ruskie, ale zarazem są czasami rozkładu samego państwa. Szczególnie prędko następuje ten rozkład w wieku XII. W tym czasie właśnie centrum i kolebka państwa ruskiego — ziemia kijowska — szybko upada. Głównemi przyczynami tego upadku było wyniszczenie owej prastarej ziemi polańskiej przez hordy koczowników — Turańców, następnie walka między książętami o »stół kijowski« i wreszcie decentralizacja ówczesnego życia polityczno-państwowego. Państwo ruskie poczęło się rozpadać na drobniejsze, lepiej do zmienionych warunków zewnętrznych przystosowane organizmy; powstają więc nowe centra życia państwowego w zachodniej połaci państwa kijowskiego i poczynają powoli oddzielać się od niego ziemie północne, wielkorosyjskie, które dotychczas były tylko prowincjami Kijowa. Szczególnie niebezpiecznym dla Kijowa i dla całego państwa ruskiego, jako organizacji przedewszystkiem plemion ukraińskich, okazał się właśnie ów wzrost nowych centrów życia państwowospołecznego w prowincjach północnych państwa kijowskiego, prowincjach, w których na podłożu fińskiem, skolonizowanem przez plemiona należące do grupy wielkoruskiej, wytwarzała się zwolna nowa narodowość, narodowość rosyjska i nowa organizacja tej narodowości — państwo moskiewskie.
Z powstałych na północy nowych ognisk życia państwowego, wytworzonych przez budzącą się do życia tego młodą narodowość rosyjską, najlepsze warunki rozwoju posiadł w pierwszych czasach Włodzimierz na Klaźmie i, począwszy od roku 1169, gdy Andrzej Bogolubski zburzył Kijów w tym celu, aby zniszczyć jego wpływ i znaczenie, jako stolicy dawnego państwa ruskiego, rozpoczyna się wzrost tego nowego narodowego i państwowego organizmu i ostateczny upadek Kijowa, a z nim i odrębnego samodzielno-państwowego życia narodu ukraińskiego. Życie to jednak po ostatecznem spustoszeniu Kijowa przez hordy mongolsko-tatarskie pod wodzą Batuchana w r. 1240
