, byłabym powróciła, ale teraz... teraz... skoro ujrzałam tę straszną, wstrętną twarz jego, tworzącą jedną krwawiącą się, nigdy niezagojoną ranę, wiedziałam, że dobrowolnie powrócić nie byłabym w stanie.
Któż by powrócił tu zamknąć się na wieki w głębi tego grobowca z zamierającym, gnijącym trupem.
Ostatni jego wybuch uświadomił mnie dostatecznie co do siły namiętności, jaką czuł dla mnie. Jednakowoż w człowieku tym mieścić się musiało wiele podniosłych uczuć i wielka moc charakteru, skoro dotąd potrafił mnie uszanować i nawet w ostatecznym napadzie rozpaczy i gniewu, nie pochwycił mnie w swoje ramiona.
Nieprzytomna prawie na myśl, że drzwi otworzyć się mogą i może się ukazać Eryk, wślizgnęłam się do swojego pokoju i pochwyciłam duże, leżące tam nożyczki, mogące mi w razie potrzeby posłużyć za broń, gdy nagle dobiegły mnie dźwięki organów.
I wtedy dopiero, mój przyjacielu zrozumiałam pogardę słów Eryka, gdy mówił o operowej muzyce.
To, co do dnia tego słyszałam, nie mogło się nawet nazywać muzyką.
Jego „Don Juan Zwycięski“, do którego uciekł się w ostatecznej rozpaczy, był jednem rozdzierającem łkaniem, w którem nieszczęśliwy wypowiadał ból i nędzę całego swojego życia.
Muzyka ta wprowadzała mnie w świat niewypowiedzianej męki, w otchłanne ciemności, gdzie przebywał najnieszczęśliwszy człowiek, pozbawiony wszelkich nadzieji, gdzie Boleść i Rozpacz, przekraczające wszelkie granice, przybierały aureolę męczeństwa i najwyższego bohaterstwa — gdzie Brzydota, uniesiona na skrzydłach Miłości, otwarcie i śmiało spojrzała w twarz Pięknu!...
Byłam jak pijana; drzwi dzielące mnie od Eryka uległy pod moim naciskiem. Eryk powstał, słysząc mnie wchodzącą, ale nie śmiał się odwrócić.
„Eryku! — krzyknęłam, — pokaż mi bez trwogi twarz swoją. Jesteś dla mnie najnieszczęśliwszym i najbardziej pożałowania godnym człowiekiem i jeżeli Krystyna Daaé zadrży na twój widok, to drżenie to, wywołane zostanie jedynie wspomnieniem wielkości twojego geniuszu!..
Na słowa te Eryk zwrócił się do mnie!...
W tej chwili byłam szczerą i wierzyłam w swoją siłę... Ale gdy wyciągnął do mnie ramiona, szepcząc jakieś gorące słowa miłości i padł przede mną na kolana, odwróciłam głowę i przymknęłam oczy.
Oh! Raulu! te słowa miłości szeptane trupiemi wargami! I muzyki już wtedy nie było...
Teraz poznałeś — cały ten ponury dramat, mój przyjacielu. Cóż więcej ci powiem! Musiałam mu potem kłamać. Kłamstwo to było również okropne jak potwór, co mnie do niego zmuszał. Trwało to dni piętnaście. I tylko za cenę kłamstwa odzyskałam wolność!...
Eryk po paru dniach tak mi zaufał, że bez opieki pozwalał mi chodzić nad brzeg jeziora i jeździć łódką. Niekiedy wieczorem przeprowadzał mnie przez podziemia prowadzące do ulicy Scribe, gdzie oczekiwał na nas powóz, i wiózł mnie do lasku bulońskiego.
Ta noc pamiętna dla mnie, kiedy ujrzałam cię oczekującego na drodze, wiodącej do lasku, o mało nie zakończyła się dla mnie fatalnie.
Uległ on wtedy strasznemu napadowi zazdrości, który zwalczyłam obietnicą twojego rychłego wyjazdu. Nareszcie, po dwóch tygodniach tej niewoli, zdołałam go tak opanować, iż uwierzył mi, gdy mu powiedziałam, że wrócę.
„I powróciłaś Krystyno“, — wyszeptał z wyrzutem Raul.
„Tak jest, mój przyjacielu i wyznać ci muszę, że nie lęk, ani okropne groźby, które towarzyszyły mojemu uwolnieniu, skłoniły mnie do tego kroku, lecz rozpaczliwe jego łkanie, gdy żegnał mnie na progu swojego grobowca“.
„Krystyno, — rzekł Raul, powstając, — mówiłaś mi, że mnie kochasz, ale zaledwie parę godzin upłynęło od tej chwili pożegnania, a ty już tam powracasz!
„Tak było umówione... Pozatem, przypomnij sobie, że te kilka godzin spędziłam wraz z tobą... narażając nas oboje na wielkie niebezpieczeństwo“.
„W ciągu tych kilku godzin wątpiłem w twoją miłość...“
„Czy wątpisz jeszcze teraz?... Dowiedz się zatem, iż każde moje spotkanie z Erykiem potęguje tylko moją odrazę, i wstręt do niego! Podczas gdy on, zamiast się uspokajać, szaleje z miłości! O!.. Raulu! Ja boję się go! boję!“
„Boisz się? Ale powiedz mi Krystyno, gdyby Eryk był piękny, kochałabyś mnie!?“
„Dlaczego chcesz kusić przeznaczenie, Raulu, — wyszeptała młoda dziewczyna. — Dlaczego pytasz o rzeczy, które chciałabym ukryć w głębi duszy, jak grzech śmiertelny! Raulu! Gdybym cię nie kochała, nie dałabym ci jedynego dowodu, jaki ci dać mogę. Masz moje usta! Nietknięte są jeszcze przez nikogo. Pocałuj je po raz pierwszy i ostatni!...“
.
Raul i Krystyna biegli dalej. Uciekali teraz od dachu, na którym zapłonęły nad nimi jarzące się oczy, widoczne tylko w głębokich ciemnościach. Zatrzymali się dopiero na jednem z niższych pięter. Tego wieczoru nie było przedstawienia i kuluary Opery świeciły pustkami.
Nagle niezwykła jakaś postać zagrodziła drogę młodej parze:
„Nie! nie tędy droga!“
I postać wskazała im drugi korytarz, którym przedostać się mieli za kulisy.
Raul chciał się zatrzymać i zażądać wyjaśnień.
„Idźcie, idźcie prędzej!“ — rozkazał nieznajomy, okryty szeroką ciemną opończą. Krystyna ciągnęła za sobą Raula, zmuszając do dalszego biegu.
„Ale kto to? Kto to jest?“ — zapytał młodzieniec.
„To Pers“ — odpowiedziała Krystyna.
„Co on tu robi?“
„Niewiadomo!... On zawsze jest w Operze“.
„To do czego mnie zmuszasz, jest niegodnem Krystyno, — rzekł Raul, silnie podniecony. — Każesz mi uciekać, a to mi się zdarza po raz pierwszy w życiu. Jeśli naprawdę; spotkaliśmy Eryka, powinienem był właśnie starać się go zatrzymać i zakończyć nareszcie to wszystko“...
Krystyna pośpiesznie schodziła na dół. Raul, idąc za nią, ciągnął dalej:
„Ponieważ zdecydowałaś się już na wyjazd, Krystyno, zapewniam cię, że znacznie lepiej będzie uciekać natychmiast. Poco czekać jutra? On może słyszał naszą dzisiejszą rozmowę.
„Ależ nie! nie! Powtarzam ci, że on pracuje teraz nad swoim „Don Juanem Zwycięskim“, i nie zajmuje się nami.“
„Nie jesteś tego tak bardzo pewna, bo oglądasz się ciągle poza siebie.“
„Chodźmy do naszej garderoby.“
„Lepiej wyjdźmy z Opery.“
„Nie, nie, aż do chwili naszej ucieczki! Niedotrzymanie słowa przyniosłoby nam nieszczęście. Przyrzekłam mu, że tylko tutaj będę się z tobą widywać.“
„To jeszcze widać szczęście, że ci choć na to zezwolił, — rzekł z goryczą Raul. — Wiesz, że z twojej strony było wielką śmiałością rozpoczęcie tej zabawy w narzeczonych.“
„Ależ mój drogi, on dobrze wie o tem. Powiedział mi jednak, że ma do mnie zaufanie.“
Doszli tymczasem do garderoby Krystyny.
„Dlaczego sądzisz, że jesteś bezpieczniejszą tutaj, niż gdzie indziej, — zapytał Raul. — Jeżeli ty słyszysz go poprzez ściany, on również może nas słyszeć.“
„Nie, on mi dał słowo, że nie będzie krążył koło mojego pokoju, a słowu jego wierzę. Garderoba moja i mój pokój w podziemnem mieszkaniu przy jeziorze są święte dla niego.“
„Krystyno, powtórz mi raz jeszcze, błagam cię, że chcesz uciec od niego naprawdę?“
„Tak, jutro.“
„A jabym tak chciał, żeby się to stało dzisiaj. Bo jutro, jutro, Krystyno, ty już będziesz bez woli, pod jego wpływem!“
„A więc, Raulu, zabierzesz mnie wbrew mojej woli. Zgadzasz się mój przyjacielu?“
„Jutro o północy będę w twojej garderobie, — odrzekł Rani stanowczo, — i cokolwiekby się stać mogło, przyrzeczenia dotrzymam. Mówiłaś, że spotkać się macie po przedstawieniu w sali nad jeziorem?“
„Tak.“
„Więc jakże się tam dostaniesz, Krystyno, skoro nie znasz innego wyjścia, jak przez twoją garderobę, przez lustro, a nie wiesz w jaki sposób stało się to wtedy?“
„Pójdę podziemiami“.
„Podziemiami? Przez schody i korytarze, którymi chodzą maszyniści i służba? W jaki sposób zdołałabyś utrzymać tę wyprawę w tajemnicy? Wszyscy poszliby za tobą i przybyłabyś na miejsce z całym orszakiem.“
Krystyna otworzyła niewielką szkatułkę i pokazała Raulowi klucz w niej ukryty.
„Co to jest?“ zapytał.
„To klucz od furtki, wychodzącej na ulicę Scribe.
„Rozumiem. Krystyno, daj mi ten klucz.“
„Nigdy! — odparła z mocą. — To by była zdrada!“
Nagle Raul zauważył zmianę na twarzy młodej dziewczyny, policzki jej pobladły, a usta zadrżały nerwowo.
„Och! Boże, — jęknęła. — O! Boże!... Eryku! miej litość nade mną!“
„Krystyno, co to znaczy? — zawołał zaniepokojony Raul. — Mówiłaś mi, że cię usłyszeć może w każdej chwili! Zamilknij, proszę cię!“
Krystyna patrzała przed siebie nieprzytomnym wzrokiem.
„Oh! Boże!... Raulu! jesteśmy zgubieni!
„Ależ cóż się stało? powiedz!“
„Obrączka! Obrączka!...“
„Krystyno, oprzytomnij! Co ci jest?“
„Obrączka, którą dał mi Eryk, zginęła...“
„A więc to Eryk dał ci tę obrączkę?“
„Wiesz o tem dobrze, Raulu! Ale nie wiesz co powiedział, wsuwając mi ją na palec: Zwracam ci wolność Krystyno, ale pod warunkiem, że z obrączką tą nie rozłączysz się nigdy. Dokąd ją nosić będziesz, nie grozi ci nic złego i Eryk pozostanie twoim przyjacielem. Lecz jeżeli zdejmiesz ją — zemszczę się!“ Oh! Raulu! Raulu! nie mam obrączki! zgubiłam ją!... To tam, na górze, gdy połączyliśmy się pierwszym uściskiem, stało się nieszczęście! Obrączka ześlizgnęła się z palca i potoczyła się po dachach. Raulu! uciekajmy!“
„Oh! tak, tak! — nalegał młody człowiek! — Uciekajmy! Dziś! zaraz!
Ale niespodzianie oczy Krystyny mgłą zaszły.
„Nie! nie! to niemożliwe, nie dziś“.
Potrząsnęła głową przecząco i, zanim Raul mógł oprzytomnieć, wybiegła z pokoju, machinalnym ruchem przesuwając ciągle rękę po palcu, z którego zsunęła się obrączka.
Raul powrócił do siebie zrozpaczony.
„Muszę ją uwolnić z rąk tego szarlatana, — rzekł głośno, gdy znalazł się w swoim pokoju. — Muszę ją uwolnić, bo inaczej zginiemy oboje!“
Rozebrał się i położył do łóżka.
Lecz nagle uniósł się na łokciu i zimny po wystąpił mu na czoło.
Dwoje oczu, żarzących się fosforycznym blaskiem, zabłysło nagle w nogach łóżka.
Raul nie był tchórzem, jednakże drżenie wstrząsnęło jego ciałem. Niepewnym ruchem wyciągnął rękę ku stolikowi nocnemu, szukając zapałek. Zaświecił... utkwione w niego uporczywie błyszczące oczy znikły.
Raul wstał i przetrząsnął cały pokój, — spojrzał pod łóżko, ale nie było nikogo.
„Śmieszny, dziecinny jestem, szepnął. Ale umysł mój przestaje już być trzeźwym i normanym i nie wiem, gdzie zaczyna się sen, a kończy rzeczywistość. Czy ja naprawdę widziałem te straszne, ogniste oczy? Czy tylko moja podniecona wyobraźnia oszukuje mnie w ten sposób?...“
Zgasił świecę i położył się. Oczy zjawiły się znowu. Raul usiadł na łóżku.
„Czy to ty, Eryku?“ — zapytał odważnie. — Jeżeli to on, to kryje się na balkonie.“
Wyskoczył z łóżka, pochwycił rewolwer leżący obok na stoliku i pobiegł do szklanych drzwi.
Otworzył je ostrożnie. Prąd świeżego powietrza orzeźwił go. Na balkonie również nie było nikogo.
Raul roześmiał się głośno, powrócił do łóżka i zgasił świecę. Ogniste źrenice zajaśniały silniejszym jeszcze blaskiem pomiędzy łóżkiem a szybą drzwi, a może na balkonie?
Powoli, zimno Raul ujął raz jeszcze rewolwer, wymierzył spokojnie i strzelił!...
Mierzył powyżej trochę tych dwóch krwawo — złotych gwiazd, nieruchomie wiszących w powietrzu. Jeżeli gwiazdy te były oczami, kula rewolwerowa powinna była trafić w czoło.
W ciszy, panującej w domu, rozległ się ponuro głuchy łoskot strzała.
Na korytarzu zatętniły kroki, zabłysło światło.
Do pokoju, razem ze służbą, wpadł hrabia Filip.
„Co się stało, Raulu?“
„Zdaje mi się, że śniłem. Strzeliłem do dwóch gwiazd, które mi spać nie dawały..“
„Ależ ty nieprzytomny jesteś, Raulu! Błagam cię, uspokój się, powiedz, co się stało?“
„Nic, nic, jestem zupełnie trzeźwy, zresztą zaraz zobaczymy“, — odparł Raul.
Powstał, ubrał się, wziął z ręki lokaja lampę i wyszedł na balkon.
Hrabia Filip ujrzał, że okna, na wysokości człowieka, przestrzelone były kulą...
Raul z lampą w ręce stał pochylony nad balustradą.
„Oh! — wykrzyknął nagle. — Krewi... Krewi... Tul Tu! Tem lepiej!... Duch z krwi i ciała nie jest niebezpieczny...“
„Raulu!... Raulu!... — uspokajał go brat. — Co się z tobą dzieje?...
„To był Eryk, — szeptał dalej Raul gorączkowo, — to były jego szatańskie oczy!... A myślałem, że śnie!...“
„Raulu, ty chyba oszalałeś!... Obudź się!“
„Panie hrabio, pan Raul ma słuszność, — odezwał się służący. — Ślady krwi są na balkonie...“
Hrabia Filip zaniepokojony udał się na wskazane miejsce.
„Strzeliłeś do kota, mój drogi“, — wyrzekł po chwili hrabia Filip, chcąc uspokoić Raula.
„Być może! Może to był kot, może Eryk! A może duch!... Kto wie
! Z takim człowiekiem, jak Eryk, nigdy niczego pewnym być nie można...“ „Któż jest ten Eryk? — zapytał hrabia Filip, kładąc rękę na ramieniu brata.
„To mój rywal...“
Energicznym ruchem oddalił służbę.
W pokoju pozostał tylko hrabia Filip z bratem.
Jednakże do uszu oddalającego się lokaja doszły te słowa, wypowiedziane z siłą i uporem przez młodego wice-hrabiego:
„Dziś wieczorem uprowadzę Krystynę Daaé!“
Słowa te powtórzone zostały później sędziemu, lecz rozmowa obu braci pozostała tajemnicą. Wiadomem tylko było, że do późnej nocy rozlegały się gniewne, podniesione głosy w pokoju Raula i że hrabia Filip udał się do siebie silnie podrażniony.
Na progu, wychodząc, odezwał się głośno:
„A więc to postanowione? Wyjeżdżasz dziś jeszcze z nią? Myślę, że nie zrobisz podobnego głupstwa? Pamiętaj, że zdołam ci w tem przeszkodzić!...“
Scena ta opowiedziana została sędziemu śledczemu przez samego hr. Filipa, który dnia tego jeszcze widział swojego brata w Operze na kilka chwil przed zniknięciem Krystyny.
Raul cały dzień strawił na przygotowaniach.
O godzinie dziewiątej kareta z szczelnie zasuniętemi firankami zjawiła się od strony Rotondy. Dwa silne, rosłe konie do niej zaprzągnięte, kierowane były przez stangreta, którego twarz zakrywał szczelnie kaptur ciemnego płaszcza. Przed tą karetą stały jeszcze trzy inne.
Śledztwo wykazało później, że były to pojazdy Carlotty, Sorelli i hr. Filipa de Chagny.
Z ostatniej karety nikt nie wysiadł.
Po pewnym czasie cień jakiś, w miękkim czarnym kapeluszu, otulony w szeroki ciemny płaszcz, przesunął się koło powozów, zwracając większą uwagę na ostatnią karetę o zapuszczonych firankach. Cień podszedł do koni, obejrzał je, przyjrzał się uważnie siedzącemu nieruchomo stangretowi i odszedł bez słowa. Sądzono później ogólnie, że był to Raul de Chagny, jednakże nic nie potwierdziło tego przypuszczenia. Hrabia Raul miał dnia tego na głowie cylinder, który później został znaleziony. Wydaje się raczej prawdopodobnem, że był to cień Upiora, który o wszystkiem doskonale wiedział, jak się z dalszego ciągu opowiadania okaże.
W teatrze grano „Fausta“! Sala była przepełniona doborową publicznością.
Ponieważ w porannym dodatku „Epoki“ znalazła się wzmianka, umieszczona przez jakiegoś tajemniczego korespondenta, o projektowanem porwaniu śpiewaczki Krystyny Daaé przez młodego wicehrabiego de Chagny, — przedstawicielki wytwornego i arystokratycznego Paryża spoglądały z nieukrywanem współczuciem i ciekawością do loży, w której siedział samotnie hr. Filip.
Krystyna Daaé została tego wieczora przyjęta przez publiczność zimno i obojętnie.
Zaraz przy pierwszem wyjściu zauważyła niechęć, wiejącą od sali i natychmiast utraciła pewność siebie i zimną krew.
Drżenie nerwowe wstrząsało nią... Katastrofa zdawała się nieunikniona...
Carolus Fonta, śpiewający z nią partję Fausta, zapytał ją po cichu, czy nie jest cierpiąca i czy zdoła wytrzymać do końca aktu.
W tej chwili, do jednej z parterowych lóż, weszła hałaśliwie obsypana brylantami Carlotta. Krystyna ujrzała ją. Widok rywalki oprzytomnił ją i uratował. Zapomniała o wszystkiem, byleby odnieść zwycięstwo!
Zaczęła śpiewać. Śpiewała całą duszą, z takiem przejęciem i uczuciem, iż w ostatnim akcie, w chwili, gdy wzywając nadziemskich sił, powoli unosi się nad ziemię, cała sala, wzruszona i porwana, rozbrzmiała zgodnym, długotrwałym, frenetycznym oklaskiem.
Ze środka amfiteatru rozległ się wówczas radosny, triumfujący okrzyk. Wydarł się on z piersi hr. Raula, który, wpatrzony na scenę, stał z ramionami wyciągniętemi, z twarzą promieniejącą dumą i szczęściem.
Nagle ciemność zaległa teatr.
Stało się to tak szybko, iż oszołomiona publiczność nie zdołała jeszcze oprzytomnieć, a już sala napowrót, rozgorzała światłem, ale Krystyny Daaé na scenie nie było!... Co się z nią stało? Co znaczyło to nieprzewidziane zniknięcie? Wszyscy spoglądali po sobie zdumieni i wzruszeni.
Niemniejsze wzruszenie i niepokój zapanowały za kulisami. Artyści i służba cisnęli się na scenę, do miejsca, gdzie przed kilkoma sekundami stała śpiewaczka.
Krystyny nie było. Ale gdzie i jakim spososobem zniknąć mogła z przed oczu rozentuzjazmowanych widzów, z ramion kolegi Carolusa Fonty.
Na okrzyk trwogi Raula, hr. Filip powstał w loży blady i zaniepokojony. Publiczność, nie rozumiejąca nic z całego zajścia, spoglądała zdumiona raz po raz na młodego wicehrabiego i hr. Filipa. Raul szybko wyszedł z sali, a hrabia znikł z loży. Kurtynę opuszczono wśród okrzyków niezadowolenia i przestrachu. Czyniono głośno przeróżne przypuszczenia. Sądzono, że śpiewaczka spadła do zapadni pod sceną, domyślano się jakiegoś podstępu ze stony dawnej ulubienicy Carlotty, posądzano dyrekcję o złośliwy figiel.
Nareszcie, po kilku minutach, kurtyna uniosła się w górę. Na scenę wystąpił pierwszy tenor Carolus Fonta.
W gmachu opery panował chaos nie do opisania. Artyści, maszyniści, statyści, tancerki, chórzyści, cisnęli się na korytarzach, wykrzykując głośno:
„Krystyna Daaé znikła. — Porwano ją“.
„To sprawka wicehrabiego de Chagny“.
„Nie, nie! Carlotta to urządziła! — Albo najprędzej „Upiór Opery“.
Pośrodku tego tłumu można było zauważyć grupkę, złożoną z trojga ludzi. Rozmawiali półgłosem, lecz ruchy ich i twarze zdradzały wielki niepokój.
Był to Gabrjel, profesor śpiewu, Mercier administrator i sekretarz Remy.
„Pukałem, — mówił Remy, gestykulując rękami. — Nie odpowiedzieli. A może ich niema w kancelarji. Nie można się przekonać, bo pokój jest na klucz zamknięty“.
„Wydali rozkaz, żeby ich nie niepokoić pod żadnym pozorem.“
„Jednakże, — odezwał się z oburzeniem Gabrjel, — porwać śpiewaczkę z pośród tysiąca ludzi, — to niesłychana rzecz“!...
„Czy próbował pan im to powiedzieć?“ — zapytał Mercier.
„Spróbuję jeszcze“, — odparł Remy i szybko odbiegł. Na to nadszedł reżyser.
„No, cóż? chodźmy, panie Mercier! Co panowie tu robią? zdaje mi się, że pana ktoś szukał.“
„Nie chcą nic robić i o niczem wiedzieć przed nadejściem komisarza, — oświadczył Mercier. — Posłałem po Mifroida. Zobaczymy, co powie, gdy nadejdzie!
„A ja panu mówię, że należy natychmiast pójść do centrali oświetlenia“.
„Nie przed przybyciem komisarza“...
„Ja zresztą już chodziłem do centrali“.
„Ach tak! I cóż pan tam widział“?
„Właśnie, że nie widziałem tam nikogo! słyszy pan, nie było nikogo!
„I cóż ja mam na to poradzić“?
„No tak, — odparł reżyser, targając niesforną czuprynę, — oczywiście! Gdyby jednakże ktoś znajdował się w centrali, to może zdołałby nam wytłumaczyć powody tych nagłych ciemności. Mauclaira zaś nigdzie niema, rozumie pan?
„Mauclaira nigdzie niema? — powtórzył Mercier zaniepokojony. — A jego pomocnik?
„Niema Mauclaira, ani pomocników! — mówię chyba wyraźnie? Rozumie pan, że ta mała nie mogła zniknąć sama przez się! Była w tem jakaś machinacja, którą trzebił wyjaśnić... A gdzież są dyrektorowie?... Zabroniłem wchodzić do oświetlenia, postawiłem tam strażaka, aby pilnował! Chyba dobrze zrobiłem“?
„Tak, tak, doskonale... Zaczekajmy teraz na komisarza“.
Reżyser oddalił się, wzruszywszy ramionami, miotając przekleństwa pod adresem tych „zmokłych kur“, siedzących z całym spokojem gdzieś w kącie, gdy cały teatr „przewraca się do góry nogami“.
Lecz Gabrjel i Mercier bynajmniej nie byli spokojni, tylko otrzymali polecenie, które ich paraliżowało. Pod żadnym pozorem nie należało przeszkadzać dyrektorom. Raul spróbował nie zastosować się do tego, lecz nie osiągnął tego, o co mu chodziło.
W tej chwili nadbiega sekretarz powracający z powtórnej wyprawy, z miną jeszcze bardziej wylęknioną.
„No i cóż? widziałeś pan dyrektorów!? Mówiłeś z nimi“?
„Tak, niby widziałem, — odpowiedział Remy, którego twarz wyrażała wielkie niezadowolenie. — Ale nie mogłem ani słowa przemówić — Zaledwie Moncharmin mnie ujrzał, zawołał: „Masz pan szpilkę, agrafkę“? „Nie mam“ „No to zostaw nas pan w spokoju“. Otwieram usta, aby mu opowiedzieć o zaszłem w teatrze wydarzeniu, a on krzyczy: „Szpilki chcę, agrafki“! Chłopak jakiś od maszynistów usłyszał to wołanie i przybiegł z żądaną szpilką. Wyrwał mu ją z ręki, a mnie drzwi przed nosem zamknął“.
„I nie mogłeś mu pan powiedzieć, że Krystyna Daaé“...
„Aha, właśnie! Chciałbym, żebyś pan był go widział... Wściekał się ze złości... Wołał tylko o swoją szpilkę. Doprawdy, to nienaturalne!... Dyrektorowie nasi zaczynają warjować“.
„To znowu sprawka „Upiora Opery“, — szepnął profesor Gabrjel.
Sekretarz roześmiał się i spojrzał drwiąco na administratora, — lecz ten miał minę poważną i dał mu znak, by milczał.
„Trzebaby jednak, by który z nas poszedł do nich“... — rzekł, Mercier w poczuciu wzrastającej swej odpowiedzialności.
„Należy się dobrze nad tem zastanowić — wyrzekł ponuro Gabrjel. — Jeżeli dyrektorowie nie chcą wyjść z biura, widocznie coś w tem jest...
Upiór Opery rozporządza wieloma środkami...
Mercier potrząsnął głową.
„Niech tam! idę!... Już dawno ostrzegałem, by zawiadomić policję o wszystkiem“... — rzekł administrator, odchodząc.
„O wszystkiem? — zapytał Remy. — O czem to Mercier chciał mówić policji? Pan nic nie mówi, panie Gabrjelu? Więc i pan jest wtajemniczony“?
„Wtajemniczony? nie rozumiem pana!“
„Czy nie wiesz pan, — wrzasnął zrozpaczony Remy, — że dziś wieczór tutaj, w czasie antraktów, dyrektorowie nasi mieli wygląd istnych szaleńców!?
„Nie zauważyłem“, — mruknął Gabrjel.
„No to chyba pan jeden... Czy sądzisz, że tego nie dojrzał p. Parabise, dyrektor Centralnego Banku?...
A p. ambasador de la Borderie może jest ślepy!...
Wszyscy nasi znajomi i goście palcami wskazywali dyrektorów!...
„Nic nie rozumiem“, — powtórzył Gabrjel.
„Nie rozumiesz pan! Bo cóż naprawdę znaczyć ma ta nowa ich manja?...
Nie pozwalają nikomu zbliżać się do siebie. Nie pozwalają się dotykać!
„Naprawdę? — zauważył pan, że nie pozwalają się dotykać!? To jest dziwne!“
„Przyznajesz więc pan! Ale to nie wszystko. Chodzą tyłem!“
„Chodzą tyłem! Nasi dyrektorowie chodzą tyłem!? Myślałem dotąd, że jest to przywilej raków!“
„Niech się pan nie śmieje panie Gabrjelu! Czy mógłbyś mi pan wytłumaczyć, pan, który żyjesz w przyjaźni z dyrekcją, dlaczego, gdy w „foyer“ zbliżałem się z ręką wyciągniętą do p. Richarda, p. Moncharmin rzekł do mnie szybko: „Oddal się pan! Oddal się pani... I nie dotykaj się pan dyrektora!“ — Czego on chciał!? Czy jestem zapowietrzony!?“
„To nie do uwierzenia“!
„A w kilka chwil później, gdy pan ambasador podszedł do pana Richarda, czy nie widziałeś pan jak p. Moncharmin rzucił się między nich i krzyczał: „Panie ambasadorze, zaklinam pana, nie dotykaj się gol nie dotykaj“!...
„Niepojęte! A co robił pan Richard“?
„P. Richard chodził drobnymi kroczkami, kłaniał się, chociaż nie było przed nim nikogo i cofał tyłem! A Moncharmin stał za nim i powtarzał wszystkie jego ruchy. I tak, idąc tyłem, doszli do schodów wiodących do administracji!... I powiesz mi może, panie Gabrjelu, że ci panowie nie potracili zmysłów“!?
„Coś złego dzieje się w gmachu Opery, dodał po chwili Remy, pochylając się do ucha profesora śpiewu. — Krystyna Daaé znikła... lecz nie — tylko ona jedna...
„Ah! co znowu“!?
„Ależ mówię panu!. Wytłumacz mi pan proszę, dlaczego gdy stara Giry zeszła przed chwilą do „foyer“, p. Mercier wziął ją za rękę i szybko uprowadził“?
„Nie spostrzegłem tego“!?
„To dziwne! A przecież poszedłeś pan za panem Mercier i marną Giry. I od tej chwili nie widzę nigdzie tej starej“.
„Myślisz pan może, żeśmy ją pożarli“?
„Nie! Ale zamknęliście ją na klucz w gabinecie, z którego dochodzą okrzyki:
„Ah!! zbrodniarze! ah! bandyci!“
W tej chwili wpadł zadyszany Mercier.
„To nie do uwierzenia! — wołał oburzony. — Tego już za wiele! Wrzeszczę do nich przez drzwi: „Otwórzcie, chodzi o ważną rzecz! To ja, Mercier“. Nareszcie drzwi się uchyliły i wyjrzał z nich, blady jak płótno, Moncharmin. „Porwano Krystynę Daaé.“ — wołani bez tchu. I wiecie, co mi odpowiedział!?: Tem lepiej dla niej!“ I zamknął drzwi, ale przedtem wcisnął mi to oto do ręki!“
Mercier otworzył rękę. Remy i Gabrjel pochylili się ciekawie.
„Szpilka! agrafka“!
„To dziwne! Dziwne“! — szepnął Gabrjel, nie mogąc powstrzymać dreszczu. Nagle ztyłu za nimi rozbrzmią! jakiś głos: „Przepraszam panów, czy nie moglibyście mnie objaśnić, gdzie znajduje się Krystyna Daaé?“
Natychmiast po fantastycznem zniknięciu Krystyny, Raul uświadomił sobie iż było to dziełem Eryka.
Nie wątpił już teraz w niemal nadprzyrodzoną moc tego człowieka, specjalnie na terenie Opery, gdzie w sposób djabelski stworzył on swoje imperjum.
Raul wpadł na scenę, smutnym, zrozpaczonym głosem wołając Krystyny.
Zdawało mu się, że słyszy skarżący się głos młodej dziewczyny, dochodzący go przez cienkie deski, oddzielające go od niej.
Klękał, przykładał ucho do ziemi, biegał po scenie, jak szaleniec, wydając z siebie niezrozumiałe jakieś okrzyki.
W jakież to ciemne, tajemnicze korytarze uprowadził ją Eryk? Do jakich więziennych, strasznych, przez niego tylko znanych podziemi, przykuł ją na zawsze?
Deski, ukryte pod dywanami sceny, cienkie są i kruche, lecz jakąż niezgłębioną otchłań kryją pod sobą, jakiem przerażeniem napełnić mogą te zwykłe na pozór zapadnie sceniczne, prowadzące do piekielnej, nieznanej nikomu nory, w której niepodzielnie króluje niebezpieczny ten człowiek!
Straszne, niepokojące myśli, jak ogniste błyskawice, przebiegały raz po raz przez wzburzony umysł Raula.
Eryk musiał podsłuchać ich rozmowę, dowiedział się o zdradzie Krystyny, a teraz zapragnie się zemścić.
W ramionach tego potwora młoda dziewczyna była dla niego na zawsze zgubiona! na co się nie waży zraniony w swej dumie „Anioł Muzyki!“
Raul przypomina sobie niesamowicie jarzące się oczy, które prześladowały go ostatniej nocy...
Dlaczego nie zdołał ich zagasić na wieki!...
Człowiek ten posiadać musiał źrenice, rozszerzające się w nocy i błyszczące fosforycznie, jak u kota...
Tak! Niema wątpliwości tej nocy do niego właśnie strzelał!...
Ale potwór uciekł, jak kot po rynnie! Zapewne planował on jakiś krok ostateczny przeciw Raulowi i zraniony uciekł aby złość swoją zwrócić przeciw Krystynie.
Tak rozmyślał Raul, biegnąc do garderoby śpiewaczki.
Gorzkie, gorące łzy piekły jego zmęczone powieki, ale młody człowiek zdawał się ich nie czuć.
Dotykał drżącą ręką mebli, ścian i lustra! Szukał ukrytej sprężyny, czy znaku, któryby go naprowadził na odkrycie tajemniczego wejścia do podziemi.
Nagle przypomniał sobie!... „Drzwi wychodzące na ulicę Scribe“. Podziemny korytarz, prowadzący wprost do pałacu jeziora.
Tak! Krystyna mówiła mu o tem!... Lecz klucza w znanej mu szkatułce nie było!...
Raul wybiegł... okrążył gorączkowo cały gmach Opery, szarpał żelazne drzwi, opukiwał grube mury, przez małe, zakratowane okna zaglądał do podziemi... Jaka cisza i ciemność!... Poszedł dalej. Oto jakaś wielka brama i żelazne, szerokie sztachety!... To drzwi dziedzińca administracyjnego...
Wbiegł do portjera.
„Przepraszani pana. Nie mógłby mi pan wskazać żelaznych niedużych drzwi... tak, drzwi, zrobionych z prętów żelaznych, prowadzących do ulicy Scribe i do jeziora? Jeziora znajdującego się pod gmachem Opery“.
„Rzeczywiście, jezioro jakieś jest pod gmachem Opery, — odpowiedział mu portjer, — ale nie wiem, które drzwi do niego prowadzą”.
„A ulica Scribe, panie, ulica Scribe! Czy był pan kiedy na ulicy Scribe?
Portjer roześmiał się głośno. Raul, z przekleństwem na ustach, uciekł jak szalony!...
Wpadł do teatru, przebiegł korytarze i schody zeszedł na dół, znowu wdrapał się do góry, gdy nagle snop jarzącego światła uderzył go w oczy! Był na scenie! A może tymczasem Krystyna się odnalazła!
Zatrzymał się przed grupką rozmawiających ludzi, serce rozsadzało mu piersi!
„Przepraszam panów, nie widzieliście gdzie Krystyny Daaé?”
Zapytani wybuchnęli śmiechem. Ale w tej chwili od strony kulis ukazał się ądministrator Mercier w towarzystwie człowieka o sympatycznym, spokojnym wyglądzie.
Mercier zwrócił się do Raula.
„Ten pan poinformuje pana najlepiej, panie de Chagny, oto komisarz policji p. Mifroid”.
„Ah! wicehrabia de Chagny! Cieszę się bardzo z poznania pana, — rzekł, kłaniając się uprzejmie komisarz. — Proszę pana ze sobą. A teraz, kto mnie poinformuje, gdzie się znajdują dyrektorowie?”
Mercier milczy, więc Remy oznajmia p. Mifroid, że dyrektorowie zamknęli się w gabinecie i kazali nie wpuszczać nikogo.
Komisarz, prowadzony przez Raula, udał się do kancelarji administacyjnej. Mercier skorzystał z zamieszania i wsunął klucz do ręki Gabrjela.
„Niedobrze to wszystko się skończy, — szepnął — Idź pan przewietrzyć trochę starą Giry”.
Przed drzwiami kancelarji dyrektorskiej cisnęła się grupa ciekawych. Pośrodku nich stał komisarz z Raulem de Chagny.
„Otworzyć w imieniu prawa”! — zabrzmiał donośny głos komisarza.
Nareszcie, po dłuższej chwili, drzwi otworzyły się.
Wszyscy z komisarzem na czele, wpadli do pokoju. Raul szedł ostatni!
W chwili, gdy miał już przestąpić próg, poczuł rękę jakąś na ramieniu i usłyszał nieznany mu głos, szepcący te słowa:
„Tajemnice Eryka powinny pozostać nieznane nikomu!”
Raul obrócił się, tłumiąc okrzyk.
Stał za nim człowiek w wysokiej czapce futrzanej, o cerze oliwkowej i głęboko osadzonych oczach. Ręka jego powolnym ruchem przeniosła się na usta, nakazując milczenie.
Zanim udamy się śladem komisarza Mifroid do gabinetu dyrektorów, czytelnicy pozwolą opowiedzieć sobie o szeregu niezwykłych wypadków, jakie rozegrały się w pokoju, do którego sekretarz Remy i administrator Mercier napróżno usiłowali się dostać, a w którym p. p. Richard i Moncharmin zamknęli się tak szczelnie w zamiarach, dotychczas czytelnikowi nieznanych.
Jak już zaznaczyliśmy, humor pp. dyrektorów uległ od pewnego czasu poważnej zmianie i powodem tej zmiany, nie był tylko znany nam już wypadek ze świecznikiem. Musimy przeto wyjawić czytelnikom fakt, ukrywany zazdrośnie przez tych panów, że w międzyczasie Upiór Opery zdołał, bez wielkich trudności, otrzymać od nich 20.000 fr. tytułem pierwszej raty należności, wzmiankowanej w kontrakcie. Było z tego powodu wiele? płaczu i zgrzytania zębów. Lecz sama rzecz odbyła się najprościej w świecie.
Pewnego dnia dyrektorowie znaleźli na swojem biurku przygotowaną kopertę, na której widma napis: „Do Upiora Opery“. W środku znajdowała się kartka ze słowami: „Nadeszła chwila wypełnienia warunków kontraktu. Wsuniecie panowie 20.000 fr. do tej koperty, zapieczętujecie ją własnoręcznie waszą pieczęcią i oddacie pani Giry, która uczyni dalej co należy“.
Nie starając się dociec, w jaki djabelski sposób ta niezwykła misja doszła do gabinetu, zamykanego na klucz, postanowili skorzystać z nadającej się sposobności, by wykryć tajemniczego ich prześladowcę.
Opowiedziawszy wszystko Gabrjelowi i administratorowi, włożyli żądane 20.000 do koperty i powierzyli ją, nie żądając wytłumaczenia, pani Giry, która ponownie objęła swoje obowiązki. Bileterka nie okazywała żadnego zdziwienia. Udała się natychmiast do loży Upiora i złożyła cenną kopertę na stoliczku. Obaj dyrektorowie, jak również Gabrjel i Mercier, ukryci byli w ten sposób, że przez cały czas przedstawienia i później nie stracili ani na chwilę koperty z oczu. Teatr opustoszał, pani Giry odeszła, a dyrektorowie pozostali w swojej kryjówce. Nareszcie znudzili się i otworzyli kopertę, sprawdziwszy przedtem, że pieczęcie pozostały nienaruszone.
Banknoty znajdowały się w środku, lecz jakie było ich zdziwienie, gdy, przyjrzawszy się uważniej, zauważyli, że prawdziwe banknoty, zostały zastąpione podobnymi biletami reklamowymi.
„Tego już za wiele“, — wybuchnął pierwszy profesor śpiewu Gabrjel.
„O tak! — potwierdził Richard, — i kosztuje nas to za drogo“!
Moncharmin czerwony z oburzenia, wołał, by natychmiast sprowadzono komisarza policji. Richard sprzeciwił się temu; miał plan gotowy.
„Nie ośmieszajmy się, — rzekł spokojnie, — cały Paryż wziąłby nas na języki. Upiór Opery zakpił z nas raz my zakpimy sobie z niego później”.
Niemniej, z całego tego wydarzenia wynieśli niemiłe jakieś przygnębienie i niepokój.
Pp. Richard i Moncharmin nie chcieli wtajemniczać w sprawę tę policji, gdyż w głębi duszy przypuszczali, że przykry żart ten spotkał ich ze strony poprzedników i sami go wyświetlić pragnęli.
U Moncharmina pozatem budziły się od czasu do czasu podejrzenia, skierowane w stronę wspólnika jego Richarda, który miewał niekiedy dziwaczne pomysły.
Oczekiwali więc dalszych wydarzeń, mając baczne oko zwrócone na panią Giry.
„Jeżeli jest wspólniczką Upiora, — mówił Richard, — nie pora o tem wspominać. Banknoty są już daleko. Mnie się jednak wydaje za głupia na to“.
„Nie brak większych głupców w całej tej katastrofie“, — mruczał Moncharmin.
„Któż mógł przypuścić, — biadał Richard. — Ale na przyszły raz będziemy ostrożniejsi“.
Ów „przyszły raz“ wypadł właśnie w dzień porwania Krystyny Daaé.
Rano nadszedł list od Upiora Opery, przypominający im termin wypłaty. „Proszę zastosować się do poprzednich moich wskazówek, radził uprzejmie Upiór, to znaczy oddać kopertę z pieniędzmi tej zacnej pani Giry“. Do listu dołączona była zaadresowana koperta.
Należało więc załatwić tę sprawę przed rozpoczęciem przedstawienia, to jest na pół godziny przed podniesieniem kurtyny.
O tej to porze więc wprowadzamy czytelnika do kancelarji p. p. dyrektorów.
Richard pokazał swojemu wspólnikowi kopertę, odliczył 20 tysięcy franków i wsunął je do koperty, nie zalepiając jej jednak.
“A teraz, — rzekł, załatwiwszy tę czynność — — proszę cię, każ zawołać p. Giry“.
Po chwili bileterka, w nieśmiertelnej swojej taftowej sukni, wkroczyła do pokoju.
„Panowie zapewne mnie wzywają w sprawie koperty“, — rzekła, dygając ceremonjalnie.
„Tak jest, w sprawie koperty, ale pomówimy o czemś innem jeszcze, p. Giry, — odpowiedział uprzejmie Richard. — Chciałbym zadać pani pewne pytanie“.
„Ależ proszę, jestem na usługi p. dyrektora“.
„Pani jest zawsze w dobrych stosunkach z Upiorem Opery?“
„W jak najlepszych, p. dyrektorze, w najlepszych!
„Ah! jestem tem zachwycony, — wyrzekł poważnie Richard. — A więc p. Giry, mani panią za niegłupią kobietę. Historja o Upiorze jest doskonałym i pociesznym żartem, ale trwa już za długo, — nie uważa pani?“
Pani Giry spojrzała na swojego dyrektora, jak — gdyby ten mówił po chińsku.
„Co pan chciał powiedzieć, p. dyrektorze, — rzekła niespokojnie, przybliżając się do biurka. — Nie rozumiem pana!“
„Ah! rozumie pani doskonale! W każdym razie niech się pani postara mnie zrozumieć... Przede — wszystkiem powiedz mi pani, jak się on nazywa?“
„Kto taki?“
„Ten, którego jesteś wspólniczką, pani Giry“.
„Ja jestem wspólniczką Upiora!... wspólniczką czego?“
„Robi pani wszystko, co każę, on opłaca te usługi...“
„Nie skarżę się na niego“.
„Wiele dostaje pani za dostarczenie mu tej koperty?“
„Dziesięć franków“.
„Oh! to niewiele! Ale powiedz nam pani, dla jakiej przyczyny zaprzedałaś się duszą i ciałem temu Upiorowi? Czy dla tych kilku franków, które pani daje od czasu do czasu?“
„To jest moja tajemnica, p. dyrektorze, ale proszę mi wierzyć, niema w tem nic niehonorowego“.
„Nie wątpię, p. Giry“.
„Widzi pan... Upiór nie lubi, gdy się o nim opowiada. Ale jest rzecz, którą mogę panu powiedzieć, bo ona tylko mnie dotyczy. Otóż działo się to w loży Nr. 5... Pewnego wieczoru znajduję tam list, adresowany do mnie czerwonym atramentem... Słowa tego listu, p. dyrektorze, pamiętać będę, choćby mi sto lat żyć przyszło... Niech pan posłucha: „Pani! w roku 1825 panna Menetrie, koryfejka baletu, została markizą de Cussy“.
W roku 1832 Marja Taglioni, tancerka, wychodzi zamąż za hr. des Voisins; — w roku 1832 La Sota, baletnica, poślubia brata króla hiszpańskiego; — w r. 1817 Lola Montés zostaje morganatyczną żoną króla Ludwika Bawarskiego i otrzymuje nazwisko hrabiny de Landsfeld; w r. 1870 Teresa Hessler, śpiewaczka, poślubiona zostaje Don Fernandowi, bratu króla Portugalji...
Richard i Moncharmin słuchali zdumieni, nie przerywając elokwentnej bileterce, która w miarę opowiadania, wyprostowała się, dumna, rozgorączkowana, i wyliczywszy szereg podobnych wypadków wyrzuciła z siebie w końcu, triumfującym, proroczym głosem: „W roku 1885 panna Meg Giry baletnica, zostaje. cesarzową!“
Wyczerpana pani Gjry osunęła się na fotel. „Panie dyrektorze! list ten podpisany był przez Upiora Opery! — Od chwili, w której Upiór oznajmil mi, że moja mała Meg, dziecko z krwi mojej i kości dostąpi tego zaszczytu, wierzę w istnienie Upiora Opery i w to wszystko, co mi mówi i robić każe!“
„Nie widziałaś go pani, i wierzysz we wszystko co mówi?* — zapytał p. Moncharmin, wpatrując się w rozentuzjazmowaną twarz starej bileterki.
„Tak. Jemu zawdzięczam, że Meg jest koryfejką. Powiedziałam mu: „Jeżeli Meg ma w 1885 roku zostać cesarzową, to niema czasu do stracenia. Meg musi być koryfejką już teraz“. Odpowiedział mi, że wystarczy mu powiedzieć słówko panu Poligny a stanie się to, co zechcę“.
„A więc p. Poligny go widział“?
„Tak jak i ja! Nie widział go, tylko słyszał! Upiór szepnął mu parę słów tego wieczoru, kiedy to p. Poligny taki blady wyszedł z loży № 5“.
„Ach! co to za historja“! — jęknął Moncharmin.
„Jestem przekonana, — mówiła dalej p. Giry, — że Upiór i p. Poligny związani byli wspólną tajemnicą — p. Poligny niczego nie mógł odmówić Upiórowi“.
„Pani Giry, — odezwał się nagle Richard, — czy wie pani co się znajduje w tej kopercie“?
„Nie wiem, panie dyrektorze!“
„A więc proszę patrzeć!“
Pani Giry zapuściła niespokojne spojrzenie do wnętrza koperty i nagle oczy jej nabrały blasku!
„Pieniądze!“ — krzyknęła zdziwiona.
„Tak, p. Giry! pieniądze! Wiedziałaś pani o tem doskonale“!
„Ja, p. dyrektorze! — przysięgam panu“...
„Nienależy przysięgać p. Giry! A teraz powiem pani, dlaczego kazałem cię wezwać, p. Giry, każę cię aresztować!“
Pióra na kapeluszu zacnej bileterki zakołysały się szybko — sam zaś kapelusz zatrząsł się na jej głowie i groził spadnięciem. Zdumienie, przestrach i gniew odbiły się kolejno na twarzy wzburzonej damy.
Skoczyła pod sam nos p. Richard i tonem obrażonej niewinności parsknęła mu w samą twarz.
„Mnie! Mnie! Zaaresztować!
Pan Richard był mężnym i nie cofnął się.
„Każę panią zaaresztować, p. Giry, — powtórzył z mocą. — Każę aresztować jako złodziejkę!“
„Powtórz!“
I zanim p. Moncharmin zdołał przeszkodzić, potężna dłoń p. Giry spoczęła z wściekłością na twarzy p. Richarda.
Ale w dłoni tej znajdowała się koperta z pieniędzmi. Owa koperta, sprawczyni całego skandalu, otworzyła się i banknoty, niby fantastyczne olbrzymie motyle, rozwiały się po całym pokoju. P. p. Richard i Moncharmin upadli jednomyślnie na kolana, zbierając gorączkowo drogocenne papiery.
„Czy to są aby jeszcze prawdziwe“? — zapytał Moncharmin.
„Czy są prawdziwe?“ — powtórzył Richard.
„Są prawdziwe!!!“ — zabrzmiał za nimi surowy głos p. Giry.
Trzy ostatnie, jej wielkie, żółte zęby, z wściekłością uderzały o siebie. Lecz pośród nawału miotanych przekleństw zrozumieć można było tylko refren:
„Ja złodziejka! Ja złodziejka!
Nagle skoczyła znowu pod sam nos Richarda.
„To pan, — wrzasnęła, — pan powinieneś wiedzieć lepiej ode mnie, gdzie się podziały owe 20.000 fr.!...“
„Jakże to? co to ma znaczyć? — zapytał podejrzliwie Moncharmin, podchodząc szybko do bileterki.
„Dlaczego pani twierdzi, iż pan Richard wie lepiej od niej, gdzie się podziały owe 20.000 franków?...“
Twarz Richarda pociemniała. Pochwycił brutalnie rękę p. Giry i potrząsnął ją silnie.
„Dlaczego miałbym wiedzieć lepiej o tem?... — zagrzmiał groźnie. — Dlaczego?...“
„Bo przeszły do pańskiej kieszeni,“ — odparła stara, patrząc złośliwie w twarz dyrektora.
Teraz na Richarda przyszła kolej osłupienia.
Przeszywający wzrok Moncharmina mieszał go i odbierał mu przytomność. Niesłuszne oskarżenie starej i myśl, że wspólnik jego nie dowierza mu, były dla niegodnie do zniesienia.
Chwilę stał niepewny, niemy, nie wiedząc jak odeprzeć ten straszny zarzut. Pot grubemi kroplami wystąpił mu na czoło. Nagle z ręką podniesioną skoczył do p. Giry.
Lecz Moncharmin łagodnie uprzedził jego ruch i stanął przed wystraszoną bileterką.
„Jakże pani może tak posądzać mojego wspólnika?... — zapytał przyciszonym głosem. — Mówisz, że te pieniądze kładł do swojej kieszeni...
„Nie mogłam mówić tego, — odrzekła stara, — ponieważ to ja osobiście je kładłam tam! Stało się, wygadałam się, — szepnęła cicho. — Niechże mi Upiór wybaczy!...“
„Dziwi mnie, że się tak przejmujesz, — rzekł Moncharmin, wstrzymując wyrywającego mu się Richarda. — Nie widzisz, że dochodzimy do wykrycia tajemnicy! A ty się złościsz!“
„Panowie utrzymujecie, że w kopercie, którą włożyłam do kieszeni p. Richarda, znajdowało się 20 tysięcy franków, — odezwała się bolejącym głosem p. Giry. — Otóż ja wam mówię, że nic o tem nie wiedziałam! A pan Richard także nic nie wiedział.“
„A! a! — mruknął Richard, tonem brawury, która wydała się Moncharminowi niestosowna. Powiadasz pani, że nie wiedziałem! Ktoś wkłada mi 20.000 fr. do kieszeni, a ja o tem nie wiem. To mi się podoba!!...“
„A jednak to prawda, — potwierdziła stara, — tylko wkońcu musiałeś pan to spostrzedz!“
„Jaką kopertę kładła pani do kieszeni p. Richard? — zapytał Moncharmim. — To nie była ta, którą dawaliśmy pani i którą zanosiłaś wobec nas do loży Nr. 5, a przecież tylko ta zawierała pieniądze?“
„Przepraszam, — przerywa p. Giry. — Kopertę, otrzymaną przez p. dyrektora, wsunęłam do kieszeni p. dyrektora, ta zaś, którą zanosiłam do loży, była inna, tylko podobna do tej pierwszej, którą z rozkazu Upiora miałam przygotowaną w rękawie.“
Mówiąc to, p. Giry wyjęła z rękawa kopertę, kształtem przypominającą dokładnie tę, którą dyrektorowie otrzymywali w tajemniczy sposób od Upiora.
Moncharmin sprawdził, że zapieczętowana była ich własną dyrektorską pieczęcią i że zawierała dwadzieścia biletów reklamowych, przypominających banknoty.
„To jednak jest bardzo proste,“ — zauważył Richard.
„Rzeczywiście, bardzo proste,“ — powtórzył za nim Moncharmin.
„Największe podstępy bywają zazwyczaj najprostsze, wystarczy mieć wspólnika.“
„Albo wspólniczkę, — dodał nieswoim głosem Moncharmin. — Nieprawdaż, pani Giry, że tu z rozkazu Upiora zamieniałaś pani koperty i że to on kazał jedną z nich wsunąć do kieszeni p. Richarda?“
„Oh! Tak! To on!“
„A nie zechciałaby pani przedstawić nam próbkę swoich zdolności? Oto koperta. Niech pani działa w ten sposób, jakgdybyśmy o niczem nie wiedzieli.“
„Do usług pana dyrektora“.
Pani Giry wzięła kopertę i skierowała się z nią do drzwi, lecz wstrzymaną została przez Richarda.
„Och! Nie! Nie! Nie w ten sposób! Dosyć mamy tych sztuczek!“
„Ależ przepraszam panów, — tłumaczyła się stara, — przepraszam bardzo — ale kazaliście mi tak czynić, jakgdybyście o niczem nie wiedzieli. A więc skoro o niczem nie wiecie, pójdę z moją kopertą i...“
„I w jaki sposób wślizgnie mi ją pani do kieszeni?“ — przerwał Richard, podczas gdy Moncharmin jednem okiem śledził swojego wspólnika, a drugiem badał przenikliwie bileterkę, gdyż postanowił za jakąbądź cenę wykryć całą prawdę.
„Mam wsunąć kopertę do kieszeni pana wtedy, kiedy się pan najmniej tego spodziewa. Wie pan dobrze, że co wieczór przychodzę do „foyer“ i, korzystając z praw, przysługujących matce, towarzyszę mojej córce do sali tańca. Przynoszę jej w czasie pauzy pantofelki i inne drobiazgi, wchodzę i wychodzę swobodnie. Kręci się tam wtedy wiele osób... i pan dyrektor także... przechodzę więc za panem i wsuwam kopertę do tylnej kieszeni pańskiego fraka... Ot i wszystko!..“
„A więc to tak! — wrzasnął wściekły Richard. — Przyłapałem cię w tej chwili na najobrzydliwszem kłamstwie, stara czarownico!“
Obelga ta dotknęła zacną damę znacznie mniej, niż podanie w wątpliwość wiarogodności jej słów. Wyprostowała się, krzywiąc usta złowrogim grymasem:
„Co to znaczy?“ — spytała głucho.
„To znaczy, że tego wieczoru w „foyer“ nie byłem, spędziłem go w loży № 5, pilnując fałszywej koperty, położonej tam przez panią. Nawet na jedną chwilę sali nie opuściłem.“
„Ale bo też p. dyrektorze, to wcale nie tego wieczoru wsunęłam panu kopertę. To się stało następnego dnia... to było wtedy, kiedy pan sekretarz Sztuk Pięknych...
„A tak, — potwierdził zamyślony Richard, — przypominam sobie, pan sekretarz przyszedł za kulisy i kazał mnie wywołać... poszedłem na chwilę do „foyer“, stałem na schodach... Nagle odwróciłem się; pani stała za mną, p. Giry... i nie było więcej nikogo!“
„No widzi pan, że mówię prawdę, — stwierdziła bileterka. — Kieszeń p. dyrektora bardzo się nadaje do takich sztuczek“.
Mówiąc to, p. Giry podeszła do p. Richarda i w oczach Moncharmina, który nie mógł powiedzieć, w jakiej chwili się to stało, zręcznie wsunęła kopertę do kieszeni dyrektora.
„Ale wiesz ty, Moncharmin, że to wspaniałe, na mój honor — zawołał zdziwiony Richard. Tajemniczy Upiór Opery doskonale rzecz tę obmyślił. Zależało mu, aby nie było żadnego niebezpiecznego pośrednika między tym, który pieniądze daje, a tym który je odbiera, więc wyjmuje je z mojej kieszeni, bo wie dobrze, że ja nie wiem o ich istnieniu. — To wspaniałe!..“
Ostatnie słowa Moncharmina wyrażały dość jasno podejrzenie, które od pewnego czasu zrodziło się w jego umyśle. Nastąpiła ostra wymiana zdań, po której wspólnicy doszli do ostatecznego porozumienia. Postanowiono, iż Richard postępować ma według życzeń i woli Moncharmina, a to w celu dopcmożenia mu do wykrycia nędznika, który najoczywiściej kpił sobie z nich obydwóch.
W ten sposób wyjaśnione zostaje dziwne postępowanie dyrektorów, które w takie zdumienie i przestrach wprowadziło personel administracyjny.
Powodem tego postępowania były odkrycia powyżej wymienione.
Według umowy, p. Richard miał postąpić z kopertą zawierającą 20.000 fr. zupełnie tak, jak poprzednio, gdy o niczem jeszcze nie wiedział — p. Moncharmin zaś miał zwracać najbaczniejszą uwagę na kieszeń p. Richarda.
W tem samem miejscu, gdzie miesiąc temu spotkał się z sekretarzem sztuk pięknych, Richard zatrzymał się, a p. Giry przemknęła koło niego, zręcznie wsunęła kopertę do kieszeni i znikła niepostrzeżenie. Moncharmin, stojący o dwa kroki, obserwował cały ten manewr.
Dla zabezpieczenia się przeciw jakiemukolwiek porozumieniu się p. Giry z Upiorem, z rozkazu dyrektorów administrator Mercier zamknął bileterkę w biurze administracyjnem.
Tymczasem pan Richard kłaniał się, pochylał, cofał się wstecz, jakgdyby miał przed sobą jeszcze tak poważną osobistość jaką był sekretarz Sztuk Pięknych. Oznaki tej grzeczności nie zdziwiłyby nikogo, gdyby w rzeczywistości skierowane były do widzialnej dla wszystkich osobistości lecz nie mogły być uważane za naturalne, skoro przed p. Richardem nie było nikogo...
Znajdujący się w pobliżu p. Moncharmin czynił te same ruchy i odpychając lekko p. Remy, prosił, by nikt nie dotykał p. dyrektora.
Cała „misę en scene” tego wydarzenia była uskuteczniona z wielką dokładnością i uwagą.
P. Richard ze zdwojoną ostrożnością cofał się ku drzwiom biura administracyjnego. W ten sposób wtyle strzeżony był przez Moncharmin’a, a sam miał baczność na to, co się działo przed nim.
Nowy ten oryginalny sposób chodzenia po korytarzach Opery nie uszedł niepostrzeżenie.
Na szczęście dla pp. dyrektorów, małe baletniczki były wszystkie zajęte na wyższych piętrach, bo inaczej sukces pp. dyrektorów byłby niezwykle głośny i długotrwały.
Ale pp. Richard i Moncharmin myśleli tylko o swoich pieniądzach.
W półciemnym, wąskim korytarzu Richard zbliżył się do Moncharmina i szepnął cicho:
„Jestem pewny, że nikt mnie nie dotknął; teraz odejdź trochę i pilnuj mnie, aż wejdę do kancelarji; nie trzeba budzić podejrzeń, zobaczymy co się stanie”.
Ale Moncharmin odparł:
„Nie, mój drogi, nie. Idź naprzód, ja idę tuż za tobą. Nie opuszczę cię ani na jeden krok!”
„Ale w ten sposób nikt nie potrafi ukraść tych 20.000 fr.”
„Mam nadzieję, ” — odparł Moncharmin.
„A więc to, co robimy, jest absurdem!”
„Robimy tylko to, cośmy robili ostatnim razem. Wtedy, tak samo jak i teraz, szedłem ci po piętach aż do drzwi.”
„To przecież prawda!” — westchnął Richard i zamyślił się.
W dwie minuty później obydwaj siedzieli zamknięci w kancelarji.
Moncharmin klucz od drzwi schował do kieszeni.
„W ten sam sposób byliśmy zamknięci wtedy, aż do chwili opuszczenia przez ciebie gmachu Opery”.
„To prawda. I nikt nie przyszedł nam przeszkodzić?”
„Nikt.”
„A więc — rzekł Richard, — musiano mnie okraść w drodze z Opery do domu”.
„Nie! — odparł sucho Moncharmin. — To jest zupełnie wykluczone! Odprowadziłem cię przecież we własnym powozie. Pieniądze znikły u ciebie, niema najmniejszej wątpliwości”.
„Ależ to jest niemożliwe — protestował Richard. — Jestem pewny swojej służby”.
Moncharmin wzruszył ramionami.
Ruch ten zauważył Richard i uznał, że wspólnik jego zachowywał się od chwili wcale niedwuznacznie.
„Moncharmin! mam tego już dosyć”!
„Richard! Mam tego już za wiele”!
„Ty śmiesz mnie posądzać?”
„Tak! O niefortunny wcale żart”.
„Nikt nie żartuje, gdy chodzi o 20 tys. franków”.
„Zgadzam się z tobą w zupełności”, — wyrzekł poważnie Moncharmin, rozwijając olbrzymią gazetę i ostentacyjnie zabierając się do czytania.
„Co ty robisz? Zamierzasz czytać?”
„Tak, mój drogi, aż do chwili, w której odprowadzę cię do domu”.
Zniecierpliwionym ruchem Richard wyrwał gazetę z rąk wspólnika. Moncharmin zerwał się wściekły, lecz, gdy spojrzał na bladą, zmienioną twarz przyjaciela, usiadł, nie wyrzekłszy słowa.
„Wiesz! — wrzasnął Richard, — myślę o tem, co powinienem pomyśleć, jeśli tak jak ostatnim razem, po spędzeniu wieczoru sam na sam z tobą, odprowadzisz mnie do domu i jeśli, w chwili naszego rozstania stwierdzę, że dwadzieścia tysięcy franków zniknęło z kieszeni mego fraka... tak, jak ostatnim razem”.
„I cóż powinieneś pomyśleć?!! — wybuchnął purpurowy Moncharmin.
„Powinienem pomyśleć, że jeśli nie opuszczałeś mnie ani na krok i zgodnie z twem życzeniem, tylko ty jeden się do mnie zbliżałeś, to gdy tych dwudziestu tysięcy niema w mojej kieszeni, są pewne widoki, że przeniosły się do twojej”.
Moncharmin podskoczył na krześle.
„Och! — zawołał. — Szpilkę! dajcie mi prędko szpilkę! agrafkę!”
„Co ty chcesz robić z tą szpilką?”
„Przypiąć ci! szpilkę! dajcie mi szpilkę!”
„Chcesz mi przypiąć agrafką?”
„Tak! razem z tymi pieniędzmi. W ten sposób, czy tu, czy na ulicy, czy u siebie w domu, poczujesz, jak ci ktoś manipuluje koło kieszeni. Uchwycisz tę rękę i wtedy, Richard, przekonasz się, czy to była moja ręka! Szpilkę! Agrafkę! dajcie mi agrafkę!”
W tej chwili Moncharmin uchylił drzwi, wrzeszcząc na cały korytarz:
„Szpilkę! kto mi da szpilkę!”
Wiemy już, dlaczego Remy wtedy tak niegrzecznie został przyjęty oraz że chłopiec do posług dostarczył dyrektorowi tak gorąco żądanej szpilki. Zamknąwszy drzwi, Moncharmin ukląkł przy swoim wspólniku.
„Mam nadzieję, — rzekł, — że pieniądze znajdują się jeszcze w twojej kieszeni: i że to są te prawdziwe”.
„Zobacz! Ja nie chcę się już ich dotykać”.
Moncharmin drżącą ręką wyciągnął kopertę, sprawdził, że znajdują się w niej banknoty autentyczne, poczem kopertę włożył z powrotem do kieszeni i spiął połę surduta dużą szpilką. Dokonawszy tego usiadł, nie spuszczając Richarda z oczu.
„Trochę cierpliwości mój drogi, — prosił. — Dwunasta wybije za chwilę; pamiętasz, ostatnim razem wyszliśmy z uderzeniem północy”.
Minuty upływały w niepokojącej tajemniczej ciszy.
„Zaczynam odczuwać wpływ Upiora, — odezwał się po chwili Richard, usiłując się uśmiechnąć. — Śmieszne to, ale w atmosferze tego pokoju znajduje się coś dziwnie dusznego i drażniącego!”
„Masz słuszność”, — szepnął Moncharmin.
Gdyby to naprawdę był Upiór, — mówił dalej przyciszonym głosem Richard, — Upiór, który zapukał wtedy trzykrotnie w stół, przypominasz sobie? który kładzie tu te tajemnicze koperty... który rozmawia w loży Nr. 5... zabija Józefa Buqueta... Obrywa u sufitu świeczniki... i okrada nas... Moncharmin, jesteśmy tu sami... i jeżeli pieniądze znikną, bez naszego w tem udziału, trzeba będzie uwierzyć w Upiora... w Upiora...
W tej chwili zegar, znajdujący się na kominku, wybił powoli godzinę dwunastą...
Moncharmin i Richard zadrżeli. Niewytłumaczony lęk ogarnął ich nagle, a pot wielkiemi kroplami wystąpił im na czoła.
Gdy dźwięki przebrzmiały, westchnęli z ulgą i powstali.
„Zdaje mi się, że możemy już odejść”, — szepnął Moncharmin.
„Tak sądzę”, — odparł Richard.
„Zanim pójdziemy, pozwolisz, że zajrzę do twojej kieszeni?”
„Ależ ma się rozumieć. No i cóż?” — zapytał Richard, gdy wspólnik jego sprawdzał zawartość kieszeni?”
„Szpilka jest!”
„Spodziewam się! przecież teraz nikt nas okraść nie może bez naszej wiedzy”.
„Szpilka jest, ale zdaje mi się, że banknotów niema”...
„Nie żartuj, Moncharmin!”
„Ależ, zobacz sam”.
Richard szybkim ruchem ściągnął frak: obaj dyrektorowie rzucili się ku kieszeni. Była pusta. Ale co najważniejsze: szpilka nienaruszona tkwiła w ubraniu.
Richard i Moncharmin pobledli nagle.
„Upiór”... — szepnął Moncharmin.
Ale Richard skoczył ku swojemu wspólnikowi i pochwycił go za ramię.
„Tylko ty jeden dotknąłeś się mojej kieszeni! Oddaj mi dwadzieścia tysięcy franków! Słyszysz?! Oddaj!”
„Przysięgam ci na wszystko, że nie mam ich”, — jęknął nieszczęsny Moncharmin.
W tej chwili zapukano do drzwi.
Pierwsze słowa komisarza policji, przy wejściu do gabinetu dyrekcji, dotyczyły zaginionej śpiewaczki.
„Czy Krystyny Daaé niema tutaj?“ — zapytał.
„Krystyny Daaé? Nie, niema jej“, — odpowiedział Richard.
Moncharmin zaś był tak oszołomiony, że nie był w stanie słowa przemówić.
„Dlaczego pan komisarz pyta o Krystynę Daaé?“ — zapytał Richard zdziwiony.
„Bo musimy ją odnaleźć, panie dyrektorze“, — odparł poważnie i z naciskiem komisarz.
„Jakto, musimy ją odnaleźć? Czyżby zginęła?“
„Tak, przed chwilą podczas przedstawienia zniknęła ze sceny“.
„Ależ, co to za nowa historja?... — jęknął Richard, chwytając się za głowę. — Krystyna Daaé zniknęła ze sceny?“
„Tak jest. Została porwana podczas tego obrazu w więzieniu, w chwili, gdy wzywała na ratunek duchy niebieskie“.
„Krystynę Daaé uprowadził rzeczywiście duch, którego nazwisko będę mógł zdradzić panu komisarzowi“, — zabrzrniał poważny głos na progu pokoju.
Wszyscy obecni zwrócili się zdumieni. We drzwiach stał Raul de Chagny.
„Ah! ab! To pan, panie wicehrabio! — zawołał komisarz, — i twierdzi pan, że p. Krystyna Daaé została porwana przez ducha?
Raul spojrzał wokoło i lekkie zniecierpliwienie przemknęło po jego twarzy. To, co miał odkryć komisarzowi, było tak niezwykłe i tajemnicze. Ale czy mógł mówić wobec tych ludzi, patrzących na niego z nieukrywaną, brutalną ciekawością?
„Panie komisarzu, — rzekł po krótkim namyśle, — chiałbym porozmawiać z panem na osobności“.
Komisarz wyprosił obecnych za drzwi i sam z Raulem i dyrektorami zaniknął się w pokoju.
„Panie komisarzu, — rzekł młody człowiek, — duch ten nazywa się Eryk, mieszka w gmachu Opery. Jest to Anioł muzyki“.
„Anioł muzyki! Doprawdy, to coś ciekawego! Czy panowie słyszeli coś o tem?“ — zapytał komisarz, zwracając się do Richarda i Moncharmina.
Wspólnicy bez słowa potrząsnęli głowami.
„Oh! tak, — potwierdził wicehrabia, — ci panowie niejedno już słyszeli o Upiorze Opery. Otóż Anioł muzyki, Upiór Opery i Eryk, to jedna i ta sama osoba“.
„Pan wicehrabia pozwala sobie, zdaje się, na niewczesne żarty, — zauważył zimno komisarz policji.
Panie Richard może pan będzie mógł mi to wytłumaczyć?“
„Panie komisarzu — odparł niecierpliwie dyrektor, — my Upiora Opery nie znamy, ale pragniemy gorąco go poznać, bo dziś wieczorem ukradł nam 20 tysięcy franków“.
Komisarz ze zdziwieniem spojrzał po obecnych i przetarł ręką czoło jakgdyby się budził z przykrego snu.
„Duch, który jednego wieczoru porywa śpiewaczkę i 20.000 fr., to w każdym razie duch bardzo czynny i przebiegły. Postaram się, moi panowie, wyświetlić tę zagadkową sprawę.
Panie de Chagny, pomówmy poważnie:
Pan sądzi, że Krystyna Daaé została uprowadzona przez jakiegoś osobnika zwanego Erykiem? Więc pan go zna? Widział go pan?“.
„Tak, panie komisarzu“.
„Gdzie?“
„Na cmentarzu“.
Komisarz podskoczył na stołku i wpatrzył się w Raula, jakgdyby miał przed sobą warjata.
„A co pan robił na tym cmentarzu, jeżeli wolno wiedzieć?“
„Panie komisarzu, — odpowiedział Raul, — zdaję sobie dobrze sprawę z dziwaczności moich zeznań, ale błagam, uwierz pan w ich prawdziwość. Chciałbym przekonać pana w kilku słowach, bo czas ucieka. Chcę panu powiedzieć wszystko, co wiem o Upiorze Opery, choć coprawda wiem niewiele“.
„Ależ mów pan! Mów!! — zawołali zaciekawieni Richard i Moncharmin, sądząc, że zeznania Raula rzucą pewne światło na tajemnicze zniknięcie 20 tysięcy fr.
Lecz wkrótce rozczarowali się... nieprawdopodobne opowiadania wicehrabiego o cmentarzu w Perros, trupiej głowie, zaczarowanych skrzypkach, nasunęły im przypuszczenie, że młody człowiek, pod wpływem rozpaczy po stracie ukochanej kobiety, dostał pomieszania zmysłów.
Tego samego zdania był i komisarz policji i byłby zapewne przerwał tę bezładną i bezcelową, jego zdaniem, gadaninę, gdy nagle zaszła okoliczność, która przeszkodziła dalszym zeznaniom wicehrabiego.
Drzwi otworzyły się i osobistość jakaś, ubrana w luźny czarny surdut, w lśniącym, zniszczonym kapeluszu na głowie, wsunęła się do pokoju.
Szybkim krokiem nieznajomy podszedł do komisarza i szepnął mu kilka słów do ucha, podczas gdy tenże nie spuszczał oka z wicehrabiego de Chagny.
„Za dużo mówiliśmy już o duchach, p. wicehrabio, — odezwał się po chwili komisarz. — Pomówimy teraz trochę o panu. Pan dziś wieczorem miał porwać Krystynę Daaé?“
„Tak, panie komisarzu“.
„Przy wyjściu z teatru?“
„Tak jest“.
„I poczynił pan w tym kierunku wszelkie przygotowania?“
»Tak p. komisarzu“.
„Powóz, którym pan przyjechał, miał wam służyć do ucieczki? Stangret był uprzedzony... świeże konie miały oczekiwać na drodze?“
„Tak, p. komisarzu“.
„A jednak powóz pana jest jeszcze tutaj i oczekuje pana rozkazów, około Rotundy? nieprawdaż? Czy wie pan, że obok pańskiego powozu znajdowały się jeszcze trzy inne?!!“
„Nie zwróciłem na to uwagi“.
„Jeden z tych powozów jest własnością hr. Filipa de Chagny, brata pana, i ten właśnie znikł nagle“.
„To niema nic do rzeczy, panie komisarzu“.
„Przeciwnie. Czy to prawda, że hrabia de Chagny sprzeciwiał się połączeniu pana z p. Krystyną Daaé?“
„To są rodzinne sprawy, które nie powinny nikogo obchodzić“.
„W tym wypadku jest przeciwnie. Panie wicehrabio, brat pana okazał się zręczniejszy! To on uprowadził Krystynę Daaé!...“
„On?!! — jęknął Raul. — Czy to jest możliwe? Czy jesteś tego pewny, p. komisarzu?“
„Natychmiast po zniknięciu śpiewaczki, hrabia Filip skoczył do swojego powozu i w szalonym pędzie przebiegł całe miasto“.
„Wyjechał z Paryża?“
„Tak, drogą brukselską“.
„Oh! — krzyknął zrozpaczony wicehrabia, — przysięgam, że ich dogonię!
I nie żegnając się z nikim, jak szalony wybiegł z pokoju.
„Nie wiem, czy to rzeczywiście hrabia de Chagny wykradł Krystynę Daaé, — rzekł komisarz policji po wyjściu Raula, — ale muszę się o tem koniecznie przekonać, a wierzę, że nikt mi w tem tak skutecznie nie dopomoże, jak wicehrabia. W tej chwili jest on najlepszym moim sprzymierzeńcem. Przekonacie się panowie, że największe usługi zazwyczaj oddają policji ludzie, zdawałoby się, najmniej do tego powołani“.
Ale pan Mifroid nie byłby tak zadowolonym, gdyby był wiedział, że pościg jego wysłańca został wstrzymany już na zakręcie pierwszego korytarza, który, po usunięciu ciekawych, zdawał się opustoszałym.
Lecz nagle z mroku wyłoniła się jakaś postać i zagrodziła Raulowi drogę.
„Dokąd tak śpieszysz, panie de Chagny?” — zapytał osłonięty mrokiem nieznajomy.
Raul niecierpliwie podniósł głowę i poznał widzianą niedawno czapkę futrzaną. Zatrzymał się.
„To znowu pan! — Wykrzyknął drżącym, pełnym rozpaczy głosem. — Pan, co znasz tajemnice Eryka, a nie chcesz, abym o nich wspominał!.. Czego chcesz ode mnie i kim jesteś?...”
Raul przypomniał sobie, że kiedyś brat jego opowiadał mu o jakimś Persie, zamieszkującym stary, zapadnięty domek w ulicy Rivoli.
Ciemna, oliwkowa twarz pochyliła się nad młodym człowiekiem i przenikliwe, ostre spojrzenie spoczęło na jego twarzy.
„Mam nadzieję p. wicehrabio, że dotąd nie zdradziłeś tajemnicy Eryka?”
„A w jakimże celu miałbym go oszczędzać?.. — oburzył się Raul. — Czy to jest pański przyjaciel?”
„Mam nadzieję, że pan nic nie mówił komisarzowi o Eryku, — powtórzył Pers, — bo tajemnica jego jest zarazem tajemnicą Krystyny Daaé!
„O! panie! — zawołał zniecierpliwiony wicehrabia, — choć zdaje mi się, że wiesz wiele rzeczy interesujących mnie, jednakże nie mam czasu na rozmowę z panem!”
„Panie de Chagny, dokąd biegłeś teraz?“
„Nie odgadujesz pan! Ratować Krystynę Daaé...“
„A więc pozostań pan tutaj... bo Krystyna Daa étutaj się znajduje!”
„Tutaj? z Erykiem?... Skąd wiesz o tem?“
„Byłem na przedstawieniu. Nikt inny nie mógł obmyśleć tak niezwykłego porwania! oh! — dodał Pers z głębokiem westchnieniem, — poznałem ręką tego szatana...“
„Znasz go więc? — zawołał Raul wzruszony. Panie nie wiem jakie żywisz względem mnie zamiary, ale powiedz mi, czy możesz uczynić cośkolwiek dla Krystyny Daaé?..
„Tak sądzę, p. de Chagny, i w tym celu właśnie podszedłem do pana. Chcę pana zaprowadzić do niej... do niego...“
„Panie! — zawołał Raul — jeżeli uczynisz to, życie moje do ciebie należy! Ale, jeszcze słowo. Komisarz policji zapewniał mnie, że Krystynę uprowadził mój brat Filip... To chyba niemożliwe?..
„Zdaje mi się, że hrabia de Chagny nie zajmował się nigdy sztukami magicznemi“... — brzmiała odpowiedź Persa.
„A więc biegnijmy, panie! biegnijmy czemprędzej! Losy moje oddaję całkowicie w pańskie ręce!.. Jakżebym miał panu nie wierzyć, jeśli nikt, poza panem, mnie wierzyć nie chce!.. Kiedy pan jest jedynym, co nie uśmiecha się drwiąco na wspomnienie imienia Eryka...“
Mówiąc to, młodzieniec uścisnął rozpalonemi dłońmi chłodne, lodowate niemal ręce Persa.
„Cicho! cicho! — szepnął Pers wsłuchując się w odgłosy dobiegające z korytarzy. — Nie wymieniaj pan nigdy jego imienia w tem miejscu. Mówmy „On“. W ten sposób nie ściągniemy niczyjej uwagi.“
„Sądzi pan zatem, że znajduje się niedaleko nas?“
„Wszystko jest możliwe... Być może, że znajduje się w sali Jeziora.“
„Więc pan wie o tem tajemniczem schronieniu?“
„Jeżeli go tam niema, również dobrze może być za ścianą, pod podłogą, nad sufitem! Czy ja wiem. Chodźmy!“
W kilka chwil później znaleźli się w ciemnych, pustych korytarzach, nieznanych Raulowi nawet z tych czasów, kiedy to Krystyna oprowadzała go po całym gmachu Opery.
„Żeby tylko Darjusz już przybył, — szepnął Pers.
„Kto to jest Darjusz?“ — zapytał Raul.
„Mój służący“.
Znajdowali się w tej chwili w pośrodku wysokiej, obszernej sali, słabo oświetlonej małą lampką elektryczną.
Pers zatrzymał się i szepnął tak cicho, że Raul ledwie mógł znaczenie słów pochwycić:
„Co pan mówił komisarzowi policji?“
„Powiedziałem mu, że sprawcą porwania Krystyny Daaé jest Upiór Opery i że prawdziwe jego nazwisko jest“...
„Cicho! I komisarz uwierzył panu?! Czy może wziął pana za warjata?“
„Tak, zdaje się...“
„Tem lepiej“, — szepnął Pers.
Ruszyli dalej.
Przebiegli kilka pięter i znaleźli się nawprost drzwi, które Pers otworzył wytrychem, wyjętym z kieszeni kamizelki...
„Panie de Chagny, — rzekł, — kapelusz pana jest niestosowny do tej wyprawy... Zostaw go pan lepiej w garderobie?“
„W garderobie Krystyny Daaé“.
Skrytem przejściem Pers zaprowadził Raula do pokoju śpiewaczki.
Raul nie znał tego przejścia i zdziwił się niemało.
„O! jak pan doskonale zna wszystkie kryjówki gmachu Opery”, — zauważył.
„Gorzej, niż On, — odrzekł skromnie Pers.
Popchnął Raula do garderoby Krystyny i zamknąwszy drzwi, zbliżył się do ściany, przylegającej do pokoju, w którym zazwyczaj składano niepotrzebne rekwizyty i meble.
Chwilę nadsłuchiwał, poczem zakaszlał głośno. Natychmiast posłyszeli szmer po drugiej stronie ściany i wkrótce zapukano do drzwi.
„Wejść!“ — zawołał Pers.
Wszedł człowiek w długim płaszczu i czapce barankowej na głowie.
Ukłonił się i złożył na stole w srebro okutą szkatułkę, poczem cofnął się ku drzwiom.
„Nikt nie widział, gdyś tu wchodził, Darjuszu?“
„Nie, panie“.
„Bądź również ostrożny przy wyjściu“.
Służący skłonił się powtórnie i wyszedł.
Pers otworzył szkatułkę i wyjął z niej parę pistoletów, bogato i pięknie ozdobionych.
„Natychmiast po uprowadzeniu Krystyny Daaé, rozkazałem służącemu przynieść te pistolety. Posiadam je oddawna i ufam im“.
„Chce się pan pojedynkować?“ — zapytał Raul.
„Zgadłeś, panie wicehrabio! Idziemy na pojedynek, niezwykły pojedynek!...
W tym pojedynku będzie nas dwóch przeciw jednemu, — mówił dalej Pers, wręczywszy Raulowi jeden z pistoletów. — Będziemy mieli do czynienia z nielada przeciwnikiem! Ale skoro pan szczerze kocha Krystynę Daaé......
„Czy ja ją kocham!.. Ale niech mi pan wytłumaczy, w jakim celu naraża pan dla niej życie? Musi pan bardzo nienawidzieć tego Eryka!“
„Nie mam dla niego nienawiści, — odparł smutno Pers. — Gdyby tak było, już dawno uczyniłbym go nieszkodliwym?”
„Uczynił on panu wiele złego?“
„Zło, które mi wyrządził, już dawno wybaczyłem“.
„To szczególne, — rzekł Raul. — Słowa pana wprawiają mnie w zdumienie. Litością odpłacasz mu za złe; tak samo czyni Krystyna.
Pers nic nie odpowiadał. Podszedł do ściany, znajdującej się naprzeciw dużego lustra, stanął na krześle i zdawał się czegoś usilnie szukać na tapecie.
„A więc panie, — zapytał Raul, zniecierpliwiony tajemniczością towarzysza. — Czy idziemy?“
„Gdzie?“ — zapytał Pers, nie odwracając głowy.
„Ależ, do tego szatana! Przecież mówił pan, że posiadasz sposób dostania się do niego“.
„Szukam go właśnie! Ah! to tu!“ — szepnął po chwili, przycisnąwszy wskazujący palec do jakiegoś niewidocznego dla Raula punktu w ścianie.
„Za pół minuty znajdziemy się na jego drodze, — dodał, zeskakując z krzesła. Podszedł do lustra i ręką nacisnął powierzchnię.
„Nie ustępuje jeszcze, — szepnął do siebie.
„Ach! — zawołał Raul, — wyjdziemy więc tą drogą! Tak, jak Krystyna!“
„Więc wiedział pan, że Krystyna Daaé wyszła tędy?“
„Tak. Stało się to w mojej obecności. Byłem ukryty tu w buduarze.“
„I cóż pan uczynił?“
„Sądziłem, że jestem igraszką moich nerwów.“
„Lub nowej fantazji Upiora, — zaśmiał się Pers. — Ach! panie de Chagny! Dałby Bóg, abyśmy mieli do czynienia — tylko z Upiorem. Moglibyśmy wówczas pozostawić w spokoju nasze pistolety! Ale teraz już dosyć o tem! Zapnij pan szczelnie płaszcz swój i podnieś wysoko kołnierz! Nie możemy być poznani. Poruszenie maszynerji znajdującej się w tej ścianie jest trudniejsze do wykonania z tej strony.
Manipulacja ta jest ułatwiona, gdy można wprost działać na lewar. Wtedy lustro w jednej chwili porusza się i z zawrotną szybkością zapada...“
„Jakiż to lewar?“ — zapytał Raul.
„Lewar, który podnosi całą tę ścianę. Zobaczy pan, co stanie się za chwilę, — dodał Pers, przyciągając jedną ręką Raula do siebie, a drugą naciskając lustro. — Pan nie może mieć pojęcia, co można zdziałać za pomocą podobnego lewara. Dziecko jednym palcem może poruszyć dom cały.“
„Dotąd nic jeszcze nie widzę,“ — rzekł Raul.
„Poczekaj pan chwilę. Widocznie mechanizm zardzewiał, lub też sprężyna przestała działać.“
Czoło Persa zasępiło się.
„A może to co innego? Może „on“ przeciął sznur lewara?“
„W jakim celu? Przecież nie wie, że zamierzamy przejść tędy.“
„Może się domyśla... wie, że posiadam klucz od tej tajemnicy...“
„Czy on ją sam odkrył panu?“
„Nie. Szukałem, badałem i znalazłem. To jest najzwyklejszy system wszystkich drzwi tajemnych. Mechanizm stary, jak świat! Teraz uczynimy co tylko będzie w naszej mocy, aby tam się dostać, ale, być może, że „on“ zatrzyma nas zaraz na wstępie.“
„Więc jest panem samowładnym tych podziemi?“
„On rozkazuje ścianom, drzwiom i zapadniom.“
„Takim mi go właśnie przedstawiła Krystyna... otoczonego tajemnicą i przerażającą potęgą... Ale to wszystko wydaje mi się niewytłumaczonem... Dlaczego on tylko sam posiada tajemnicę podziemi! Przecież ich nie budował?!!“
„Ależ owszem, panie.“
Raul spojrzał zdziwiony, lecz Pers ruchem głowy nakazał mu milczenie, a ręką wskazał na lustro.
Odbity w lustrze obraz ich drgnął nagle, stał się mniej wyraźnym i zatarł się jak w zwierciadle wodnem pod podmuchem wiatru, poczem wszystko powróciło znów do poprzedniego stanu.
„Widzi pan, że tędy się nie przedostaniemy, — rzekł Raul. — Musimy obrać inną drogę.“
„Dziś wieczór nie znajdziemy innej, — odparł Pers dziwnie zmienionym głosem. — Baczność! Bądź pan przygotowany do obrony!“
Rzekłszy to, skierował w stronę lustra rękę, uzbrojoną w pistolet. Raul uczynił to samo.
„Bądź pan przygotowany do natychmiastowej obrony,“ — powtórzył pośpiesznym szeptem towarzysz Raula.
Długą chwilę stali w milczeniu, wstrzymując oddech. W podziemiach panowała niczem niezamącona cisza.
Nakoniec Pers poruszył się i Raul usłyszał, jak prześlizgnął się na kolanach, szukając czegoś poomacku rękami. Nagle ciemności rozproszyły się i zabłysło w nich światło małej, ślepej latarki, w pierwszej chwili cofnął się instynktownie, jakby chcąc ujść przed okiem tajemniczego nieprzyjaciela, lecz wraz spostrzegł się, że latarka ta należała do jego towarzysza.
Pers klęczał na ziemi i latarkę postawił obok siebie. Zajęty był bacznem wpatrywaniem się w podłogę i nagle zgasił światło latarki.
Wówczas Raul posłyszał lekki stłumiony zgrzyt i ujrzał w pośrodku podłogi niewielki, słabo oświetlony kwadrat. Wyglądało to tak, jakgdyby otworzyło się małe okienko.
Raul nie widział Persa, ale tuż koło siebie posłyszał jego szept stłumiony:
„Chodź pan za mną i naśladuj mnie we wszystkiemu.“
Pers powoli posuwał się ku oświetlonemu kwadratowi. Raul widział, jak raz jeszcze przyklęknął i trzymając się rękami brzegów podłogi, z pistoletem w zębach, zsunął się w otwór.
Raul w zupełności zaufał swojemu przewodnikowi i wierzył, wnioskując z jego słów, iż gotów jest na wszystko, by działać wraz z nim przeciw Erykowi. Wzruszenie jego, gdy mówił o tym „szatanie“, wydawało mu się szczere, a przytem czyżby go był uzbroił własnoręcznie, gdyby czyhał na jego zgubę? Dodać należy, że Raul nie mógł przebierać w środkach i uważał za rzecz nieszlachetną wahać się w ostatecznej chwili.
Ukląkł więc i ześlizgnął się w otwór, zawisając na rękach, poczem spadł w ramiona Persa, który rozkazał mu natychmiast wyciągnąć się na podłodze i sam po małej chwili uczynił to samo.
Raul zaciekawiony, chciał pytać, lecz ręka Persa zakryła mu szybko usta, a do uszu jego doszedł jednocześnie głos męski, w którym rozpoznał głos komisarza policji, z którym rozmawiał niedawno w kancelarji dyrektorskiej.
Wicehrabia i Pers znajdowali się w owej chwili za przepierzeniem, z po za którego wyraźnie dochodził odgłos kroków i pomieszane głosy.
Przy bladem świetle, zalegającem podziemia, można było bardzo słabo rozpoznawać kontury otaczających przedmiotów.
Nagle Raul wstrząsnął się całem ciałem i siłą stłumił okrzyk grozy.
W podziemiu leżały trzy trupy.
Jeden leżał rozciągnięty na małych schodkach, prowadzących do pokoju, skąd dochodziły głosy, dwa inne zaś, z rękami rozpostartemi w krzyż stoczyły się po stopniach na dół.
Raul wysunąwszy rękę przez przepierzenie, mógłby był dotknąć ich z łatwością.
„To „on,“ — szepnął Pers, zrozumiawszy wzruszenie towarzysza.
Głos komisarza stawał się coraz donośniejszy. Słychać było, jak żądał od reżysera wyjaśnień co do systemu oświetlenia.
W tym czasie elektryczność używana była tylko do niektórych efektów scenicznych i do dzwonków.
Cały olbrzymi budynek Opery był jeszcze oświetlony gazem. Obok budki suflera znajdowała się maleńka budka kierownika oświetlenia, który stamtąd wydawał potrzebne rozkazy swoim podwładnym.
W tej właśnie budce podczas każdego przedstawienia znajdował się Mauclair.
W danej chwili była ona pusta.
„Mauclair! Mauclair!“
Głos reżysera rozbrzmiewał teraz donośnie. Komisarz zaś był już przy małych drzwiczkach, łączących schody z podziemiem. Poruszył drzwiami, lecz nie ustąpiły pod naciskiem.
„No! no! — zawołał komisarz, — panie reżyserze! patrzno pan! Nie mogę otworzyć tych drzwi!...
Nareszcie ustąpiły pod silniejszem pchnięciem reżysera. Wstępując na schodki, komisarz potknął się o ciało mężczyzny, zagradzające mu przejście.
„Mauclair! ależ to Mauclair! — zawołał reżyser, rozpoznawszy głównego maszynistę. — Nie żyje!“
Komisarz pochylił się nad ciałem.
„Nie! On jest tylko uśpiony lub pijany,“ — rzekł p. Mifroid. Powstał, zeszedł jeszcze kilka stopni i krzyknął:
„Ależ, patrzcie! patrzcie!... Dwóch ludzi leży tam na dole! Co to jest?! Co to znaczy?...“
Reżyser zbiegł ze schodów i stanął zdumiony.
„To są pomocnicy Mauclaira, — wyrzekł w osłupieniu. — Zdaje się, również mocno uśpieni! Teraz wszystko się wyjaśnia. Ktoś obcy był tutaj i kierował oświetleniem, i ten sam człowiek dopomógł nędznikowi w porwaniu Krystyny Daaé!
Doktora! Natychmiast niech kto biegnie po teatralnego doktora!!“
Komisarz policji, pochylony nad nieszczęśliwemi ofiarami, obserwował je ciekawie.
„Dziwna! dziwna sprawa! — szepnął jakgdyby do siebie. No i cóż? moi panowie? — wyrzekł głośno. Może wytłumaczycie mi, co to wszystko znaczy...“
Poprzez szpary przepierzenia Raul dostrzegł wgórze pochylone trwożnie twarze obydwóch dyrektorów.
„Dzieje się tu coś, czego nie możemy zrozumieć, — zabrzmiał wzruszony, niepewny głos Mon — charmina i, w tej samej chwili, obydwie zafrasowane twarze znikły za drzwiami.
„Dziękuję za tak obszerne wyjaśnienie“, — zaśmiał się drwiąco komisarz.
„Nie pierwszy to raz Mauclair zasypia, — odezwał się pogrążony dotąd w zamyśleniu reżyser, — przypominam sobie, jak raz zastałem go chrapiącego w najlepsze w budce podczas przedstawienia.“
„Kiedyż to było?“ — zapytał prędko p. Mifroid.
„Niedawno... ot, było to tego wieczoru, gdy Carlotta — pamięta p. komisarz — gdy Carlotta tak fatalnie skompromitowała się na scenie.“
„Naprawdę? było to tego wieczoru?“
Pan komisarz poprawił okulary i wpatrzył się badawczo w reżysera.
„Czy Mauclair zażywał tabakę?“ — zapytał po chwili.
„Tak, p. komisarzu. To był wielki amator tabaki. Ot! leży tu właśnie jego tabakierka“.
P. komisarz, nie rzekłszy już słowa, zabrał wskazaną tabakierkę i włożył ją do kieszeni.
Raul i Pers, których obecności nikt się nie domyślał, byli świadkami jak wynoszono ciała i jak po chwili komisarz i reżyser, zamknąwszy uważnie drzwi, oddalili się.
Wtedy Pers dał znak Raulowi, aby powstał i zalecił mu, aby rękę z pistoletem trzymał bezustannie na wysokości czoła.
„Ależ to bezcelowo, męczy mnie tylko“, — zauważył Raul.
„Zmieniaj więc pan rękę“, — poradził Pers.
„Nie umiem strzelać lewą ręką“, — mruknął Raul, na co Pers odpowiedział dziwnem oświadczeniem, które wcale nie przyczyniło się do wyjaśnienia sytuacji we wzburzonym umyśle młodego człowieka.
„Nie chodzi o to, aby strzelać lewą czy też prawą ręką: zależy na tem, aby mieć zawsze przy twarzy rękę, zgiętą w ten sposób, jakgdyby się w niej trzymało pistolet. Co zaś do samego pistoletu — może go pan schować do kieszeni“.
I dodał:
„Niech pan tak uczyni, bo inaczej nie odpowiadam za nic. To jest kwestja życia lub śmierci. A teraz, milczenie i za mną!“
Jak już nadmieniliśmy wyżej, podziemia Opery, w których znajdowały się olbrzymie maszyny, zapadnie, gotowe dekoracje, wysuwane zapomocą dźwigów, służące do natychmiastowych czarodziejskich zmian, olbrzymie słupy, lewary, działające za naciśnięciem sprężyny, baszty, wieże, ruiny zamków i t. p., — dzieliły się na kilka pięter.
Pers i Raul znajdowali się już na trzeciem piętrze.
Raul szedł za swoim przewodnikiem nie spuszczając go z oka.
Cóżby się z nim stało, gdyby znalazł się tu sam, w tym przerażającym labiryncie, gdzie na każdym kroku czyhało nań niebezpieczeństwo, gdzie mógł lada chwila roztrzaskać głowę o słup jaki, zagmatwać się bez wyjścia w sieci sznurów, drutów i lin, lub wpaść do jednego z ziejących otworów, które ciągle niespodziewanie otwierały się przed ich stopami.
Zapuszczali się coraz głębiej w podziemia.
Raul zauważył, że Pers stawał się coraz bardziej niespokojny i coraz częściej zwracał się do niego z upomnieniem, by ściśle wypełniał jego polecenia.
Nagle silny głos zabrzmiał niedaleko nich.
„Wszyscy „zamykacze drzwi“ na górę! Pan komisarz policji czeka!“ — wołał ktoś donośnie.
Rozległ się przyśpieszony odgłos kroków i kilka zgarbionych sylwetek przemknęło w zmroku.
Byli to starzy portjerzy gmachu Opery, wysłużeni maszyniści, którymi zaopiekowała się dyrekcja i dała dożywotnie, niemęczące zajęcie, polegające na nieustannem pilnowaniu wszystkich drzwi i korytarzy.
Pers i Raul zadowoleni byli z tego wydarzenia, bo tym sposobem pozbawieni zostali niepożądanych świadków, gdyż zdarzało się, że staruszkowie ci spędzali nieraz całe noce w podziemiach Opery. Mogli więc spotkać którego z nich i być narażeni na zapytania i zmuszeni do wytłumaczenia swojej obecności.
Bez żadnej przeszkody doszli do piątego piętra.
Tutaj dopiero Pers przystanął i odetchnął głęboko. Zdawał się być spokojniejszym, jednakowoż ani na chwilę nie spuszczał nadół ręki.
Raula coraz bardziej intrygował ten osobliwy sposób obrony, który polegał na zabezpieczeniu twarzy ręką, podczas gdy broń nabita spoczywała bezużytecznie w kieszeni właściciela.
Zaledwie kilka minut trwał ich wypoczynek, gdy Pers drgnął silnie i pochwycił Raula za ramię.
„Rzuć się pan na ziemię“ — rozkazał szeptem.
Cień jakiś przesunął się koło nich... cień wysoki, smukły, w szerokim płaszczu i dużym kapeluszu na głowie.
Był tak blisko, że uczuli gorący jego oddech na swoich twarzach.
Cień oddalał się, dotykając ścian rękami i od czasu do czasu stukając laską w zagłębieniach murów.
„Oh! — westchnął Pers po chwili, — tym razem udało się nam uniknąć niebezpieczeństwa. Cień ten zna mnie i już dwa razy zaprowadził mnie do kan — celarji dyrektora.“
„Czy to kto z policji teatralnej?“ — zapytał Raul.
„Ktoś stokroć gorszy,“ — odpowiedział Pers bez dalszych objaśnień[1]. „Może to „On“.
„On“. Nie! Gdyby on przybywał, widzielibyśmy przedewszystkiem jego ogniste oczy. Są one dla nas rodzajem ostrzeżenia... Ale może nadejść ztyłu... podstępnie i wtedy grozi nam śmierć, jeżeli nie zdołamy uchronić się w ten sposób, jaki panu wskazałem“.
Zaledwie Pers wymówił te słowa, gdy przed ich przerażonemi oczami stanęła fantastyczna i straszna postać.
Nietylko oczy, ale twarz cała, gorzała oślepiającym niezwykłym blaskiem.
Twarz ta ognista, bez korpusu, szła ku nim na wysokości wzrostu człowieka.
Od okropnego tego zjawiska, czyniącego wrażenie wielkiego płomienia o kształcie ludzkiej głowy, buchały oślepiające, fosforyczne iskry...
„Ach! — syknął Pers, przez zaciśnięte zęby. — Pierwszy raz widzę coś podobnego. Wachmistrz straży ogniowej mówił prawdę! To nie „on“, ale może „on“ to zjawisko nam przysyła! Baczność p. de Chagny. Na miłość boską, trzymaj ciągle rękę na wysokości twarzy!!“
Ognisty kształt tymczasem posuwał się ku mm zwolna, lecz ciągle.
„Wysłał nam to może dlatego aby nas podejść łatwiej ztyłu, — szeptał Pers do ucha Raula. — Niewiadomo teraz skąd nam może grozić niebezpieczeństwo! Znam wiele jego szatańskich sztuczek, ale z tą się nie spotkałem. Uciekajmy! bądźmy ostrożni... Pamiętaj pan o ręce“...
Szybko biec zaczęli wzdłuż krętego, ciemnego korytarza, który otwierał się przed nimi.
Po kilku chwilach, które zdawały się im być wiekami, Pers przystanął.
„W te strony rzadko zagląda, — rzekł oglądając się poza siebie. — Ten korytarz nie prowadzi do jeziora, ani do jego mieszkania. Ale może domyśla się, że go śledzimy“? — Pers zamilkł cofnął się zdumiony: o parę kroków ujrzał nieruchomą, ognistą głowę.
Głowa poruszyła się, a do uszu uciekających dobiegł szmer jakiś, podobny jakby do drapania o ścianę wielotysięcznych, małych pazurków, lecz dziwnie nieznośny i przykry.
Płomienna głowa szła teraz ku nim... zbliżając się powoli.
Teraz już mogli ją dojrzeć dokładnie.
Oczy zupełnie okrągłe, o nieruchomem szklannem spojrzeniu wpatrzone w nich były uporczywie. Nos szeroki, lekko zapadnięty oraz wielkie usta, z obwisłą półkoliście dolną wargą, nadawały tej twarzy podobieństwo do skąpanego we krwi księżyca.
Skąd zjawił się ten kształt płomienny i dokąd szedł, posuwając się coraz szybciej, z oczami nieruchomo utkwionemi wdal?
I skąd pochodziły te okropne szmery?
Nadeszła chwila, w której Pers i Raul już nie mogli uniknąć spotkania...
Przerażeni, przywarli do wilgotnej ściany, nie wiedząc jak bronić się, gdzie uciekać!
W miarę zbliżania się ognistej twarzy wzmagał się szmer, do zgrzytu podobny. Szmer ten ogarniał ich, otaczał, wzrastał w niewytłumaczony i tajemniczy sposób.
Głowa z płomieni dotyka już ich głów.
Dreszcz zgrozy i przerażenia wstrząsa postacią Persa i Raula. Już teraz wiedzą, co wywołuje ten odgłos dziwny, a nieznośny...
Korytarz podziemia ogarnia pełzająca, skupiona fala ciemnych, poruszających się szybko zwierzątek. Płynie ta fala, miarowa, drobna, lecz szybsza od najgwałtowniejszego morskiego przypływu...
Fala ta dobiega do ich nóg... wspina się, ogarnia ich i Pers i Raul nie mogą powstrzymać okrzyku lęku i bólu...
Ręce ich, ochraniające ciągle twarze opadają, by bronić się, przed tą wstrętną nawałą, odrzucać lepkie, łaskocące łapki, kłujące jak igły pazury, wilgotne pyszczki i szarpiące zaciekle zęby.
Pers i Raul bliscy już są ostatecznej utraty sił; ale w tej chwili płomienna twarz zwraca się ku nim z okrzykiem:
„Nie poruszajcie się! Nie poruszajcie się!
A przedewszystkiem nie idźcie za mną! Jestem „tępicielem szczurów!“ Pozwólcie mi przejść z moimi szczurami“!...
I nagle fantastyczna postać znika w ciemnościach, tylko gdzieś wdali, w korytarzu migoce nikle, blade światełko. Przed chwilą widocznie tępiciel szczurów, aby nie spłoszyć zwierzątek, zwrócił płomień ślepej latarki, trzymanej w ręce ku sobie, oświetlając tym sposobem tylko własną twarz, teraz zaś, by prędzej ułatwić sobie wyjście, oświetlił ciemną przestrzeń, rozciągającą się przed nim...
Wtedy gwizdnąwszy przeciągle skoczył naprzód a za nim pospieszyła zgrzytająca, szemrząca fala...
„Powinienem był pamiętać o tym tępicielu szczurów, — odezwał się po chwili milczenia Pers. — Eryk wspominał mi o nim... wspominał, że ukazuje się często pod tą postacią.[2]“
“Czy jesteśmy daleko od „Jeziora? — zapyta! Paul. — Chodźmy! tam! chodźmy! Prędko. Nie trać my czasu! Będziemy wołać! pukać do ścian! Krystyna nas usłyszy“!
„Dzieckiem jesteś p. Raulu! Nie dostaniemy się nigdy tą drogą do Jeziora“!
„Dlaczego?“
„Bo tutaj skoncentrował całą swoją obronę! Nigdy jeszcze nie byłem po tamtej stronie jeziora. Trzeba nasamprzód jezioro przepłynąć, a niestety, aż nadto dobrze jest strzeżone. Lękam się, czy niejeden ze starych maszynistów, którzy odważyli się podejść w tę stronę i nie powrócili więcej, nie stał się ofiarą tego szatana! I mnie także o mało to nie spotkało! Tylko, że w porę poznał mnie! Ostrzegam cię, p. de Chagny, nie zbliżaj się nigdy do jeziora i uciekaj, skoro posłyszysz „Głos wodny“, przeklęty głos syreny!
Jest jeden tylko sposób dotarcia do Krystyny Daae i wyratowania jej, — dodał pośpiesznie Pers, dojrzawszy rozpacz, którą nagle powlokły się rysy młodego człowieka.
— Ale musimy to tak uczynić, aby on nie domyślił się niczego?“
„Więc jest przejście do mieszkania nie przez samo jezioro?“
„Tak, przez trzecie podziemie, skąd musieliśmy, na nieszczęście, uciekać. Powrócimy tam zaraz. A teraz objaśnię pana dokładnie, gdzie się znajduje to przejście. To przejście — mówił Pers, a głos jego drżał dziwnie, — znajduje się pomiędzy dekoracjami z „Króla Lahory“, tam, gdzie znaleziono trupa Józefa Bu1ueta!“
„Ach! tego maszynisty!“
„Tak panie! maszynisty, powieszonego na sznurze, który potem zaginął...
No, a teraz odwagi! Idziemy dalej!
Znajdujemy się teraz wpobliżu głównych kanałów wodnych, — objaśniał Pers, — i powracamy na trzecie piętro podziemne Opery.“
Korytarz, którym szli, był wykopany na 15 m. pod podkładami wody, znajdującej się tu niegdyś w wielkiej obfitości, a którą przy budowie gmachu Opery zdołano usunąć i osuszyć.
„O ile się nie mylę, odezwał się Pers, — ściana, której dotykam, należeć może do „Pałacu Jeziora“.
Należy objaśnić czytelników, że wszystkie ściany w tej części gmachu były podwójne, celem ochronienia przed wilgocią całej olbrzymiej maszynerji teatralnej. Pers więc dotykał teraz ściany, po za którą, według wszelkiego prawdopodobieństwa, znajdowało się tajemnicze schronisko Eryka.
Na ścianę tę składało się podmurowanie z grubego kamienia oraz mur z cegieł grubości kilku metrów, pokryty warstwą cementu.
Raul przywarł do ściany i nadsłuchiwał chciwie, Pers zgasił latarnię.
„Baczność — szepnął, — ochraniaj pan twarz!.. Spróbujemy dostać się do „niego“.
Dał ręką znak Raulowi by przyklęknął i tak, niemal na czworakach, posuwając się ostrożnie, doszli do przepierzenia, znajdującego się w głębi.
W miejscu tem leżały porzucone, stare dekoracje z „Króla Lahory“, a obok niewielki otwór na przejście człowieka.
Pers zatrzymał się i nadsłuchiwał, poczem wsunął się w otwór.
Raul posuwał się za nim.
Wolną ręką Pers dotknął ściany i nacisnął mocno. Duży kamień usunął się niemal bez szmeru.
Pers wyjął pistolet z kieszeni i towarzyszowi swemu polecił uczynić to samo.
Otwór był bardzo wąski. Pers jeszcze raz wyciągnął latarkę, zapalił ją i chwilę coś w głębi bacznie obserwował.
„Musimy się spuścić wdół z wysokości kilku metrów, o ile można bez szmeru, — szepnął, — zrzuć pan obuwie. Zostawimy je tutaj, pod ścianą, gdzie je znajdziemy, wychodząc. Teraz zaczepię się rękami o brzeg i skoczę... do jego domu... Pan uczynisz to samo... nie lękaj się, pochwycę cię w ramiona...
Po chwili do uszu Raula dobiegł głuchy łoskot. Zadrżał w przestrachu, aby ten hałas nie zdradził ich obecności. Lecz bardziej niż ten hałas zaniepokoiła go złowroga cisza panująca wokoło. Dlaczego nie dosłyszał jeszcze wołania Krystyny? Czyżby przybywali za późno? Czołgając się na kolanach, Raul uczepił się nerwowymi, drżącymi palcami wystającego ze ściany kamienia i rzucił się wdół.
W tej chwili uczuł czyjeś dotknięcie.
„To ja“, — szepnął Pers.
Pozostali chwilę w milczeniu, nadsłuchując...
Nigdy jeszcze ciemności nie wydały im się tak nieprzejrzanemi...
Nigdy nie ciążyła nad nimi cisza tak okropna...
Raul zagryzał wargi do krwi, aby nie zakrzyczeć: „Krystyno! To ja!... odpowiedz mi, odezwij się, Krystyno!...
Błysnęło światło latarki Persa.
Oświecała ona teraz dokładnie miejsce ich przejścia.
„Oh! — zauważył Pers, — kamień sam się zasunął. Nie widać już otworu“.
Światło latarki padało teraz na ścianę i dobiegło do ziemi.
Pers pochylił się i podniósł kawałek jakby grubej nici, ale natychmiast z głuchym okrzykiem odrzucił ją od siebie.
„Stryczek z Pendżabu“ — wybełkotał z trudem.
„Co to jest“ — zapytał Raul.
„To może być właśnie sznur, którego tak szukano, gdy znaleziono zwłoki Buqueta“, — odpowiedział Pers.
Zaniepokojony, uniósł latarkę w górę. Czerwonawe światło padło na ścianę. I wtedy ujrzeli dziwaczne zjawisko...
Ujrzeli pień drzewa ze świeżemi jeszcze gałęziami i liśćmi. Gałęzie drzewa pełzły wzdłuż ściany, ginąc w suficie, tonącym w zmroku.
Z powodu niedostatecznego oświetlenia nie można było odrazu zorjentować się w otoczeniu.
To gałąź, to liść jeden, uwidoczniały się lepiej, a obok była pustka... lub tylko świetlny płomień zdawał się odbijać...
Raul przesunął ręką po ścianie.
„Oh! — zawołał, ta — ściana — to lustro...“
„Tak! lustro“, — powtórzył głębokim głosem Pers, przesuwając ręką po zroszonem od potu czole... a po chwili dodał:
OPOWIADANIE PERSA
Pers opowiadał potem o poprzednich, daremnych swoich usiłowaniach dostania się do Pałacu Jeziora przez jezioro: jak zdołał znaleźć wejście do trzeciego podziemia i jak, ostatecznie( razem z wicehrabią de Chagny dostał się do „pokoju tortur“.
Opowiadanie to, uwiecznione na piśmie i w niczem niezmienione, brzmiało, jak następuje:
„Po raz pierwszy więc wstępowałem do „Pałacu Jeziora“. Napróżno przedtem prosiłem „mistrza zagadki“ (tak niegdyś w Persji nazywaliśmy Eryka), aby ukazał mi tajemne przejścia, lecz odmawiał zawsze. Znając przeto dokładnie rozmaite sztuczki jego i sekrety, starałem się przeniknąć jego tajemnicę, ale, pomimo podstępów, dokonać tego nie mogłem. Śledziłem go na korytarzach górnych i dolnych pięter, niekiedy nawet nad brzegiem jeziora, gdy, czując się samotnym, wsiadał do małej łódki i płynął prosto do przeciwległego muru. Ale otaczał go zawsze cień tak gęsty, że nie mogłem zbadać dokładnie, w którem miejscu rozsuwa się ściana dla przejścia. Ciekawość popchnęła mnie jednego dnia do nierozważnego kroku. Zeskoczyłem do łódki i pchnąłem ją na wody, ku stronie, gdzie znikał mi z oczu Eryk. Zaledwie opuściłem wybrzeże, gdy cisza otaczająca mnie, zmącona została jakimś dalekim, podobnym do echa śpiewem. Był to zarazem śpiew i muzyka. Melodja płynęła łagodnie z ciemnych wód jeziora, wznosiła się, ogarniała mnie; za chwilę byłem już pod urokiem tej cudownej pieśni.
Śpiew zbliżał się; nie lękałem się, przeciwnie, pragnąłem dotrzeć do źródła tego harmonijnego, i tak czarującego dźwięku i powoli, pociągnięty nieokreśloną siłą, pochyliłem się na łódce, blisko lśniącej powierzchni wód. Znajdowałem się pośrodku jeziora, a w łódce nikogo nie było prócz mnie.
Głos ten dźwięczał na wodzie, około mnie, pochylałem się... pochylałem się coraz niżej...
Jezioro było spokojne, oświetlone nikłym promieniem księżyca, który od ulicy Scribe, przez zakratowane okienko wbiegł aż tutaj.
Powierzchnia jeziora była gładka, lśniąca i ciemna, jak atrament.
Na szczęście nie należę do ludzi zabobonnych i zbytnio wrażliwych i pochodzę z kraju, gdzie zamiłowanie do rzeczy niezwykłych jest zbyt wielkie, aby nie pragnęło się ich poznać dokładnie i ja sam zbyt wiele się niemi zajmowałem, aby nie wiedzieć, że, posługując się najprostszymi środkami, człowiek świadomy swej sztuki może nadzwyczajnie pobudzić ubogą wyobraźnię ludzką.
Domyśliłem się więc łatwo, że wpadłem w szatańskie szpony Eryka. Artyzm w wykonaniu tej czarującej sztuczki tak mnie zachwycił, że chcąc podpatrzeć sposób, w jaki stworzona została, pochyliłem się jeszcze niżej.
Nagle dwa olbrzymie ramiona wysunęły się z cienia wód i pochwyciły mnie za szyję, pociągając z olbrzymią siłą na dno.
Byłbym niezawodnie zgubiony, gdybym był w porę nie zawołał imienia Eryka. Poznał mnie.
Przepłynął ze mną jezioro i delikatnie złożył mnie na drugim brzegu.
„Widzisz jaki jesteś nieostrożny, — rzekł z wyrzutem, prostując się przede mną, cały ociekający wodą piekielnego jeziora. — Dlaczego tu przychodzisz? Nie wzywałem cię przecież! Nie chcę tu nikogo! Nikogo z żyjącego świata! Uratowałeś mi niegdyś życie, by mi je teraz uczynić nieznośnem! Choć wielką oddałeś mi przysługę, pamiętaj, że Eryk wkońcu zapomnieć może i wtedy nic go powstrzymać nie zdoła!...“
Gdy mówił, mnie coraz silniej ogarniała piekąca ciekawość dowiedzenia się, w jaki sposób wywoływał szatański śpiew syreny. Widziałem go nieraz w Persji przy wykonywaniu rozmaitych sztuczek, i przekonałem się wtedy, że w niektórych okolicznościach zarozumiały i próżny był jak dzieciak i że lubił zadziwiać drugich genjalnym swoim umysłem.
Na zapytanie moje roześmiał się i wskazał mi długą łodygę trzciny.
„Sztuczka moja jest głupia jak but, — rzekł, — ale to mi pomaga oddychać i śpiewać w wodzie. Nauczyłem się tego od piratów w Tonkinie, którzy w ten sposób mogą się godzinami całemi ukrywać pod wodą“.
„To sztuczka, która mnie mogła o śmierć przyprawić — rzekłem ostro. — Przypomnij sobie Eryku twoją przysięgę! Zbrodnie miały się już nie powtarzać!...“
„Czy kiedykolwiek byłem zbrodniarzem?“ — wymówił z prostotą.
„Nieszczęśliwy!... — krzyknąłem. — Zapomniałeś widocznie „o różowych chwilach Mazanderanu“?“
„Tak, — odparł ze smutkiem, — wolę o nich zapomnieć...“
„To wszystko, to przeszłość, — rzekłem. — Ale jest teraźniejszość, z której rachunek zdawać mi musisz, bo gdyby nie ja, to ona by dla ciebie nie istniała! Pamiętaj, że uratowałem ci życie! Eryku, — dodałem po chwili, chcąc korzystać z nastroju chwili, — Eryku, przysięgnij mi...“
„Nigdy nie dotrzymuję przysiąg“, — odparł szorstko.
„Więc powiedz mi, mnie tylko... lecz żyrandol... Eryku... ten żyrandol...“.
„Co chcesz powiedzieć?...“
„Wiesz dobrze...“
„Ah! Żyrandol! — zaśmiał się nerwowo, — tak żyrandol, to nie moja sprawa... Stary był, zniszczony...“
Eryk był straszny, gdy śmiał się...
Z okropnym chichotem wskoczył do łódki i mówił dalej:
„Wierz mi, stary był i zniszczony i spadł sam... A teraz, mój drogi, idź się osusz, bo dostaniesz kataru. I zechciej mnie zwolnić od swoich odwiedzin... Niezawsze znajdziesz mnie tutaj... I wierz mi, przykro by mi było zaśpiewać dla ciebie moją „Mszę żałobną...“
Stał w łódce i huśtał ją ze zręcznością małpy. Oczy jego, jak dwie kule złote, długą chwilę migotały ponad ciemnemi złowrogiemi wodami, poczem znikły...
Od tego dnia zaprzestałem wycieczek w stronę jeziora. Wejście to za dobrze było strzeżone. Ale musiało istnieć jeszcze drugie.
Od chwili spotkania się z Erykiem w gmachu Opery, żyłem w ciągłym niepokoju. Wiedziałem, że wszyscy bywający w Operze są na łasce jego piekielnej fantazji i humoru[3].
Ilekroć wydarzył się jaki wypadek, przypisywałem go Erykowi, inni zaś mówili: to sprawa „Upiora Opery“! Ile razy słyszałem te słowa, wygłaszane z drwiącym uśmiechem! Nieszczęśliwi! Gdyby wiedzieli, że Upiór ten był z krwi i kości i straszniejszy stokroć od tego cienia, którego ze śmiechem wywoływali...
Pomimo więc zapewnienia Eryka, że się zmienił od chwili, „gdy pokochany został bezinteresownie“, drżałem, myśląc o tym potworze.
Jego nadzwyczajna, odpychająca brzydota, stawiająca go po za nawiasem społeczeństwa, wpoiła w niego przekonanie, że zwolniony jest ze wszelkich obowiązków względem tego świata i czyniła go bezwzględnym i okrutnym.
Sposób w jaki mi mówił o swojej miłości, potęgował tylko moje obawy.
Wydarzenie to o którem mówił drwiącym ironicznym głosem, mogło się wiązać z całym szeregiem faktów niepokojących i złowrogich. W czasie tym wykryłem ów dziwny stosunek, wiążący go ze śpiewaczką, Krystyną Daaé.
Ukryty w pokoju, przylegającym do garderoby Krystyny, bywałem świadkiem przepięknych seansów muzycznych, które młodą dziewczynę wprowadzały w stan dziwnej ekstazy.
Jeszcze lepiej zrozumiałem niezwykły ten stosunek, gdy przekonałem się, że Krystyna nie widziała do tego czasu ohydnej twarzy Eryka.
Przy pierwszej sposobności wsunąłem się do garderoby śpiewaczki i, pomny na nauki jakich mi niejednokrotnie udzielał, wykryłem ukrytą sprężynę, za pomocą której poruszał całą lustrzaną ścianę pokoju i stwierdziłem, że z poza tej ściany śpiewał i rozmawiał z Krystyną.
Wtedy także odkryłem przejścia podziemne i zapadnie...
W kilka dni później, ku wielkiemu mojemu zdziwieniu, byłem świadkiem, jak Eryk, pochylony nad zemdloną dziewczyną, zwilżał jej skronie obok maleńkiej fontanny, znajdującej się w podziemnym korytarzu Opery. Koń biały, używany do „Proroka“, stał spokojnie obok nich.
Ukazałem mu się.
Skutek był straszny. Płomienne błyskawice wybiegły z jego złotych źrenic i nagle niewidzialnem jakiemś narzędziem zostałem silnie uderzony w czoło.
Gdy odzyskałem przytomność, nie było już przy mnie nikogo. £Byłem pewny, że potwór uprowadził Krystynę do „Pałacu Jezior“.
Bez namysłu postanowiłem udać się na brzeg wody i stamtąd śledziłem ukazanie się Eryka. Upłynęło wiele godzin, musiała już noc zapaść, gdy w ciemności błysnęły płomienne oczy Eryka, wody zaszemrały silniej i na wybrzeże wyskoczył cień długi i ciemny.
„Od 24 godzin czekasz tu na mnie! — rzekł ze złością. — Zawadzasz mi! Ostrzegam cię raz jeszcze że to się źle skończy! Wczoraj, tam w przejściu, nad źródłem, jeszcze cię oszczędziłem... Powiedz mi, czego chcesz ode mnie? W jakim celu mię śledzisz? Zrozum, że twoje włóczenie się o różnych porach dnia i nocy po podziemiach Opery zostanie dostrzeżone i zwróci uwagę władz... zapytają cię, a może i domyślą się, że szukasz Eryka... pomogą ci w poszukiwaniach i znajdą dom nad jeziorem! A wtedy, mój drogi, pamiętaj! Za nic nie ręczę!...
„Jeżeli tajemnice Eryka odkryte zostaną, tem gorzej dla wielu z przeklętej ludzkiej rasy! Oto co ci chciałem powiedzieć“, — dokończył strasznym szeptem, pochylając się nade mną.
„Ja nie Eryka szukam tutaj“, — wyrzekłem z trudem.
„A kogo?“
„Krystyny Daaé, wiesz o tem dobrze“.
„Mam prawo widywać się z nią tutaj. Jestem kochany dla siebie samego“.
„To nieprawda, — rzekłem, — porwałeś ją i trzymasz uwięzioną“.
„Posłuchaj mnie, jeżeli mi przyrzekniesz, że nigdy więcej sprawami mojemi zajmować się nie będziesz, dam ci dowody, że jestem kochany dla siebie samego“.
„Przyrzekam ci“, — odparłem bez namysłu.
„A więc posłuchaj: Krystyna Daaé wyjdzie stąd gdy zechce i powróci. Tak! powróci, bo tak chcieć będzie, powróci z własnej woli, bo mnie kocha“.
„Wątpię by powróciła. — wtrąciłem, — ale obowiązkiem twoim jest uwolnić ją stąd“.
„Mój obowiązek! Ach! ty wielki głuptasie!... To jest moja wola!... uwolnię ją bo tak chcę! a ona tu powróci... bo mnie kocha!... Wszystko to skończy się małżeństwem. Czy mi wierzysz teraz? Msza moja weselna jest już gotowa! Usłyszysz ją O!... usłyszysz!...
Słowa ostatnie wypowiedział takim tonem, że mimowoli przejęty zostałem jakimś niepokojem. „Uwierzyłbym ci — rzekłem po dłuższej chwili milczenia, — gdybym na własne oCzy ujrzał Krystynę Daaé, wychodzącą i powracającą tutaj“.
„A przyrzekasz mi nie wtrącać się już do moich spraw?“
„Tak.“
„Przyjdź więc dziś wieczór na bal maskowy. Znajdziesz tam Krystynę. Pójdziesz ukryć się do pokoju, jaki ci wskażę i zobaczysz stamtąd Krystynę we własnej garderobie i usłyszysz z jej własnych ust, że pragnie powrócić w podziemia“.
„Doskonale!“
Jeślibym to rzeczywiście zobaczył, nie pozostałoby mi nic innego, jak tylko ustąpić, gdyż najpiękniejsza nawet kobieta ma prawo kochać najokropniejszego potwora, zwłaszcza gdy, tak jak w tym wypadku, on ją oczarowuje muzyką, a ona sama jest głośną śpiewaczką. „No, a teraz, idź precz! — rzekł brutalnie Eryk, — ja także wychodzę po niezbędne zakupy“. Odszedłem więc. Ale dręczący mnie niepokój o los Krystyny wzrastał z każdą chwilą. Jak się to wszystko skończy? A przytem męczyło mnie przeświadczenie, że odpowiedzialnym będę za to, co teraz nastąpić może. Znałem tego szatana! Ja jeden go znałem i wiedziałem do czego był zdolnym. Był czas, kiedy mogłem uczynić go nieszkodliwym, a przecież pozwoliłem mu żyć dalej, a teraz brzmiały mi ciągle w uszach straszne, złowróżbne jego słowa: „jeśli moje tajemnice odkryte zostaną, tem gorzej dla wielu z przeklętej rasy ludzkiej“.
Ku ogromnemu mojemu zdziwieniu, rzeczy się ułożyły w ten sposób, jak mi je przedstawił Eryk. Krystyna Daae wyszła z „Pałacu Jeziora“ i powróciła doń kilkakrotnie, pozornie dobrowolnie i bez przymusu. Umysł mój, zmęczony przenikaniem i badaniem tej tajemniczej sprawy, pragnął teraz wypoczynku. Nie chciałem już więcej myśleć o tem, starałem się zapomnieć. Ale czy tak łatwo było można zapomnieć o człowieku, jakim był Eryk
Nie powróciłem już jednak więcej nad brzeg jeziora... Ale prześladowała mnie myśl o skrytych, małych drzwiach, znajdujących się w trzeciem podziemiu, o których wiedziałem, że nie są strzeżone przez nikogo.
Chodziłem więc często w te strony i ukryty za dekoracjami z „Króla Lahory”, które niewiadomo w jakim celu pozostały tam, przez długie godziny obserwowałem w milczeniu... Cierpliwość moja została nagrodzona.
Pewnego dnia ujrzałem Eryka. Przeczołgał się na kolanach pod dekoracjami, zasłaniającemi skryte drzwi aż do dołu, i przycisnął ukrytą i niewidoczną dla mnie wtedy sprężynę, znajdującą się w ścianie. Ściana rozsunęła się, robiąc mu przejście. Eryk przecisnął się przez otwór, który natychmiast zamknął się za nim. Posiadłem więc tajemnicę tego potwora, tajemnicę, która mogła mi posłużyć do dostania się bez niebezpieczeństwa do podziemnego jeziora... Przeczekałem chwilę, poczem podszedłem do ściany, wynalazłem ukrytą sprężynę i nacisnąłem ją. Działała jak najlepiej. Nie udałem się jednak w ślad Eryka, wiedząc, że on znajduje się w podziemiach. Nie chcąc więc, aby mnie spotkał los maszynisty Buqueta i nie chcąc zdradzać tego odkrycia, które mogło być pożytecznem dla „wielu z przeklętej rasy ludzkiej” — oddaliłem się z podziemi, zacierając wszelki ślad za sobą.
W kilka dni później, zniecierpliwiony wyczekiwaniem na stosowną chwilę, by dotrzeć do domu nad jeziorem w czasie nieobecności Eryka, otworzyłem znów tajemne przejście.
Dźwięki niezwykłej, wspaniałej muzyki dobiegły mnie. Potwór pracował przy drzwiach otwartych nad swoim „Don Juanem Zwycięskim”. Wiedziałem, że w dzieło to wkładał całe swoje życie. Stanąłem w milczeniu, w ciemnym kącie, nie śmiejąc mu przerywać. Po chwili powstał i przeszedł się po pokoju szybkim, nerwowym krokiem. „To musi być skończone „przedtem”! — wyrzekł z mocą. Usiadł i grał dalej, ja zaś wymknąłem się ostrożnie i zasunąłem kamień. I długo, długo jeszcze po ciemnych korytarzach rozlegał się przytłumiony dźwięk cudnej, wspaniałej pieśni. Przypomniałem sobie wtedy słowa paru maszynistów, wypowiedziane w dzień śmierci Józefa Buquet, z których się potem wyśmiewano: „Dokoła wisielca słychać było jakby odgłosy dalekich pieśni żałobnych...“
W dzień porwania Krystyny Daaé przybyłem do teatru dosyć późno, przygotowany na wszystko. Przeżyłem dzień okropny, wyczytawszy w porannym dzienniku zawiadomienie o mającym nastąpić ślubie Krystyny z wicehrabią de Chagny, i zapytywałem siebie, czy nie powinienem zadenuncjować tego potwora, aby zapobiec katastrofie.
Gdy stanąłem przed gmachem Opery, zdziwiłem się niewymownie, widząc go jeszcze w całości.
Ale, że jestem fatalistą, więc wstępowałem na schody, gotów na wszystko.
Porwanie Krystyny w drugim akcie nie zaskoczyło mnie wcale. Pomyślałem sobie tylko, że teraz to naprawdę dla śpiewaczki, a może i dla „wielu z przeklętej rasy ludzkiej“, nadszedł już koniec.
Była chwila, w której szczerze poradzić chciałem wszystkim ludziom, znajdującym się w teatrze, aby czemprędzej rozeszli się do domów. Ale jakiż powód wynaleźć? Najprawdopodobniej wzięto by mnie za warjata. Zdawałem zaś sobie sprawę, że gdybym, chcąc zmusić tych ludzi do wyjścia, krzyknął: „Pali się!“, mógłbym stać się powodem jeszcze gorszej katastrofy...
Postanowiłem jednakże działać osobiście, bez zwłoki. Wszystko przemawiało za tem, że w obecnej chwili Eryk będzie jedynie zajęty uwięzioną przez siebie dziewczyną. Należało skorzystać z tego, by dostać się do trzeciego podziemia. Postanowiłem na wyprawę tę zabrać młodego wicehrabiego, który, nieprzytomny prawie z rozpaczy, z całą ufnością ofiarował mi się towarzyszyć. Posłałem więc po broń, i gdy Darjusz nadszedł z nią do garderoby Krystyny, jeden z pistoletów dałem wicehrabiemu, mówiąc mu, że musi być w każdej chwili przygotowany do obrony.
Szliśmy na walkę, na walkę na śmierć i życie w podziemia Opery, w zaczarowany świat fantazji. Czy można sobie podobną sytuację wyobrazić? Mieliśmy zwyciężyć niezwalczonego dotąd przez nikogo, sławnego „mistrza zapadni“, tajemniczego i straszliwego Upiora Opery!
Szliśmy uzbrojeni jedynie w pistolety na walkę z człowiekiem, który widzialnym jest tylko wtedy, kiedy tego chce, lecz który zato widzi wszystko, gdy wokół panują nieprzeniknione ciemności!... Z człowiekiem, któremu dziwna mądrość, subtelność i zręczność umożliwiają korzystanie ze wszystkich sił natury, połączonych dla wytworzenia w naszych oczach lub uszach ułudy, wiodącej do zguby.
Lękałem się, że jeżeli nie znajduje się przy zemdlonej Krystynie, to błąka się gdzieś po podziemia, w pobliżu, przygotowując dla nas „stryczek Pendżabu“.
Nikt tak jak on nie umiał zarzucać pętlicy; był on pod tym względem prawdziwym mistrzem. Miałem sposobność przekonać się o tem, w czasie wspólnego pobytu naszego w Indjach. W tej ostateczności niczem były pistolety nabite, którymi chcieliśmy się bronić. Eryk mógł nas zadusić. Dlatego więc ostrzegałem wicehrabiego, aby rękę trzymał zawsze przy twarzy. Tym sposobem uniknąłby niemiłego zetknięcia się ze „stryczkiem Pendżabu“. Ominąwszy dość zręcznie komisarza policji i kilku strażaków, którzy rozbiegli się na poszukiwania zaginionej Krystyny, dotarliśmy do trzeciego podziemia. Zwykłym sposobem, nacisnąwszy sprężynę, dostaliśmy się do mieszkania Eryka. Dodaję przy sposobności, że mieszkanie to, znajdujące się w podwójnych murach ścian, zbudowane zostało przez samego Eryka, który był pierwszym pomocnikiem sławnego architekta Garniera, twórcy Opery, i który podczas komuny, kiedy to wszelkie roboty wstrzymane zostały na czas nieograniczony, w wielkiej tajemnicy osobiście pracował nad budową gmachu. Znałem dostatecznie Eryka i czułem, że tu, w tych murach, stworzonych jego ręką, byłem na łasce szatańskiej jego przebiegłości, bezsilny wobec setek magicznych, czarodziejskich sztuczek. Wiedziałem, że w Indjach budował wiele pałaców, wiedziałem, że potrafił z najspokojniejszego domu uczynić dom piekielny, gdzie nie można było zamienić bezpiecznie choćby jednego słowa, nie będąc szpiegowanym w tajemniczy jakiś sposób. W pałacach, przez niego budowanych nikt właściwie nie mógł czuć się bezpiecznyrh. Jakież okropne, szalone pomysły miał ten genjalny, mimo wszystko, człowiek!.. Ileż krwawych, tajemniczych ofiar ukryte zostało w podziemiach, tych napozór cichych, bogatych pałaców!.. najbardziej zadziwiającym, najciekawszym, lecz zarazem najokropniejszym pomysłem Eryka były „pokoje tortur“. Wynalazku tego dokonał na dworze sułtanki Mazanderanu. Za pominięciem wypadków wyjątkowych, gdy sułtanka dla rozrywki dręczyła niewolników, wprowadzano do „pokoju tortur“ wyłącznie skazanych na śmierć. Kiedy ofiara miała już „dość“, zezwalano jej zawsze na zakończenie życia przy pomocy pozostawionego na miejscu „stryczka Pendżabu“.
Takie straszne przeżyłem więc chwile, gdy spostrzegłem, że pokój, do którego wpadliśmy wraz z wicehrabią de Chagny, był właśnie takim „pokojem tortur...“
U nóg naszych leżał „stryczek Pendżabu“. Byłem przekonany, że to on spowodował śmierć maszynisty Buqueta. Wiedziałem teraz, że maszynista, chcąc, tak jak my, wykryć mieszkanie potwora, szerzącego niepokój i lęk w gmachu Opery, przedostał się przez ruchomą ścianę i znalazł się w „pokoju tortur“, gdzie został zaduszony. Eryk najprawdopodobniej wywlókł ciało aż do dekoracji z „Króla Lahory“, gdzie znaleziono wisielca, w celu pobudzenia zabobonnego lęku i tajemnicy, którymi się otaczał, a które były nieodzownymi warunkami jego bezpieczeństwa.
Po namyśle, Eryk prawdopodobnie powrócił po fatalny sznurek, który byłby go mógł zdradzić i dlatego sznurka przy trupie wisielca potem nie znaleziono.
I oto teraz leżał ten sznurek u naszych stóp, w pokoju tortur. Zimny pot oblał mi czoło na ten widok, a latarka, trzymana w ręce — zadrżała silnie.
„Co panu jest? — zapytał mnie wtedy wicehrabia, który spostrzegł moje wzruszenie.
(DALSZY CIĄG OPOWIADANIA PERSA)
Ogarnęła nas śmiertelna cisza... Blade promienie mej latarki błądziły po ścianach, które poznawałem doskonale, poznawałem...
Nadzieja, że Eryk nic jeszcze nie wiedział o naszej obecności, była mało pocieszająca, gdyż, być może, straszliwy ten pokój był strażnicą, chroniącą dom nad jeziorem od strony trzeciego podziemia i może chroniącą go automatycznie.
I męki nasze również może automatycznie miały się rozpocząć...
Któż mógł przewidzieć, jakie ruchy z naszej strony miały to spowodować?...
Zaleciłem memu towarzyszowi zupełną nieruchomość, a sam, przy pomocy latarki, prowadziłem dalsze badania. Znajdowaliśmy się w niewielkiej sali o kształcie prawidłowego, równobocznego sześciokąta... Wszystkie ściany, od góry do dołu, były całkowicie pokryte lustrami... odcinki luster w kątach były ruchome i mogły się obracać na osiach... tak, tak, to było to samo... W jednym kącie widać było „żelazne drzewo“, z mocnymi, poziomymi konarami... dla wisielców...
Widząc nerwowe drżenie mego towarzysza, pochwyciłem go silnie za ramię. Bałem się, iż nie zdoła się powstrzymać i zacznie wzywać swojej ukochanej. Nagle, na lewo od nas dał się słyszeć jakiś szmer. Początkowo był to jakby odgłos otwieranych i zamykanych drzwi, poczem odezwał się jakiś głuchy jęk. Przytrzymałem jeszcze silniej ramię wicehrabiego, a wówczas do uszu naszych doszły następujące słowa:
„Proszę wybierać! Albo msza weselna, albo msza żałobna...
Poznałem głos potwora.
I znowu dobiegł nas jęk zgłuszony, a potem milczenie zaległo.
Byłem teraz przekonany, że Eryk nie wiedział o naszej obecności, inaczej byłby się urządził w ten sposób, aby nie być przez nas słyszanym.
Mieliśmy więc nad nim tę przewagę, że znajdowaliśmy się w bliskości jego, a on tego nie przeczuwał.
Trzeba go było jak najdłużej utrzymywać w tem przekonaniu, lękałem się jednak jakiej nieostrożności ze strony wicehrabiego, którego siłą powstrzymywać musiałem. Domyślał się, że Krystyna znajduje się za ścianą i chciał przemocą dostać się do niej.
„Msza żałobna — to niewesołe, — mówił dalej Eryk. Msza zaś ślubna to rzecz wcale inna. Trzeba koniecznie powziąć jakieś postanowienie. Co do mnie, już dłużej żyć nie mogę w tej otchłani podziemnej. „Don Juan Zwycięski“, ukończony! Teraz chcę żyć życiem wszystkich ludzi!... Wynalazłem maskę, która niczyjej uwagi zwracać nie będzie. Będziesz najszczęśliwszą z kobiet i śpiewać będziemy sami dla siebie, do upojenia, do utraty zmysłów. Kochaj mnie tylko. Mnie tylko miłości było potrzeba, abym się stał dobrym. Jeśli mnie będziesz kochać, stanę się łagodnym jak baranek, i uczynisz ze mną wszystko, co zechcesz...“
Głuche jęki, towarzyszące tej miłosnej litanji, stawały się coraz przenikliwszymi i przechodziły w skowyt jakiś straszny i przerażający. Wznosił się on i opadał jak pomruk groźnej i potężnej fali.
„Nie kochasz mnie! Nie kochasz mnie! Nie kochasz mnie!... — powtórzył trzykrotnie Eryk rozdzierającym głosem. — Dlaczego płaczesz?... — wyszeptał po chwili łagodniej. — Wiesz, że sprawiasz mi tem przykrość.“
I znowu nastąpiło dłuższe milczenie. Milczenie to było dla nas nadzieją. Może Eryk wyszedł i pozostawił Krystynę samą? Z pokoju tortur mogliśmy wydostać się jedynie przy pomocy Krystyny. Ona jedna mogła nam otworzyć niewidzialne drzwi i dopiero wtedy spodziewać się naszej pomocy.
Nagle cisza zmącona została dźwiękiem elektrycznego dzwonka.
W przyległym pokoju towarzyszył mu hałas z siłą odrzuconego krzesła i grzmiący głos Eryka:
„Aha! ktoś dzwoni. Prosimy wejść! prosimy!... Któż to ośmiela się mnie niepokoić?... Poczekaj tu na mnie... Idę powiedzieć syrenie, by otworzyła!“
Słyszeliśmy jak się oddalał i drzwi za sobą zamykał. Nie zastanawiałem się wcale nad tem, że potwór oddalał się zapewne tylko celem dokonania nowej zbrodni. Wiedziałem tylko o jednem: Krystyna była tam! za ścianą! Wicehrabia już na nią wołał: „Krystyno! Krystyno!“ Po dłuższej dopiero chwili usłyszeliśmy słaby głos Krystyny: „To chyba sen“.
„Krystyno! to ja, Raul, — błagał dalej wicehrabia. — Na miłość boską, odpowiadaj, jeżeli jesteś sama!“
„Raulu! to ty! Raulu!“ i „Tak, to ja! Krystyno! odwagi! Jesteśmy tu, ocalimy cię... ale bądź ostrożną, ostrzeż nas o zbliżaniu się tego szatana!“
Wtedy dopiero, gorączkowym, urywanym głosem, Krystyna objaśniła nas, że Eryk zupełnie oszalał z miłości dla niej i że zaprzysiągł „zabić siebie i wielu innych ludzi“ jeżeli nie zechce zostać jego żoną. Pozwolił jej się namyślić do dnia następnego, do godziny jedenastej wieczorem. I wtedy, jak się wyraził, będzie zmuszoną wybierać pomiędzy mszą weselną, a mszą żałobną. Krystyna powtórzyła nam dosłownie pewne słowa Eryka, których zrozumieć nie mogła.
„Jeżeli mi odmówisz, to razem z nami poniosą śmierć i pogrzebani zostaną wszyscy obecni w Operze!...“ Zrozumiałem dobrze te straszne słowa — odpowiadały one w zupełności moim przypuszczeniom.
Zapytałem Krystyny, czy nie wie, gdzie obecnie znajduje się Eryk.
„Wyszedł z mieszkania,“ — brzmiała odpowiedź.
„Czy nie możesz wyjść za nim, Krystyno, — zapytał Raul, — i przekonać się o tem?“
„Nie mogę, jestem uwiązana i trudno mi się nawet poruszyć“.
Nie mogliśmy powstrzymać okrzyku wściekłości. Życie nas trojga zależało przedewszystkiem od wolności Krystyny!
„Gdzież wy się znajdujecie? — zapytała Krystyna po chwili. — W moim pokoju jest dwoje drzwi. Jedne, przez które wchodzi i wychodzi Eryk, a drugie, których nigdy przy mnie otwierać nie chciał i których zabronił mi poruszać, bo mówił, że te drzwi są bardzo niebezpieczne, że to drzwi od „pokoju tortur“!...
„Krystyno! jesteśmy właśnie za temi drzwiami!“
„W pokoju tortur?“
„Tak, ale nie widzimy drzwi!“
„Och! gdybym mogła choć przy czołgać się do ściany! Zapukałabym do drzwi, a wy po odgłosie poznalibyście, gdzie są.“
„To drzwi z zamkiem?“
„Tak.“
„Otwierają się kluczem z tamtej strony, — pomyślałem, — jak wszystkie drzwi, ale z naszej strony otworzyć je zapewne można jedynie przez na ciśnięcie sprężyny, Ale jak ją znaleźć?“
„Krystyno, musisz nam te drzwi otworzyć.“
„Ale jak?... — jęczała młoda dziewczyna. — Poczekajcie! postaram się uwolnić z więzów. Nie! nie mogę“, — wyszeptała z trudem, po chwili bezskutecznego szamotania się.
„Podstęp nam musi dopomóc, — rzekłem. — Musimy dostać klucz od tych drzwi.“
„Wiem, gdzie się znajduje, ale cóż, kiedy do niego podejść nie mogę. Klucz, mówiła dalej Krystyna, leży na organach wraz z drugim małym kluczykiem z bronzu. Obydwa znajdują się w woreczku, który on nazywa „woreczkiem życia lub śmierci“, a którego bezwarunkowo ruszać mi zabronił. Oh! Raulu! Raulu. Jakie to wszystko straszne. Odejdźcie lepiej drogą, którąście przyszli, lękam się o was!“
„Krystyno, — odparł Raul, — wyjdziemy stąd z tobą, albo umrzemy razem.“
„Ale dlaczego ten potwór związał panią?“ — zapytałem.
„Chciałam się zabić. Wczoraj wieczorem pozostawił mnie tu samą, zemdloną, zachloroformowaną. Wyszedł na chwilę, a gdy powrócił, leżałam we krwi: chciałam sobie głowę roztrzaskać o ścianę.“
„Krystyno! moja biedna Krystyno!“ — jęknął Raul!
„Wtedy związał mnie...“
Cała ta rozmowa prowadzona była gorączkowo, urywanie, w ciągłej obawie, że potwór nadejdzie...
„Niech pani mu powie, — prosiłem, — że więzy ją cisną, niech pani będzie łagodną, uśmiecha się nawet do niego. Wszystko zależy od pani...“
„Na miłość boską!... ciszej... — wyszeptała drżącym głosem Krystyn^. — To on! nadchodzi... słyszę jego kroki! oddalcie się! błagam was!“
„To jest niemożliwe, — odparłem. — Jesteśmy tu dobrze zamknięci i tu pozostać musimy.“
Przestaliśmy mówić.
Odgłos ciężkich powolnych kroków rozległ się za ścianą. Eryk drzwi otworzył i wszedł do pokoju.... Dał się słyszeć okrzyk zgrozy Krystyny.
„Wybacz mi, że wchodzę do ciebie w takim stanie, — rzekł Eryk. — Ładnie jestem urządzony, co? Ale to wina „tamtego“. Dlaczego dzwonił? Czy ja przechodniów pytani o godzinę? Oh! już on więcej o to nie będzie pytał nikogo!“
Westchnął cicho i zamilkł.
„Dlaczego krzyknęłaś, Krystyno? — zapytał po chwili. — Czy przelękłaś się mnie?“
„Eryku, ja cierpię, — mówiła Krystyna, — te sznury wżarły mi się w ciało...“
„Ale ty zechcesz znowu umrzeć... a zresztą, skoro i tak umrzeć mamy razem, — mruknął Eryk — dosyć takiego życia, muszę jakoś z niem skończyć. Rozumiem cię, poczekaj! nie ruszaj się, uwolnię cię. Jedno tylko twoje słowo, Krystyno, a wszystko skończy się w jednej chwili. Dlaczego patrzysz na mnie takim przerażonym wzrokiem? Zmoczony jestem, prawda? Oh! bo widzisz moje kochanie, niepotrzebnie wychodziłem teraz, a taka okropna pogoda... Wiesz, ten co dzwonił przed chwilą... a może mnie się tak tylko zdawało, podobny był... no, obróć się!... jesteś zadowolona, co? jesteś teraz wolna... Oh! mój Boże, twoje biedne ręce Krystyno... bolą cię. Ale czekaj... muszę przecięż zaśpiewać nad nim moją mszę żałobną...“
Słuchałem tych strasznych słów i złowrogie przeczucie owładnęło mną. I ja kiedyś zadzwoniłem w ten sam sposób do drzwi tego potwora! Dwoje czarnych potwornych ramion wysunęło się z ciemnych głębin wód i pochwyciło mnie... Któż to mógł być? Eryk mówił o jakiemś podobieństwie... Do kogo był on podobny? do kogo? A teraz ten ohydny szatan śpiewał nad nim Requiem...
Oh! ten śpiew wspaniały a przeklęty! Całe podziemie rozbrzmiewało nim. Nagle dźwięki organów przycichły, a głos, zmieniony, ochrypły i zduszony, zapytał:
(DALSZY CIĄG OPOWIADANIA PERSA)
Głos powtórzył z wściekłością:
„Co uczyniłaś z moim woreczkiem?“
Trwoga Krystyny w tej chwili nie była chyba większą od naszej.
„Powiedz, to dlatego chciałaś, abym cię uwolnił, ażeby mi zabrać woreczek?“
Dały się słyszeć pośpieszne kroki Krystyny, uciekającej w naszą stronę, tak, jakby przy dzielącej nas ścianie chciała szukać schronienia.
„Dlaczego uciekasz? — wołał za nią gniewny głos. — Oddaj mi woreczek! Czyż nie wiesz, że to jest woreczek życia i śmierci?“
„Posłuchaj mnie, Eryku.. — rzekła z wysiłkiem Krystyna. — Ponieważ już jest postanowione, że mamy żyć razem... cóż ci to szkodzi?... Wszystko co jest twojem należy również i do mnie!...“ — Było to powiedziane głosem tak drżącym, że aż budziło litość. Nieszczęśliwa musiała używać całej swej energji dla przezwyciężenia trwogi... Lecz równie dziecinnemi wybiegami trudno było oszukać takiego potwora.
„Wiesz doskonale, że znajdują się tam tylko dwa klucze... Cóż chcesz z nimi robić?“ — zapytał. „Chciałam, — odparła, — obejrzeć tamten pokój, który zawsze przede mną zamykałeś... To już taka ciekawość kobieca! — dodała tonem niby wesołym, którego fałszywe brzmienie zwiększało jeszcze nieufność Eryka.
„Nie znoszę kobiet ciekawych! — wykrzyknął Eryk. — No! oddaj mi woreczek! oddaj!.. zostaw ten klucz!...“
Roześmiał się drwiąco, podczas gdy Krystyna jęknęła z bólu: woreczek został jej odebrany.
Było to już za wiele na rozprężone nerwy wicehrabiego.
Krzyk wściekłości wydarł się z jego piersi.
„A to co? czy słyszałaś Krystyno?.. Zdaje mi się, że ktoś jęknął.“
„Nic nie słyszałam — wyszeptała Krystyna. — Nic, nic zupełnie... mylisz, się Eryku... na pewno się mylisz...“
„Ale co to znaczy? — badał potwór dalej. — Jakim głosem ty mi to mówisz i dlaczego drżysz tak i bledniesz? Ach! tam, ktoś jest!... Tam w pokoju tortur ktoś jest!... Teraz wszystko rozumiem!... Teraz wszystko rozumiem!...“
„Tam niema nikogo!...“
„Przekonamy się zaraz, aniołku. Moja Krystyno, mój ty skarbie jedyny, chcesz się przekonać sama? Nie potrzeba drzwi otwierać — wystarczy tylko tutaj zagasić światło, a jeżeli tam ktoś jest, natychmiast zabłyśnie światło tam przy suficie, w okienku. Nie lękasz się przecie ciemności?... Jestem wszak przy tobie, ja Eryk, twój kochanek i mąż!...“
Wtedy zabrzmiał przygasły, zamierający głos Krystyny: „Nie, nie chcę! boję się!.. boję się ciemności! Eryku, pokój ten nie interesuje mnie wcale!... Tylko, jak dziecko byłam ciekawą, ale teraz już nie, naprawdę nie...“
Tymczasem w naszym pokoju zaczęły dziać się rzeczy, których tak strasznie się lękałem... Eryk automatycznie torturować nas zaczął. W jednej chwili oblani zostaliśmy oślepiającym blaskiem. Wicehrabia, który nie mógł spodziewać się tego, aż zadrżał z przerażenia... Równocześnie gniewny głos Eryka zadźwięczał za ścianą:
„Mówiłem ci, że tam ktoś jest. Widzisz teraz okienko? to maleńkie, świetlane okienko. Ten, który się znajduje za ścianą, widzieć go nie może. Ale ty wejdź na tę drabinkę, wejdź... Pytałaś się często do czego służy, teraz się przekonasz: służy do badania „pokoju tortur“, mała ciekawska.“
„Jakiego pokoju tortur? Eryku! przez litość!... Co ty mówisz! Ty chcesz mnie tylko przestraszyć! Powiedz mi, co zamierzasz uczynić?... Na miłość twoją, Eryku, zaklinam cię!...“
„Idź do okienka, Krystyno! Ujrzysz ciekawe rzeczy...“
„Tak, masz słuszność, podaj mi drabinę.“
„Oh! moja maleńka, jak to grzecznie z twojej strony. Powiedz mi, jak wygląda jego twarz!... Oh! gdyby ludzie mogli sobie zdać sprawę, jakiem szczęściem jest posiadać twarz i nos zdrowy! nigdyby nie zabłąkali się do „pokoju tortur!...“
Po chwili usłyszeliśmy tuż nad naszemi głowami wymówione słowa.
„Mój przyjacielu, ależ tam niema nikogo.“
„Nikogo? no to tem lepiej. Skoro tak to zejdź Krystyno z drabiny i oprzytomnij, proszę cię, bo pocóż mdleć skoro tam nikogo niema. Ale jak ci się podoba ogólny widok tamtego pokoju? Ładny, co? Ciekawy dom, gdzie można oglądać podobne widoki...“
„Masz słuszność Eryku... Ale wspominałeś o torturach, nie widzę ich tam wcale. A tak mnie tem przestraszyłeś. To, co tam widziałam, było bardzo piękne. Eryku, ty jesteś wielkim artystą!“
„Tak, artystą, w swoim zawodzie“.
„Powiedz Eryku, dlaczego nazwałeś pokój ten „pokojem tortur“...
„Zaraz zrozumiesz. Co tam widziałaś najsamprzód?“
„Las... drzewa...“
„Co jeszcze?“
„Ptaki...“
„Widziałaś ptaki?...“
„Nie, nie widziałam...“
„A więc co widziałaś? Co? gałęzie? Co tam jest na jednej gałęzi? — wołał gorączkowo Eryk. — Wiesz co? Pętlica, stryczek!... Ha! ha! ha! Dlatego to nazywam ten pokój „pokojem tortur“. Ot tak, dla żartu, rozumiesz?... Ja lubię wyrażać się i czynić inaczej niż wszyscy ludzie. Ale już dosyć mam tego, jestem zmęczony!...
Nie chcę już dłużej mieszkać w domu, gdzie są pokoje tortur, nie chcę przebywać jak szarlatan, w mieszkaniu o podwójnych ścianach. Dosyć już tego! Dosyć! Chcę żyć jak wszyscy, spokojnie, w domu o zwyczajnych oknach i drzwiach, chcę mieć uczciwą żonę, jak każdy inny człowiek. Tak moja mała Krystynko! Chcę mieć żonę, chodzić z nią w biały dzień po ulicach! Nie znudzisz się ze mną maleńka. Potrafię cię zabawić. Oh! widzisz, słuchasz mnie? nie odpychasz? Powiedz? kochasz mnie! Nie? Nic nie szkodzi, pokochasz mnie później i dobrze ci będzie ze mną, zabawię cię, tyle śmiesznych sztuczek umiem. Wiesz, jestem świetnym brzuchomówcą; śmiejesz się, nie wierzysz?“
I nędznik, aby tylko odwrócić uwagę biednej Krystyny od nas i od tego fatalnego pokoju, silił się na żarty, oszałamiał ją potokiem szalonych słów i wykrętów.
„Oh! słuchaj mnie! słuchaj, — wołał oszalały Eryk, — podnoszę trochę maskę widzisz moje wargi? Nie poruszają się, a przecież głos mój słyszysz. Co chcesz żebym mówił? powiedz. Głos mój pójdzie wszędzie, przejdzie przez te ściany, w tamtym pokoju mówić będzie; słuchaj co on teraz mówi. „Czy mam przycisnąć jaszczurkę? czy też węża?“ A teraz jest już w małym woreczku — co mówi? „ja jestem panem życia i śmierci!.. A teraz hop! już jest w gardle biednej Carlotty, śpiewaczki: śpiewa, śpiewa, ale to taki jakiś rechot, moja Krystyno — słynny rechot żabi!... Teraz przeniósł się już do loży nr. 5 i mówi, mówi coś do wystraszonych dyrektorów. Słuchaj dalej, Krystyno, słuchaj: już jest w pokoju tortur i oto co mówi: „nieszczęście i zagłada tym, którzy mają szczęście posiadać zdrową twarz i własny nos, bo ci muszą się zapoznać z tym oto pokoikiem.“
„Eryku! Eryku! błagam cię, uspokój się!...“ męczysz mnie tym okropnym głosem, — błagała Krystyna. Zlituj się. Niedobrze mi, nie czujesz, jak tu okropnie gorąco?“
„Oh! tak, — potwierdził Eryk, — gorąco tu staje się nieznośnie.
Ciche, żałosne jęki wypełniły pokój, a potem rozległ się konwulsyjny szloch Krystyny:
„Eryku! boję się! gorąco mnie dusi!... Ta ściana pali jak ogień!...“
„Tak, kochanie, to od tego lasu, co znajduje się obok.“
„Co ty mówisz!...“
„Tak, tak, to od lasu, Krystyno. Czyż nie widziałaś, że to upalna puszcza krainy Congo, że to piekący żar południowego słońca Afryki?...
Szatański śmiech potwora zagłuszał żałosny płacz Krystyny. Wicehrabia de Chagny z pianą na ustach, wykrzywionych nerwowym skurczem, walił co sił pięściami w rozpaloną ścianę.
I nagle usłyszałem odgłosy krótkiej walki, głuchy stuk padającego ciała, wleczonego potem po podłodze... łoskot drzwi, z siłą zatrzaśniętych... i cisza...
(DALSZY CIĄG OPOWIADANIA PERSA)
Jak już wspomniałem, pokój w którym znajdowaliśmy się miał wszystkie ściany wyłożone lustrami, w ten sposób, że wystarczyło naprzykład ustawić w jednym rogu kolumnę z marmuru, aby ujrzeć pałac z tysiącznemi kolumnami, ciągnącemi się w nieskończoność. Wyobraźnia jednak Eryka wymagała czegoś oryginalniejszego, dlatego to zapewne ustawił w rogu pokoju żelazne drzewo, imitujące wspaniale drzewo prawdziwe, o lśniących zielonych liściach, a trwalsze od niego i mogące wytrzymać najrozpaczliwsze ataki nieszczęsnej ofiary, zamkniętej w djabelskim pokoju.
W pokoju nie było żadnego sprzętu. Sufit lśnił się jak tafla zamarzniętego jeziora. Dzięki nowemu, niezwykłemu systemowi ogrzewania elektrycznego, można było otrzymywać żądaną temperaturę.
Chciałbym, spisując te wrażenia, nie wywołać zarzutu przesady, dlatego staram się wszelkie spotkane w tajemniczym domu Eryka pozornie nienaturalne zjawiska tłumaczyć w sposób właściwy.
Lecz powróćmy do przerwanego opowiadania.
Gdy sufit zabłysnął oślepiającem światłem, a wkoło nas las rozgorzał blaskami, zauważyłem, że zdziwienie i przerażenie wicehrabiego graniczyło z obłędem. Przesunął rękami po czole, jakby pragnąc odegnać prześladujące go majaki senne, a powieki jego zadrgały, jak u człowieka, budzącego się nagle z głębokiego snu.
Jak zaznaczyłem kilkakrotnie, znałem szatańskie sztuczki Eryka i wchodząc w granice jego państwa, przygotowany byłem na wszystko. To też i teraz nie dałem się porwać nastrojowi chwili lecz nadsłuchiwałem chciwie, zastanawiając się równocześnie nad strasznem naszem położeniem.
O powrocie tą samą drogą, którą przybyliśmy, mowy być nie mogło: przejście zamknęło się nad nami, a ja nie znałem sposobu poruszającego kamień. Pozatem otwór ten znajdował się w suficie, a my byliśmy o parę metrów od niego oddaleni.
Było jedno jedyne możliwe wyjście: przez pokój, gdzie przebywał Eryk z Krystyną. Ale jeżeli przejście widoczne było dla nich — dla nas było ono niewidoczne. Nie mogliśmy liczyć na pomoc ze strony Krystyny, gdyż słyszałem, jak nieszczęśliwą dziewczynę wywlókł potwór z pokoju i zamknął drzwi za sobą. Życie nasze zależało od mojej zimnej krwi, bo od towarzysza mojego w jego obecnym stanie nie mogłem się spodziewać pomocy; jeżeli uda mi się znaleźć sprężynę otwierającą drzwi, będziemy wolni. Przystąpiłem więc natychmiast do poszukiwań, lecz i w tem przeszkadzał mi wicehrabia, który jak szalony biegał wokoło i wołał na cały głos Krystyny. Oczy mu gorzały niezdrowym blaskiem, i spostrzegłem, że z każdą chwilą zatracał ostatki samowiedzy i równowagi umysłowej.
„Ten pokój jest mały, bardzo mały, p. wicehrabio, — rzekłem dobitnie, ujmując go za rękę. — To co pan tu widzisz, to optyczne kłamstwo — złuda z której musisz się pan otrząsnąć, bo inaczej zginiesz. Wyjdziemy ztąd, jak tylko drzwi znajdziemy, szukajmy więc ich, szukajmy!...“
I rozpoczęła się robota niezwykła: przesuwaliśmy rękami drobiazgowo i starannie po lustrzanych ścianach, idąc jeden za drugim, aż do możliwej wysokości nad naszemi głowami, a musieliśmy się śpieszyć, bo gorąco stawało się nie do zniesienia i lada chwila mogliśmy ulec śmiertelnemu osłabieniu. Po półgodzinnej nieznośnej takiej pracy, wicehrabia zachwiał się i przystanął.
„Duszę się... — wyszeptał z trudem. — Od tych luster bucha żar zabijający. Gdzież ta sprężyna! o Boże! duszę się!...“ — Oprzytomniał trochę po chwili i mówił dalej:
„Jedno mnie tylko pociesza, że potwór dał Krystynie termin do jutra wieczorem. Jeżeli nie wyjdziemy stąd i nie zdołamy Krystyny oswobodzić, to przynajmniej umrzemy tu razem.“
Ponieważ nie miałem takich jak wicehrabia powodów do rozpaczy, budzących we mnie pragnienie śmierci, przeto, po wypowiedzeniu paru słów pocieszenia, pozostawiając go losowi, szukałem dalej wyjścia. I mnie zaczynała ogarniać gorączka, czas mijał, a ja ani śladu przeklętej sprężyny znaleźć nie mogłem. Przede mną wznosiły się olbrzymie, wspaniałe o jasnym kolorycie drzewa, które przy dotknięciu parzyły jak ogień. Cienia one nie dawały żadnego, bo nad naszemi głowami płonęło w całej swojej potędze i żarze olbrzymie słońce Afryki..
Ile takich piekielnych godzin przeżyliśmy w ten sposób? niewiadomo. Wicehrabia oszalały z bólu i rozpaczy biegał jak potępieniec, wyobrażając sobie ciągle, że gdzieś przecie ujrzy ukochaną...
„Oh! jakie mnie pragnienie palii...“ — zajęczał wkońcu, opierając się całą siłą o mnie.
I mnie paliło nieznośne pragnienie — gardło płonęło ogniem...
Tymczasem wokoło nas zaszły pewne zmiany, słońce, prażące nas tak niemiłosiernie, ukryło się, ciemność ogarnęła nas, a z po za drzew po chwili wyjrzał blady księżyc... Nowa, szatańska pułapka Eryka!... Straszne są upalne dnie pod podzwrotnikowem słońcem, ale czy nie gorsze stokroć, tajemnicze, pełne grozy noce?... Kiedy to z każdej strony czyhać może niezwalczone niebezpieczeństwo... napad dzikiego zwierza... A przytem, z nastaniem nocy... gorąco nie ustąpiło,.. Powietrze było jeszcze parniejsze i bardziej duszne...
W pewnej chwili przygnębiającą, śmiertelną ciszę przeszył donośny ryk lwa... Wstrząsani dreszczem lęku i przerażenia, staliśmy przykuci do swoich miejsc.
„Lew! — szepnął wicehrabia, — tu jest lew niedaleko!... Nie widzisz go pan... o tam... w gąszczu... Jeżeli zaryczy jeszcze, strzelę...”
Ryk ponowił się, silniejszy i potężniejszy niż pierwszy. Wicehrabia strzelił i rozbił lustro, jak to sprawdziłem nazajutrz. Po lwie przyszedł tygrys i inne zwierzęta, nawet osławiona afrykańska mucha „tse-tse“ nawiedziła nas. Eryk był wspaniały doprawdy w swoich pomysłach! Musieliśmy długo, bardzo długo błądzić wśród nocy bo nakoniec drzewa lasu rzednąć zaczęły i znaleźliśmy się wśród kamienistej, piaszczystej pustyni... Suchy, palący wiatr uderzał nam w twarze, a w uszach dzwoniło nieznośne brzęczenie niebezpiecznej muchy. Starałem się na zimno wytłumaczyć wicehrabiemu te dziwne zjawiska, bo nawet poniekąd wiedziałem, jakimi środkami posiłkuje się w podobnych celach ten szalony potwór, ale nie wiem, czy mnie rozumiał. Sądziłem, że Eryk z całą swoją maszynerją musi się znajdować niedaleko. Wołałem więc: „Eryku! Eryku!“ chciałem, by mnie poznał i przemówił do mnie: możebyśmy się jakoś zdołali porozumieć...
Ale głos mój ginął jak brzęczenie muchy w tej cichej, bezkresnej przestrzeni...
Zamieraliśmy już z pragnienia i gorąca, kiedy nagle ujrzałem, jak wicehrabia uniósł się na łokciu, zdumionym wzrokiem spoglądając przed siebie. Zobaczył wodę!...
Tak... tak... tam w głębi pustyni jaśniała barwna plama oazy, u stóp drzew szemrała woda, czysta i przezroczysta jak kryształ...
Całą siłą woli starałem się zapanować nad sobą, by nie ulec złudnemu wrażeniu: lękałem się wierzyć, że tam płynie zimna, orzeźwiająca woda, krzyknąłem więc z całej siły:
„Wicehrabio! bądź mężnym! to złuda! to miraż! to djabelska sztuczka lustrzanych ścian!” — Zaklął siarczyście; wściekły odwrócił się ode mnie. Wołał, że jestem szaleńcem, warjatem, że chcę go doprowadzić do utraty zmysłów, że las był prawdziwy, tak samo jak prawdziwą jest oaza, gdzie sączy się woda, której się on napić musi.
I czołgał się po ziemi, z chrapliwym jękiem:
„Woda! woda!”
Usta miał otwarte, jakgdyby pił...
Ja mimowoli czyniłem to samo... Bo nietylko widzieliśmy wodę, ale słyszeliśmy jej szmer. Po chwili tortury nasze dosięgły już szczytu. Deszcz padał, słyszeliśmy jego miarowy, monotonny plusk, a przecież nie czuliśmy go. Oczy i uszy nasze przepełnione były widokiem i pluskiem deszczu, a usta spalone gorączką, otwierały się z trudem.
Wicehrabia przyczołgał się do szyby lustrzanej i począł ją lizać... Poszedłem za jego przykładem... Lecz lustro było tak rozgrzane, że aż parzyło.
Bez sił zwaliłem się na ziemię, ale miałem na tyle jeszcze przytomności, że wyrwałem z rąk wicehrabiego pistolet, który przykładał do skroni. W tej samej chwili wzrok mój padł na „stryczek Pendżabu”, leżący pod drzewem; tuż obok dojrzałem niewielki czarny punkcik. To była główka tajemniczej, tak gorąco przeze mnie poszukiwanej sprężyny. Boże! co za radość. Byliśmy wolni. Dotknąłem czarnej główki, pokazałem ją wicehrabiemu, przycisnąłem zbawczą sprężynę i... to nie były drzwi, które uchyliły się robiąc nam przejście... lecz zapadnia która szybko usuwała się ku dołowi.
Owionęło nas chłodne powietrze. Co mogło znajdować się w tej czarnej otchłani, nad którą zawiśliśmy teraz? Może woda? Wstrzymałem siłą mego towarzysza, który bez zastanowienia chciał się rzucić wdół. Czy to nie nowa pułapka Eryka? Trzymając latarkę przed sobą, próbowałem zesunąć się ostrożnie i nogą napotkałem schody. Po chwili byliśmy już na dole. Chłód, panujący tam, orzeźwił nas. Oczy powoli oswajały się z ciemnościami i wkrótce dostrzegliśmy zarysy jakichś dużych, okrągłych przedmiotów.
Skierowałem w tę stronę światło latarki.
Były to beczki. Znajdowaliśmy się w piwnicy Eryka. Wiedziałem, że Eryk lubił mieć dobrą kuchnię i piwnicę, Należało się przeto spodziewać, że będzie czeni ugasić pragnienie.
„Beczki! Beczki! — wołał uradowany wicehrabia. Obejrzeliśmy je dokładnie, lecz wszystkie były hermetycznie zamknięte.
Usiłowałem więc zbadać za pomocą małego, ostrego nożyka ich zawartość, gdy nagle usłyszeliśmy monotonne i rytmiczne wołanie, tak często spotykane na ulicach Paryża:
„Beczki! beczki, czy macie beczki do sprzedania?”
Cofnąłem rękę, wsłuchując się chciwie.
Śpiewne nawoływanie rozległo się jeszcze, lecz cokolwiek dalej.
„Co to jest? — szepnął wicehrabia, — głos wychodzi z beczek...”
Głos ucichł i nie dał się więcej słyszeć.
Powróciłem do przerwanej pracy i wywierciłem dziurkę w pierwszej, najbliższej beczce; przysunąłem latarkę i cofnąłem się zdumiony, odrzucając z całych sił latarkę od siebie...
(KONIEC OPOWIADANIA PERSA)
A więc było tak, jak przewidywałem; groźby Eryka nie były pozbawione prawdy. Stojąc po za ludzkością, wybudował sobie zdała od ludzi schronisko, godne dzikiego zwierza, zdecydowany na wysadzenie wraz z sobą w powietrze, „wielu z tej przeklętej ludzkiej rasy“, którzyby ośmielili się go prześladować. Odkrycie to poruszyło nas do tego stopnia, iż zapomnieliśmy o sobie, o własnem niebezpieczeństwie i o ocaleniu Krystyny, myśląc o setkach tych nieszczęśliwych, którzy zginą niewinnie z ręki tego oszalałego fanatyka.
Przypomniały nam się słowa Eryka: „jutro wieczorem o godzinie jedenastej...“
„A któraż teraz była godzina“. Na miłość boską, która była godzina? bo może to jutro, to już może dziś — już zaraz... Może za parę sekund gruzy tylko pozostaną z całego olbrzymiego gmachu Opery, grzebiąc setki ciał pod sobą? Ah! co to! trzask tu w tym kącie — zgrzyt mechanizmu? Wicehrabia krzyczeć zaczął jak szalony, wtórowałem mu w najlepsze. Paniczny strach ogarniał nas. Weszliśmy na schody, by po chwili stoczyć się nadół. A może zapadnia zawarła się już nad nami? Ta ciemność! ta ciemność straszna, żeby choć trochę światła! iskierkę!
Dostaliśmy się nareszcie na górę. Ciemno tam teraz, tak samo jak i na dole! wychodzimy na powierzchnię, czołgamy się po pokoju tortur. Która godzina! Która godzina! Gdyby choć mieć zapałkę — mamy przecież zegarki. Wicehrabia usiłuje strzaskać szkiełko i palcami wyczuć pozycję wskazówek.
Nagle dochodzi nas odgłos kroków z po za ścian. Oh! tak! nie pomyliliśmy się. Ktoś puka w ścianę i głos Krystyny woła słaby i drżący:
„Raulu! Raulu!“
Krzyczymy w niebogłosy i walimy pięściami w lustrzane szyby. Krystyna wybucha płaczem. Nie spodziewała się zastać nas przy życiu. Eryk był w niebywałym paroksyzmie szału i zawziętości.
„Która godzina! Krystyno! — pytamy.
„Jedenasta — parę minut do jedenastej“.
„Lecz powiedz, która jedenasta?“
„Ta godzina, która zaważyć ma o życiu lub śmierci nas wszystkich. Eryk szaleje! Wstręt i lęk budzi we mnie. Zerwał maskę z twarzy, a jego okropne oczy miotają błyskawice. I śmieje się... tak strasznie się śmieje!.. powiedział mi: jeszcze pięć minut zostawiam cię samą, nie chcę ci przeszkadzać. Masz tu kluczyk, którym otworzysz szkatułki hebanowe, znajdujące się na kominku. Znajdziesz w jednej jaszczurkę, w drugiej węża — pięknie. cyzelowane w bronzie japońskim. Te zwierzątka za ciebie powiedzą „tak“ lub „nie“. Jeżeli dotkniesz się jaszczurki i przekręcisz ją na osi dokoła — znaczyć to będzie dla mnie „tak“ i wejdę do naszego pokoju weselnego. Jeżeli zaś uczynisz to samo z wężem, którego znajdziesz w drugiej szkatułce, będzie to znaczyć „nie“ i wejdą do pokoju umarłych. I śmiał się wówczas jak pijany szatan! Błagałam go na kolanach, by mi dał klucz od pokoju tortur, lecz odpowiedział, że klucz ten potrzebnym już nie będzie i że pójdzie go wrzucić na dno jeziora. Gdy wychodził, wołał jak wściekły: „pamiętaj, nie dotykaj węża — on djabelnie umie skakać w górę — pamiętaj!...“
Zrozumiałem dokładnie słowa Krystyny: wiedziałem, że za dotknięciem fatalnego węża, wylecimy wszyscy w powietrze... Wicehrabia wzruszonym, przerywanym głosem oznajmiał Krystynie o planie potwora, o planie, któryby tyle niewinnych ofiar pociągnął za sobą.
Nie było rady! Krystyna musiała dotknąć się „jaszczurki“.
„Uczyń to Krystyno! moja najdroższa!“ — wyrzekł Raul.
Zapanowało milczenie.
„Krystyno! — zawołałem nagle, — gdzie pani jest?“
„Przy jaszczurce...“
Przebiegła mnie myśl, że może Eryk postanowił jeszcze oszukać nieszczęśliwą dziewczynę. Może właśnie było przeciwnie? Poruszenie jaszczurki mogło sprowadzić straszną katastrofę. Boże! co robić! Gdzie się mógł w tej chwili znajdować ten potwór?...
„Idzie!... słyszę go.“ — zawołała Krystyna, Słyszałem wyraźnie, jak wszedł do pokoju, nie mówiąc ani słowa.
„Eryku! — zawołałem wtedy donośnym głosem, — to ja! poznajesz mnie?...“
„Żyjecie więc jeszcze?... — odpowiedział spokojnie, — no to starajcie się nie robić wiele hałasu. Ani słowa więcej, — dodał ostro, — bo wylecicie w powietrze“...
Poczem zwrócił się do Krystyny.
„Oh! jak widzę, kochanie, nie dotknęłaś ani jednej z tych ładniutkich zabaweczek, ale nigdy, nigdy nie jest zapóźno na rzecz dobrą. Daj mi kluczyk! Nie chcesz?... To otwrorzę bez klucza, wiesz że dla mnie niema zamków, ani żadnych trudności. A więc otwieram obydwa kufereczki. Ładne zwierzątka są tu, prawda? wydają się takie spokojne, ładniutkie. Ale pod stopami naszemi dosyć jest prochu, wystarczy, aby nasz domek wysadzić w powietrze. Dziś wieczór naszych zaślubin Krystyno. Musimy je obejść godnie. No dalej, dalej, — dotknij swoją rączką tej zgrabnej jaszczurki.
Jeżeli za dwie minuty nie uczynisz tego, — mówił po chwili milczenia Eryk, — wyręczę cię i przekręcę węża“...
Przeżywaliśmy wszyscy straszne chwile. Wicehrabia upadł na kolana i łkał cicho, ja zaś walczyłem ze strasznym atakiem nerwów.
Po chwili łagodny, prawie słodki głos Eryka zadźwięczał znowu.
„Ostatnie dwie minuty upłynęły, Krystyno, żegnaj mi kochana!..“
„Eryku, — krzyknęła przeraźliwie Krystyna, — czy przysięgniesz mi na miłość twoją, że naprawdę jaszczurki dotknąć należy?..“
„Tak, jeżeli to ma być weselna nasza noc. Ale dosyć już, odsuń się“...
„Eryku!...
„Dosyć — puść mnie“!...
„Eryku! dotknęłam jaszczurki...“
∗
∗ ∗ |
Ah! te sekundy, te straszne sekundy, upływające w agonji oczekiwania.
Szmei jakiś dziwny wznosił się koło nas, wzrastał, potężniał. Szmer ten szedł od zapadni, z ciemnego wnętrza otchłannej piwnicy.
Plusk! szmer wody i świeży powiew uderzył do góry.
Woda! woda! woda, z cichym upajającym śpiewem, szła ku nam, odświeżając nasze spalone gardła!...
Zalewa piwnice czarne, zalewa szereg potwornych beczek z prochem! Oh! tyle prochu, tyle zmarnowanego prochu! Co wody! Oh! nie brak wody w podziemnem jeziorze. Idzie, płynie i niewiadomo, kiedy bieg jej ustanie. Eryku! Eryku! Dosyć, już dosyć, proch przecież zalany już został. Co chcesz uczynić? Eryku!... zakręć kurek! przekręć fatalną jaszczurkę.
W przyległym pokoju cisza.
„Krystyno! — woła Raul, — woda już sięga nam kolan!...
Ale Krystyna nie odpowiada i słychać tylko szum wzbierającej wody.
Tracimy już równowagę i prąd unosi nas wgórę, rzuca o tafle lustrzane.
W tem miejscu kończy się opowiadanie pisemne, pozostawione mi przez Persa.
W ostatniej chwili, kiedy zdawało się, że ratunek był wprost niemożliwy, wicehrabia i jego towarzysz oswobodzeni zostali przez Krystynę Daaé. Dalszy przebieg niniejszego opowiadania słyszałem sam z ust Persa.
Gdy udałem się do niego, mieszkał jeszcze w małym pokoiku przy ulicy Rivoli. Był chory... i musiałem bardzo na niego nalegać ze stanowiska reportera-historyka, by dla wyświetlenia prawdy, opowiedział mi koniec historji nieszczęsnego Eryka.
Straszne wypadki pozostawiły niezatarty ślad w umyśle Persa. Gdy wspominał o nich, oczy błyszczały mu gorączkowo, a ciałem wstrząsał dreszcz nerwowy. Oto dalszy ciąg tego nieprawdopodobnego opowiadania, spisany przeze mnie według słów Persa. Ostatnich chwil, przeżytych w „pokoju tortur“, Pers nie przypomina sobie jasno. Wie tylko, że gdy otworzył oczy i oprzytomniał cokolwiek, leżał na kanapie w pokoju zamieszkanym przez Eryka. Wicehrabia de Chagny spoczywał na łóżku, a nad nimi obydwoma czuwał demon i anioł.
Chwilę leżał bez ruchu, nie wierząc w rzeczywistość, sądząc, że to dalszy ciąg okropnego, dręczącego snu. Pokój w którym się znajdował, urządzony był ze smakiem. Z każdego kąta wiał jakiś kojący spokój.
I skądże w tem otoczeniu, pełnem harmonji i smaku, wziął się ten ohydny cień człowieka w czarnej masce, pochylający się teraz nad nim.
„Jakże się czujesz, stary? — mówił niskim, głębokim głosem, — przyglądasz się mojemu umeblowaniu. To wszystko, co mi pozostało po mojej nieszczęsnej matce...“
Krystyna milcząc, przesuwała się jak siostra miłosierdzia pomiędzy nimi, krzepiąc ich to orzeźwiającemi kroplami, to filiżanką gorącej herbaty.
Raul de Chagny spał głęboko.
„Przyszedł do siebie prędzej od ciebie, stary, — rzekł Eryk, wskazując na wicehrabiego. — A teraz zasnął. Nie budźmy go.“
Eryk oddalił się na chwilę. Pers skorzystał z tego, uniósł się na łokciu i zawołał na Krystynę. Podeszła, w milczeniu położyła mu rękę na czole, poczem oddaliła się w głąb pokoju, nie rzuciwszy nawet okiem na śpiącego Raula. Zastanowiło to Persa.
Eryk powrócił z dwoma flaszeczkami w ręku, które postawił na kominku.
„Jesteście uratowani, — rzekł siadając przy Persie, — i niedługo, na życzenie mojej żony, wyprowadzę was stąd na ziemię.“
I wyszedł znowu, nie dając żadnych objaśnień. Gdy powrócił, podał Persowi przyrządzone przez siebie lekarstwo i rzekł:
„Proszę Cię stary, abyś nic nie mówił, ani do mojej żony, ani do nikogo, będzie to zdrowiej i bezpieczniej dla wszystkich.
Pers pamięta, że po chwili zasnął. Gdy obudził się, był już w swojem mieszkaniu, a przy nim czuwał wierny jego służący Darjusz. Gdy tylko odzyskał trochę sił i przytomności, posłał do mieszkania hrabiego Filipa de Chagny, z zapytaniem o brata jego. Odpowiedziano, że wicehrabia dotąd nie powrócił, a hr. Filip nie żyje. Znaleziono jego ciało przy wylocie ulicy Scribe. Pers wiedział już potem, kim był ten odważny i nieszczęsny szaleniec, który ośmielił się przepłynąć podziemne jezioro i zadzwonić do drzwi mieszkania Eryka...
Wiedział nad kim Eryk odśpiewał swoją straszną mszę za umarłych. Hrabia Filip, kierując się kilkoma niebacznemi zwierzeniami Raula, natychmiast po zniknięciu jego udał się w podziemia Opery na poszukiwania!...
I wtedy to Pers, przejęty grozą tej nowej katastrofy, lękając się o życie wicehrabiego i Krystyny, postanowił o zaszłych wypadkach zawiadomić władze.
Zwierzenia Persa przyjęto z lekceważeniem i niewiarą. Sceptyczny umysł p. Faure, ówczesnego szefa policji, odpierał wszelkie przypuszczenia prawdy, tyczące się tej niezwykłej sprawy. Uznano Persa za warjata.
Wówczas Pers, straciwszy nadzieję, że w słowa jego uwierzą, zaczął pisać, spodziewając się, że kiedyś może prasa zainteresuje się jego zeznaniami.
Pewnego wieczora Darjusz przyszedł mu oznajmić, że jakiś nieznajomy pragnie z nim mówić.
Pers przeczuł, kto był tym gościem i nie pomylił się. Do pokoju wprowadzony przez Darjusza, wszedł Eryk.
Był bardzo wycieńczony i, idąc, czepiał się ścian i sprzętów. Twarz miał zakrytą maską.
Pers zerwał się z krzesła na jego widok.
„Zabójco hr. Filipa, — zawołał, — powiedz, co uczyniłeś z bratem jego i Krystyną Daaé?...“
Eryk zadrżał cały i bez słowa, ledwo dysząc, osunął się na fotel.
„Posłuchaj mnie stary, — wyszeptał wkońcu, po długiej chwili milczenia, — nie wspominaj mi hr. Filipa. On już nie żył... naprawdę nie żył.. gdy syrena śpiewać zaczęła... to przypadek... smutny przypadek! Wpadł poprostu w niezręczny jakiś sposób do jeziora i utopił się...“
„Kłamiesz!...“
„Nie przychodzę ci tu mówić o hr. Filipie, — odparł pokornie Eryk. — Chcę ci powiedzieć, że umieram...“
„Gdzie Raul i Krystyna?“
„Umieram z miłości mój stary... z miłości... Kochałem ją tak bardzo... Gdybyś ty wiedział, jak piękną była, gdy mi się po raz pierwszy pozwoliła uścisnąć! Pierwszy to raz w życiu, słyszysz, pierwszy raz całowałem kobietę...“
„Mów, czy Krystyna żyje?...“
„Pocałowałem ją w czoło, a ona nie usunęła się przed mojemi ustami... to dzielna dziewczyna. Pytasz czy żyje... przypuszczam... teraz to do mnie już nie należy. Nie, nie, ona nie mogła umrzeć!.. Ona tobie życie ocaliła stary! A poco ty się wplątałeś w to wszystko z tym małym wicehrabią? Krystyna przyrzekła mi, że zostanie moją żoną, ale ja wiedziałem, że żyjący mieć jej nie będę. Gdy zaczęliście wrzeszczeć jak potępieńcy, tam w tej wodzie, podeszła do mnie i, patrząc mi w twarz cudnemi niebieskiemi oczami, przyrzekła, że będzie moją żoną, jeżeli was ocalę. Oh! ona była wtedy szczera! Dobiłem targu! Ona żyć miała jako moja żona, a was natychmiast miałem odstawić na ziemię.
„Co uczyniłeś z wicehrabią?“
„Oh! zrozumiesz, że jego nie mogłem się tak prędko pozbyć, jak ciebie. To był okup! a nie mogłem ze względu na Krystynę zatrzymać go w mieszkaniu jeziora. Zamknąłem go więc daleko, gdzieś w piąłem podziemiu i powróciłem do Krystyny. Czekała na mnie...“
Przy tych słowach Eryk powstał, a głos jego brzmiał tak poważnie i uroczyście, że Pers mimowoli zmuszony był uczynić to samo.
„Czekała na mnie, — powtórzył Eryk, drżąc na całem ciele, czekała na mnie, wyprostowana, żywa, jak prawdziwa narzeczona! I gdy zbliżyłem się do niej, onieśmielony jak dziecko, nie uciekła, nie odsunęła się, lecz spokojnie podała mi czoło do pocałunku... I nie umarła wtedy, tylko pozostała przy mnie i patrzyła na mnie smutnemi oczami. Oh! stary! co to za rozkosz, móc pocałować kogoś. Ty tego nie rozumiesz, co? Matka moja, moja nieszczęsna matka, nigdy pocałować mnie nie chciała... i żadna inna kobieta, żadna! Więc upadłem, płacząc, do jej stóp, do jej malutkich stóp, a ona płakała, tak jak ty teraz płaczesz, mój stary!
Oh! słuchaj mnie! słuchaj! Czułem łzy jej, biegnące po mojem czole. Takie były gorące, takie słodkie i mieszały się z mojemi, biegły do ust moich. Zerwałem maskę, aby nie utracić ani jednej i ona nie uciekła. Oh! Boże na niebie! czy mogła być jeszcze rozkosz wyższa od tej!“
Eryk osunął się na fotel i łkał głośno.
„Nie bój się stary, nie umrę jeszcze, daj mi się wypłakać“.
Po chwili mówił dalej.
„Gdy tak klęczałem u jej nóg, usłyszałem, jak mówiła: „Biedny Eryku!“ i ujęła mnie za rękę. Zrozum mnie stary, od tej chwili stałem się wiernym psem gotowym umrzeć dla niej. Wyobraź sobie, że w ręce trzymałem obrączkę złotą tę, którą niegdyś jej dałem; ona ją zgubiła, a ja odnalazłem ją w Operze. Wsunąłem tę obrączkę w jej ręce i szepnąłem: „Weź to, weź to dla ciebie i dla niego. To jest mój podarunek ślubny... Wiem, że kochasz wicehrabiego de Chagny, nie płacz już więcej“. Nie rozumiała, zapytała o wytłumaczenie; powiedziałem, że jestem jej oddanym, gotowym na śmierć psem, a ona może poślubić tego, którego kocha. Pomyśl, co działo się ze mną, gdy wymawiałem te słowa, ale powiedziała mi „biedny Eryku“ i płakała razem ze mną.
Poszedłem więc oswobodzić wicehrabiego i rozkazałem mu iść do Krystyny. Ucałowali się przy mnie, tam, w moim pokoju. Kazałem przysiąc Krystynie, że gdy umrę, przyjdzie której nocy, przechodząc przez ulicę Scribe, i pochowa mnie w tajemnicy z obrączką moją złotą na palcu, którą do tej pory nosić będzie sama. Powiedziałem jej w jaki sposób odnajdzie moje ciało i co należało z niem robić... I wtedy Krystyna dobrowolnie pocałowała mnie raz jeszcze w czoło, o tu stary, tu, ale ty nie patrz, bo to straszny widok. Krystyna już nie płakała i dotrzyma swojej przysięgi... przyjdzie...“
Eryk umilkł. Pers nie pytał go o nic więcej. Był zupełnie spokojny o los Raula i Krystyny. Dziwnym, dziwnym człowiekiem, naprawdę, był Eryk.
Eryk nałożył maskę i gotował się do odejścia. Mówił jeszcze, że skoro uczuje koniec swój bliski, odeśle Persowi to, co ma najdroższego na świecie: listy i papiery Krystyny, pisane w czasie tych strasznych przejść, dwie chusteczki, parę rękawiczek i kokardę od bucika. Oznajmił wkońcu Persowi, że młoda para zaraz po uwolnieniu wzięła ślub, gdzieś w małej, oddalonej wiosce, i odjechała koleją w północną stronę. Prosił, by o śmierci jego zawiadomić ich natychmiast niewielkiem doniesieniem w dziennikach.
Pers odprowadził Eryka do drzwi mieszkania, a Darjusz pomógł mu wsiąść do czekającego na niego powozu. Pers z okna usłyszał, jak rzucał dorożkarzowi rozkaz: „do gmachu Opery!...“
Powóz ruszył i znikł wkrótce w ciemnościach. Pers po raz ostatni wówczas widział nieszczęśliwego Eryka.
Tak przedstawia się prawdziwa historja Upiora Opery. Jak już wzmiankowałem na początku tej opowieści nie można obecnie wątpić o tem, że Eryk żył naprawdę. Zbyt wiele dowodów jego istnienia, dostępnych dla każdego, wplata się w całą akcję dramatu braci Chagny.
Nie potrzebuję powtarzać do jakiego stopnia sprawa ta zaciekawiła stolicę. Porwanie artystki, niezwykła śmierć hrabiego de Chagny, zniknięcie jego brata i dziwny sen pracowników centrali oświetlenia Opery!... Co za dramaty! Co za namiętności! Jakież zbrodnie łączą się z idyllą Raula i słodkiej czarującej Krystyny!... Co się stało z wspaniałą tajemniczą śpiewaczką, której świat nie miał już nigdy usłyszeć?... Przedstawiano ją, jako ofiarę rywalizacji dwóch braci i nikt nie domyślił się, co zaszło; nikt nie zrozumiał, że jeśli Raul i Krystyna gdzieś zniknęli, to dlatego, że oboje młodzi pragnęli się usunąć jak najdalej od świata, aby zakosztować szczęścia, którem nie chcieli się cieszyć wobec wszystkich, po niewytłumaczonej śmierci hrabiego Filipa...
Chociaż rychło potem śledztwo sądowe, które nie doprowadziło do niczego, zostało zamknięte jednakże prasa, od czasu do czasu, starała się jeszcze przeniknąć tajemnicę i zastanawiała się nadal, czyja to taka tajemnicza ręka przygotowała i spowodowała tyle niesłychanych katastrof.
Jeden z dzienników bulwarowych, który znał wszystkie plotki zakulisowe, napisał kiedyś:
„Była to ręka Upiora Opery”.
Jedynie tylko Pers, którego nikt nie chciał wysłuchać i który po wizycie Eryka nie ponawiał swej pierwszej wycieczki do władz sądowych, znał całą prawdę. I w rękach jego znajdowały się najgłówniejsze dowody całej sprawy, które zdołał uzyskać razem z pamiątkami, otrzymanemi od Upiora... On udzielał mi wszystkich najcenniejszych wskazówek i on również skierował mnie do p. Poligny, którego zastałem, niestety, już umierającego. Na pytanie moje odpowiedział paroma zdaniami bez związku, które jednakże świadczyły do jakiego stopnia, w swoim czasie, Upiór Opery utrudniał mu życie.
Kiedy przedstawiłem Persowi nikłe rezultaty mej wizyty u p. Poligny, on uśmiechnął się tylko i rzekł: „Poligny nigdy nie zdawał sobie sprawy, do jakiego stopnia ta szelma Eryk potrafił nim kierować. Poligny był zabobonnym i Eryk o tem wiedział, tak samo, jak wiedział wiele rzeczy, dotyczących jawnych i tajnych spraw Opery.
Gdy Poligny usłyszał w loży № 5 tajemniczy głos, szepcący mu o jego sprawach, oraz o zaufaniu do jego wspólnika, nie pytał już o nic więcej. Uważając to początkowo za głos z nieba, sądził, że Opatrzność przestrzega go przed dalszymi grzechami, lecz potem, kiedy głos domagał się pieniędzy, przekonał się, iż jest poprostu wyzyskiwany przez potężnego szantażystę, którego ofiarą padł już i Debienne. Obaj tedy, mając dość kierownictwa Opery z rozmaitych powodów, odeszli, nie usiłując już dalej zgłębiać tajemnicy Upiora Opery.
Tak wyrażał się Pers o pp. Debienne i Poligny. W związku z tem zacząłem mówić o ich następstwach i wyraziłem zdziwienie, iż pan Moncharmin, który początkowo w swoich pamiętnikach opisywał wszystko co dotyczyło Upiora z wszelkimi szczegółami, przestał potem niemal zupełnie o nim wspominać. W odpowiedzi na to Pers wskazał mi następujący ustęp pamiętników, który uważać można za specjalnie interesujący, wyjaśnia on bowiem w jak prosty sposób zakończyła się słynna historja przepadłych dwudziestu tysięcy franków.
„Co się tyczy Upiora Opery (brzmią słowa p. Moncharmina) o którego dziwacznych pomysłach pisałem na początku tych pamiętników, chcę jeszcze powiedzieć tylko to, iż pięknym gestem nagrodził wszystkie przykrości, wyrządzone memu drogiemu koledze jak również i mnie. Uznał zapewne, iż dla wszystkich żartów istnieją granice, zwłaszcza kiedy to kosztuje tak drogo i kiedy sprawa ma się oprzeć o Komisarza policji, gdyż w kilka dni po zniknięciu Krystyny, kiedy mieliśmy właśnie wyjaśnić całą sprawę p. Mifroid, znaleźliśmy na biurku Richarda kopertę z napisem: „Od Upiora Opery“ a w kopercie tej dość znaczne sumy, wycofane przedtem, jakby przez figle, z kasy dyrekcyjnej. Richard uznał odrazu, iż powinniśmy się tem zadowolnić i nie rozgłaszać sprawy. Zgodziłem się z nim: wszystko jest dobre, co się dobrze kończy. Nieprawdaż, drogi Upiorze Opery?“
Oczywiście Moncharmin, zwłaszcza po zwrocie tych pieniędzy, nie przestawał mniemać, iż przez chwilę stał się ofiarą dziwacznego żartu Richarda, tak samo jak Richard, który sądził nadal, iż Moncharmin przez zemstę za drwiny, wymyślił całą historję o Upiorze Opery.
Po tych wyjaśnieniach zapytałem jeszcze Persa przy pomocy jakiej sztuczki Eryk mógł wydostawać banknoty z zapiętej agrafką kieszeni Richarda. Odpowiedział mi na to, że wprawdzie nie zgłębiał tego szczegółu, lecz, że jeśli zechciałbym „popracować“ na miejscu, to odnalazłbym niezawodnie klucz tej zagadki właśnie w kancelarji dyrekcyjnej. Należało tylko pamiętać, iż Eryk niedarmo był nazywany „mistrzem zapadni“. Mogę odrazu oznajmić czytelnikowi, iż rezultaty przedsięwziętych przeze mnie później poszukiwań były całkowicie zadawalniające. Mogę pozatem, z całą znajomością rzeczy, poradzić czytelnikom, co następuje: Udajcie się którego dnia do Opery, postarajcie się pozbyć natrętnego cicerone, wejdźcie do loży Nr. 5 i zastukajcie laską w ogromną kolumnę, oddzielającą tę lożę od sceny. Specjalny dźwięk upewni was iż kolumna jest wewnątrz pusta. I potem już przestańcie się dziwić, iż mógł z niej wychodzić głos Upiora. Kolumna ta nie budziła żadnych podejrzeń gdyż wygląda, jakby była wykuta z jednolitego marmuru. Eryk zaś korzystając ze swych zdolności brzuchomówcy, urządzał się tak, że głos zdawał się dochodzić ze strony przeciwnej. Nie wątpię, iż kiedykolwiek uda mi się odnaleźć w ornamentacji kolumny miejsce, w którem znajduje się otwór, umożliwiający przedostawanie się do jej wnętrza.
Oczywiście wszystko, co udało mi się odnaleźć, jest niczem w porównaniu z tem, co Eryk musiał stworzyć w całym olbrzymim gmachu Opery, lecz wszystkie te odkrycia oddałbym chętnie za to jedno, którego dokonałem w obecności administratora w kancelarji dyrektorskiej. W pobliżu stojącego przed biurkiem fotelu znalazłem zapadnię, o szerokości i długości zwykłej deski w podłodze. W wyobraźni mej spostrzegam wysuwającą się z tej zapadni rękę, która zręcznie i szybko wykonywa odpowiednie manewry około zwieszającej się poły dyrektorskiego fraka...
Tamtędy więc ulotniło się te 40.000 franków... Tamtędy też później powróciły...
Wspominając o mojem odkryciu Persowi, zapytałem:
„Jeśli więc te pieniądze wróciły do właścicieli — czyżby Eryk robił to wszystko dla żartu?“
„O niech pan tak nie sądzi, — odpowiedział Pers. — Eryk potrzebował pieniędzy. Stojąc niejako poza społeczeństwem, nie był skrępowany żadnemi skrupułami i posługiwał się swą niezwykłą zręcznością i pomysłowością, jakiemi obdarzyła go natura, wynagradzając tak jego potworną brzydotę, — dla eksploatowania ludzi i to czasami w sposób godny podziwu. Jeżeli własnowolnie oddał pieniądze, to znaczy, że w danej chwili ich nie potrzebował! Zrzekł się swego małżeństwa z Krystyną Daaé i potem zrzekł się wszystkiego na ziemi“.
Według słów Persa, Eryk pochodził z małego miasteczka w okolicach Rouen. Był synem przedsiębiorcy budowlanego. Wcześnie opuścił dom rodzicielski, gdzie jego brzydota budziła niemal trwogę. Przez jakiś czas popisywał się na jarmarkach, gdzie impresarjo pokazywał go, jako „żywego trupa“. W ten sposób przewędrował niemal całą Europę. Ten okres egzystencji Eryka jest zresztą dość niejasny. Po pewnym czasie ukazuje się on na jarmarku w Niżnim Nowgorodzie, gdzie popisuje się z wielkiem powodzeniem. Śpiewał już wtedy cudownie wieloma głosami, występował jako brzuchomówca i pokazywał niezwykłe sztuki żonglerskie, o których ciągnące do Azji karawany opowiadały po powrocie do domów nadzwyczajne rzeczy. W ten sposób sława jego dotarła aż do pałacu w Mazanderanie, w którym mieszkała główna faworytka wielkiego szacha. W następstwie tego szef policji otrzymał polecenie sprowadzenia Eryka. Po pewnym czasie ten przybył do Persji, gdzie przez kilka miesięcy odgrywał niezmiernie ważną rolę. Dokonał tam wielu okropności, gdyż dobro i zło zdawało się dla niego nie istnieć i z całym spokojem współdziałał swoją djabelską pomysłowością w kilku głośnych morderstwach politycznych. Stał się przyjacielem samego szacha. Poznawszy jego niezwykłe zdolności architektoniczne, szach polecił mu zbudować pałac, z którego to polecenia Eryk wywiązał się w sposób tak pomysłowy, iż Jego Wysokość mógł się przechadzać po całym pałacu, pozostając niewidzialnym i znikać nagle, niewiadomo gdzie. Kiedy szach stał się panem podobnego skarbu, rozkazał na wzór jednego z carów rosyjskich, aby genjalnemu budowniczemu wyłupiono oczy. Pomyślał jednak iż nawet ślepy, Eryk mógłby zbudować dla innego władcy równie niesłychaną siedzibę i że, bądź co bądź, pozostając przy życiu mógł zdradzić tajemnice cudownego pałacu. Postanowiono więc uśmiercić Eryka, jak również wszystkich robotników, którzy pracowali pod jego rozkazami. Szef policji otrzymał polecenie wykonania tego ohydnego rozkazu! Eryk jednakże oddał mu poprzednio liczne przysługi i był jego przyjacielem. Ocalił więc Eryka, umożliwiając mu ucieczkę. Miał potem zapłacić głową za swoją szlachetność. Ponieważ jednak pochodził on z rodziny królewskiej, skończyło się tylko na wysiedleniu. Skarb perski przyznał mu niewielką rentę, dzięki której mógł spokojnie zamieszkać w Paryżu.
Eryk tymczasem udał się do Azji Mniejszej, a potem dostał się do Konstantynopola, gdzie wstąpił do służby sułtana. Jemu to zawdzięczać należy istnienie głośnych tajemnych schodów, przejść i kryjówek, które po ostatniej rewolucji tureckiej wykryto w Yildiz-kiosku.
Naturalnie musiał oppścić służbę u sułtana dla tych samych powodów, które zmusiły go do ucieczki z Persji. Za wiele wiedział. Wówczas znużony awanturniczem życiem, zapragnął żyć „jak inni ludzie“. Stał się przedsiębiorcą budowlanym.
Zaangażowano go do udziału w pracach nad budową gmachu Opery. Kiedy zapoznał się z olbrzymiemi podziemiami teatru, natura jego wzięła górę. Zapragnął stworzyć sobie siedzibę nieznaną dla nikogo, w której mógłby ukrywać się przed spojrzeniem ludzi.
Reszta jest bądź wiadoma, bądź też łatwo ją odgadnąć. Biedny, nieszczęsny Eryk! Czy trzeba go żałować, czy też potępiać? Chciał on tylko stać się człowiekiem takim, jak wszyscy. Ale był zbyt ohydnym! Musiał ukrywać swój talent, lub posługiwać się nim dla robienia sztuczek, gdy ze zwykłą ludzką twarzą mógłby być jednym z wybitniejszych przedstawicieli ludzkości!...
Doprawdy, Upiór Opery godzien jest współczucia...
- ↑ Autor, podobnie jak Pers, nie udzieli co do tej postaci dalszych wyjaśnień, pomimo, iż wszystkie inne wydarzenia tej zadziwiającej opowieści, na pozór może anormalne, wytłumaczone zostaną. Czytelnik powinien domyślić się, kim był ów cień tajemniczy. Autor, związany przyrzeczeniem, danem b. dyr. Opery, p. Gailhard, co do zachowania w tajemnicy tej interesującej i użytecznej osobistości, nic więcej powiedzieć nie może. Mogę tylko dodać, że cień ten oddał niejedne usługi tym, którzy podczas przedstawień galowych naprzykład, mogą być na widowni narażeni na niebezpieczeństwo. Mówię tu o usługach natury politycznej.
- ↑ Były dyrektor Opery p. Gailhard opowiadał mi raz o olbrzymich spustoszeniach, jakie czyniły szczury w podziemiach Opery. Mówił, że trwało to aż do dnia, w którym pojawił się jakiś nieznajomy człowiek i za opłatą stosunkowo dość znaczną, podjął się wyłapania szkodliwych zwierzątek. Mówiono, że człowiek ten posługiwał się jakimś specjalnym zapachem przyciągającym. Oszołomione szczury biegły za nim bierne i posłuszne przez ciemne, długie korytarze aż do olbrzymich piwnic, napełnionych wodą, gdzie czekała je śmierć.
- ↑ W tem miejscu Pers mógł był się przyznać, iż los Eryka zajmował go także ze względu na niego samego, gdyż zdawał sobie doskonale sprawę, że jeśliby rząd w Teheranie dowiedział się, że Eryk pozostał przy życiu, to skromna pensja dawnego szefa policji zostałaby z pewnością cofnięta. Należy zresztą dodać, iż Pers miał serce szlachetne i zacne i nie wątpimy wcale, że spodziewane nieszczęścia innych mogły go silnie przejmować. Zachowanie jego w całej tej sprawie świadczy o tem dostatecznie i jest ponad wszelkie pochwały.
