i t. p. Że wzmianki te nie oznaczają stosunku własności, wypływa z całego brzmienia aktów, w których się mieszczą, lecz w każdym razie przebija z nich określenie pewnéj zawisłości, w jakiéj instytut w obec swego fundatora lub jego potomków pozostawał. Ów zaś stosunek zawisłości jaki się wskutek fundacyi wywiązywał, można by w ogólności nazwać stosunkiem opieki.
Całość i nietykalność majątku kościelnego o tyle, aby raz kościołowi oddany służył na jego cele, chroniły ustawy kościelne i groźby kar kościelnych, których nie pomijano pierwotnie przy żadnym prawie akcie na rzecz kościoła[1] zdziałanym. I panującemu, chociaż potomkowi fundatora, nie wolno było dóbr kościelnych zabierać, co wypowiedział wyraźnie Kaźmierz Sprawiedliwy w akcie z r. 1189, w którym usprawiedliwia się, że dobra Chropy należące do kapituły krakowskiéj „non malignandi dolo non alienandi animo“ lecz „tutele officio suscipimus corrigenda“. Do niego tylko należała opieka, wedle słów aktu: „tutorio nos iure obstringentes, ut ecclesiastice pupillationis conditionem faciamus pociorem, deteriorem facere non possimus“ i wedle zasady „Nam sicut res publica, sic res ecclesia stica iure utitur pupillari“[2]. Zasadę tę, że do panującego należy opieka kościoła, stwierdził już, wprawdzie dość ogólnikowo Gallus, pisząc o Bolesławie Chrobrym, że w razie zaboru dóbr kościelnych „sicut patronus et advocatus pontificum causam et ecclesie defendebat“[3]. Jak co do biskupstw ciężył obowiązek opieki na panującym, który był potomkiem tych co je założyli, tak co do innych instytutów kościelnych na fundatorach, czy byli panującymi czy nie. Konsekwencyę tę uznaje akt fundacyi klasztoru w Lubiążu z r. 1175, w którym ks. Bolesław z powodu, że ufundo-
- ↑ Zob. Kętrzyński Einige Bemerkungen über die ältesten polnischen Urkunden. (Zeitschr. d. Vereins f. Gesch. u. Alterth. Schlesiens T. XXII. str. 156).
- ↑ Kod. Kat. Krak. Nr. 4.
- ↑ Mon. Pol. hist. I str. 407 ks. II. c. 11.
(Ustęp ten jednak prawdopodobnie był dopiero w wieku XIII interpolowany, wskazywaćby więc mógł na stosunki wieku XIII).
