stępstwo, który za to mógł i miał prawo domagać się stosownéj nawiązki. W myśl téj zasady postępował także i panujący; on bowiem przez swych urzędników występował przeciw przestępcy wtedy, gdy albo państwo[1], które się z nim identyfikowało, albo jego prawa, jak np. prawo bicia monety[2], lub prawo polowania i t. p. zostały naruszone.
Zasada ta, że tylko poszkodowany skarżyć przestępcę może, tak dalece nie dopuszczała wyjątków, że nawet np. schwytanie złodzieja z licem nie wystarczało do wytoczenia procesu o kradzież z urzędu, lecz potrzeba do tego było skargi formalnéj. Tego bowiem żąda, zdaje mi się[3], księga praw zwyczajowych, mówiąc w art. XI: Jeśli koń lub inna rzecz u kogoś licowaną będzie, a ten, który licuje skarży, iż mu skradzioną została, sędzia licowanemu każe odpowiadać”. Również, o ile się nam zdaje, nie uzasadniało postępowania z urzędu schwytanie zbrodniarza na gorącym uczynku[4] i dostawienie do sądu, albowiem słowa téjże saméj księgi praw, dotyczące téj kwestyi, zupełnie inne mają znaczenie. Czytamy tam bowiem w art. VIII: „Gdy kto zabitym zostanie we wsi lub przy wsi, a włościanie zbójcę ułapią i wydadzą panu lub sędziemu, tedy nie poniosą żadnej szkody";
- ↑ Mon. Pol. Hist. II, p. 803, 815, 877 i Helcel: St. P. P. P. II. St. 27: Księga praw zwyczajowych, art. XXIII: Jeśli pozwany o zdradę główną walczy... gdy sam panujący komuś zadaje winę o jakąś zbrodnię”.
- ↑ Rzyszcz. et Muczk. Cod. Dipl. Pol. II. N. 94, r. 1268: sed si quis inventus fuerit falsam habens monetham per scoltetum loci illius causa iudicabitur ad querelam nostri nuncii”.
- ↑ Hube: Prawo Polskie w XIII wieku, p. 242 rozumuje inaczéj sądząc, że w tym przypadku schwytanie przy licu stanowiło dostateczny powód do wytoczenia postępowania przeciw schwytanemu. Ponieważ jednak księga praw wyraźnie mówi, „że sędzia wtedy licowanemu każe odpowiadać, jeśli ten, który licuje, skarży”, sądzimy, że sąd w tym przypadku jedynie wskutek skargi poszkodowanego występować mógł.
- ↑ Inaczéj Hube ibid.
