i wytworzyć literackiego ruchu. Ogólne milczenie przerywał tylko kiedy niekiedy Niemcewicz jaką bajką, śpiewem lub utworem scenicznym, albo też Woronicz krążącemi w rękopismach utworami jak Hymn do Boga, Świątynia Sybilli, Assarmot.
Szczęk oręża którym wrzała cała Europa, nie sprzyjał piśmiennictwu, a wyjątkowe położenie nasze sprzyjało mu mniej jeszcze. Wzrok narodu natężony był w inną stronę a tylko bardzo podniosłe umysły rozumiały znaczenie literatury w historyi odradzających się ludów, i myślały o pracy na tem polu.
Dopiero około 1815 r. zaczyna się ruch umysłowy ześrodkowywać w Warszawie. I tutaj głosy odzywające się zewsząd łączą się w chór jeden. Rozpoczyna się krzątanie wyraźne i jawne podniesienia poziomu umysłowego. Ze wszystkich stron kraju zbiegają się ludzie dobrej woli nieszczędząc pracy i zdolności by dorzucić przyczynek jaki do skarbnicy ojczystej.
W prawdzie w literaturze panowały samowładnie formy klassyczne, bo ludzie ówcześni nie mieli czasu bardzo zajmować się formą, przyjmowali gotową taką jaką była, ale przez nie przeglądał już duch nowy, rozbudzone zamiłowanie do rzeczy ojczystych, stawianie na pierwszym planie kwestyi narodowości, które sprawiało że klasycyzm więcej panował u nas teoretycznie niż w istocie, dopóki wielka walka pomiędzy dawnym a nowym literackim kierunkiem jak każda walka nie wpłynęła na wyrobienie bardziej konkretnego absolutyzmu pojęć. Niemcewiczowi bardzo mało chodziło o formę literacką ale o to jedynie, by jak najwięcej pisano i drukowano po polsku.
Tak samo czynił i Franciszek Wężyk, który pisał tragedye w prawdzie pokrojem francuzkim, ale motywów szukał nie w starożytności, tylko we własnej historyi. Pisano także powieści historyczne już dziś po większej części zapomniane, bo powieść historyczna kwitła wówczas w całej Europie i odpowiadała szczególniej nastrojowi umysłów u nas, a może i potrzebie istotnej — wspominania i popularyzowania dziejów ojczystych które było głównem zadaniem literatury.
Zresztą tenże sam Wężyk w rozprawie o poezyi dramatycznej objawił pojęcia zupełnie sprzeczne z niewzruszonością form literackich przyjętych jakkolwiek zaliczają go zawsze do klasyków.
Fakta te pokazują że reformy leżały w prądach chwili, a kiedy później Brodziński stał się ich rzecznikiem jakkolwiek oględnym i umiarkowanym nie był on jednak tak odosobnionymi jakby to z pozoru sądzić można, można nawet powiedzieć że
Strona:PL Waleria Marrené-Kazimierz Brodziński-studyum.djvu/07
Ta strona została uwierzytelniona.
