Strona:Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności - 1887 - Tom 19.djvu/007

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Rozwój téj instytucyi w Czechach, tudzież wyposażenie poprawców obszerną władzą, przypisują historycy czescy Ottokarowi II. Palacky w swéj historyi Czech opowiadając o reformach tego króla w kierunku sądownictwa i administracyi przedsięwziętych, kładzie nacisk na tę okoliczność, że Ottokarowi chodziło głównie o uszczuplenie władzy kasztelanów i sądów ziemskich (die Cuden). Kasztelanowie bowiem w Czechach skupiając w swem ręku całą władzę wykonawczą i wojskową, w czasie walk dynastycznych brali czynny udział w polityce, stając po stronie tego lub owego księcia. W nagrodę za wyświadczone usługi otrzymywali od zwycięzcy, jeśli go wspiérali, wielkie dobra, wskutek czego rośli coraz bardziéj w potęgę, tak że starali się władzę kasztelańską uczynić dziedziczną w swych rodzinach. Temu wzrostowi władzy kasztelanów chciał właśnie przeszkodzić Ottokar, i w tym celu w miejsce wielkich burgrabstw podległych dawnym kasztelanom, potworzył liczne mniejsze burgrabstwa[1] i oddał je ludziom bez znaczenia i mniéj znakomitego rodu. Wszystkie zaś te mniejsze burgrabstwa poddał bezpośrednio pod władzę burgrabiego Pragskiego. Wskutek tego zmniejszyła się oczywiście władza dawnych kasztelanów, a władza królewska wzmocniła, lecz powstało natomiast inne złe, a mianowicie to, że nowo utworzeni burgrabiowie wskutek szczupłéj władzy byli zbyt słabi, aby skutecznie czuwać nad porządkiem publicznym. Dla tego Ottokar niechcąc, aby na tem cierpiał wymiar sprawiedliwości, ustanowił urząd poprawców (Rechtspfleger), który miał właśnie czuwać nad porządkiem i bezpieczeństwem publiczném. Gdy zaś król nadawał urząd poprawcy tylko ludziom znanym z prawości, więc zaczęła się o niego ubiegać i najwyższa szlachta, a wskutek tego urząd sam zyskiwał na znaczeniu. Tyle mówi Palacky

    to władza ich piérwotna przez cały ciąg panowania Władysława Łokietka i Kaźmierza odrębnie zupełnie i niezawiśle od Czech się rozwijała; pozostała więc jedynie tylko w głównych zarysach podobną do władzy poprawców.

  1. podobne do późniejszych starostw grodowych w Polsce.