Strona:Stanisław Załęski - Jezuici w Polsce T. 1 Cz. 1.djvu/194

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

taszewicz, kujawski Wolski, przemyski Herburt. Zdaje się, że arcyb. lwowski, Paweł Tarło, nosił się także z tą myślą, ale śmierć (1565) wykonaniu jej przeszkodziła.


§. 20. Kolegium w Pułtusku — Jezuici otrzymują obywatelstwo polskie 1565—1575.

Pierwszy wykonał swój zamiar biskup Jędrzej Noskowski, który już 1558 zgłaszał się do O. Kanizego z gotowością fundowania kolegium. Średniej nauki ale wielkiej roztropności senator, prałat pobożny, o dobro Kościoła dbały, skrzętny zbieracz pieniędzy, ale je na budowę katedry płockiej, na edukacyę synowców, na bursę akademicką, na uczynki miłosierne i na fundacyę kolegium obrócił. Wzrostu słusznego, pochylony nieco wiekiem, o kształtnej małej głowie, orlim nosie, z wyrazem twarzy łagodność obok powagi znamionującym[1]. Jeszcze 1555 założył on w Pułtusku szkołę, sprowadziwszy do niej z akademii krakowskiej mistrza i bakałarza, którym opatrzył utrzymanie z dziesięcin na wsiach: Berek, Strochówka, Miedzielisz; pomnożył fundacyą 1557 nadaniem wsi Boszewo i Przekory i dziesięciną ze wsi królewskiej Lissówka. Gdy na synodzie prowincyonalnym w Warszawie 1561 r. naradzano się, jak zapobiedz emigracyi młodzieży do heretyckich szkół zagranicznych, Noskowski z innymi podawał jako najprędszy środek, aby „istniejące już szkoły, a prawie wszędzie podupadłe, podźwignąć“ i sam dał tego przykład Wymurował bowiem dom obszerny, w którym umieścił dwóch mistrzów, trzech bakałarzy i 30 konwiktorów, do dawnej fundacyi dodał wieś Szelkowo i roczną pensyę 340 złp. jako procent od 6000 złp., które szlachta mazowiecka zachętą księcia biskupa płockiego jako fundusz szkolny w latach 1558 i 1559 złożyła.

Morowe powietrza 1564 rozegnało i uczniów i mistrzów. Gdy ustało, biskup zapraszał ich uprzejmym listem do powrotu ale passus est repulsam, odmówili mu, czy to dla braku ludzi, czy też przeczuwając, że biskup wezwać zamyśla Jezuitów, a oni niedługo tam zabawiwszy, z despektem odejdą. Więc

  1. Święcicki. Vita Andr. Noscovii Varsov. 1637.