Ustanowienie tego drugiego urzędu jest tem prawdopodobniejsze, że starostowie byli pierwotnie naczelnikami całych prowincyj jako zastępcy i namiestnicy królewscy, w obec czego potrzebnym był oprócz tychże drugi jeszcze urzędnik niższy, któryby mógł skutecznie czuwać nad porządkiem publicznym, a zarazem trzymać na wodzy knowania malkontentów politycznych. Najbardziéj do tego nadającym się urzędnikiem mógł być czeski poprawca, i dla tego téż sądzimy, że polski oprawca z niego swój początek wywodzi. Hypotezę tę popiérają także dalsze losy tego urzędu w Polsce i objawy jego istnieniu towarzyszące. Zaprowadzenie urzędu poprawców w Czechach podkopało, jak to wyżéj powiedzieliśmy, władzę i jurysdykcyją kasztelanów (żupanów), a podobne zupełnie zjawisko spotykamy i w Polsce. Począwszy bowiem od czasów Wacława, a na długo jeszcze przed powstaniem starostów grodowych, jurysdykcyja kasztelańska upada, i coraz bardziéj traci na znaczeniu. Część dawnéj władzy kasztelanów, szczególnie w sprawach karnych, posiadają za czasów Kaźmierza W. oprawcy, a następnie tak władza jednych jak i drugich na starostów grodowych przechodzi. Jak więc w Czechach ustanowienie urzędu poprawców miało zaradzić złemu, które powstało z powodu uszczuplenia władzy kasztelanów, tak samo i w Polsce zaprowadzenie urzędu oprawców mogło i zdaje się miało ten sam cel.
To są względy, które, o ile nam się zdaje, dość wymownie świadczą o obcem pochodzeniu urzędu oprawców, a z drugiéj strony każą się domyślać, że urząd ten w końcu XIII lub w początku XIV w. przez Wacława w téj formie i z tym samym zakresem działania, jak urząd czeskich poprawców, w Polsce ustanowionym został.
Jednakowoż są i względy przemawiające przeciw temu przypuszczeniu. Dawni historycy nasi, jak Lelewel[1], przypisywali wszystkie doniosłe reformy na polu administracyi, ustawodawstwa i sądownictwa Władysławowi Łokietkowi.
- ↑ Polska wieków średnich. Poznań, 1851, T. III, p. 297.
